O przeszłości i przyszłości górnictwa solnego w Polsce

• Autorzy: Kortas Grzegorz , Maj Agnieszka

Warianty tytułu

EN

On the past and future of salt mining in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono zarys stanu i perspektywy polskiego górnictwa solnego. Wskazano na okoliczności zakończenia działalności górniczej po wdarciach wód do wyrobisk podziemnych kopalń soli w Inowrocławiu w 1907 r. i w Wapnie k. Wągrowca w 1977 r. Obecnie objętość wyrobisk czynnej komorowo-filarowej podziemnej kopalni w wysadzie solnym w Kłodawie przekroczyła 20 mln m3, a możliwość wdarcia tam wód tworzy rosnące zagrożenie dla miasta i okolic Kłodawy. W zagłębiu miedziowym LGOM pokład soli kamiennej na głębokości 900 m eksploatowany jest wielkowymiarowymi komorami. Pierwszą otworową eksploatację złóż soli przez rozpuszczenie w wodzie prowadzono w pokładowym złożu soli w Baryczy k. Wieliczki, potem w otworowej kopalni w Łężkowicach k. Bochni. Nadmierne rozługowania wodą pod nieizolowanym stropem calizn doprowadziły tam do zapadlisk terenu wypełnionych solanką. Obecnie w wysadach solnych, w Górze koło Inowrocławia i w Mogilnie, na głębokościach od 400 m do 1700 m, pozyskuje się roztwory soli metodą otworową. Uzyskane solanki są kierowane do zakładów chemicznych i zastępowane magazynowanymi ciekłymi i gazowymi węglowodorami lub pozostawia się je w kawernach. W Kosakowie k. Gdyni, w pokładzie soli na głębokości 1000 m założono nowoczesny kawernowy magazyn gazowych węglowodorów. Atrakcją w skali światowej są zabytkowe kopalnie soli w Wieliczce i Bochni. Zachowanie niezwykłego piękna tych kopalń wymaga opanowania zagrożenia wodnego, zawałowego i utrzymania warunków klimatycznych i zapewnienia bezpieczeństwa. W ostatnim rozdziale przedstawiono warunki i perspektywy polskiego górnictwa solnego, służące pozyskiwaniu soli kamiennej i solanki, wykorzystaniu przestrzeni wyrobisk do magazynowania węglowodorów i deponowania odpadów. Służyć temu powinno odpowiednie prawo, prace badawcze i inżynierskie.

EN

An outline of the state and prospects of the Polish salt mining industry is presented. The circumstances of the termination of mining activities after the water bursts into the underground salt mines in Inowrocław in 1907 and in Wapno near Wągrowiec in 1977 were indicated. Currently, the volume of the workings of the active chamber and pillar underground mine in the salt dome in Kłodawa has exceeded 20 million m3, and the possibility of water penetration creates an increasing threat to the city and the vicinity of Kłodawa city. In the LGOM copper basin, the salt seam is mined at a depth of 900 m with large-size chambers. The first borehole mining of salt deposits by dissolving in water was carried out in the salt seam deposit in Barycz near Wieliczka, then in the now closed borehole mine in Łężkowice near Bochnia. Excessive water leaching under the uninsulated roof of the valleys led to the sinkholes of the area filled with brine. Currently, salt solutions are obtained in the salt dome, in Góra near Inowrocław and in Mogilno, at depths from 400 m to 1700 m, using the borehole method. The obtained brines sent to chemical plants are replaced with stored liquid and gaseous hydrocarbons or left in caverns. In Kosakowo near Gdynia, in the salt seam at a depth of 1000 m, a modern cavern storage of gaseous hydrocarbons has been installed. A global attraction are the historic salt mines in Wieliczka and Bochnia. Maintaining the extraordinary beauty of these mines requires the control of water and caving hazards, as well as maintaining climatic conditions and ensuring safety. The last chapter presents the conditions and perspectives of the Polish salt mining industry for the extraction of rock salt and brine, the use of excavation space to store hydrocarbons and deposit waste. This should be served by appropriate law, research and engineering works.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo solne; kopalnie otworowe; kopalnie podziemne; kopalnie zabytkowe; tereny pogórnicze

EN

salt mining; solution mining; underground mines; historic mines; post-mining area

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 77, nr 10-12
• Strony: 69--73
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., tab.

Twórcy

autor

Kortas Grzegorz

• Emerytowany pracownik Instytutu Mechaniki Górotworu PAN

autor

Maj Agnieszka

• Instytut Mechaniki Górotworu PAN

Bibliografia

• [1] BEYSCHLAG F. 1913 – Das Salzvorkommen von Hohensalza [Występowanie soli w Inowrocławiu]. Jahrbuch der Königl. Preuss. Geologischen Landenanstalt, Berlin Cz. 2. Z. 2.
• [2] BUDRYK W. 1933 – Zapadliska na terenie miasta Inowrocław. „Przegląd Górniczo-Hutniczy” t. 25, nr 8, pp. 431-444.
• [3] COPPENS Y. 1994 – East Side Story: The Origin of Humankind. “Scientific American” Vol. 270, Iss. 5, pp. 88-95.
• [4] d’OBYRN K. 2013 – Analiza wpływu otworowej eksploatacji pokładowego złoża soli Barycz na środowisko naturalne. Rozprawy, Monografie, t. 284. Wydawnictwo AGH, Kraków.
• [5] GÓRSKI J., RASAŁA M. 2008 – Hydrogeologia wybranych wysadów solnych regionu Kujawskiego – aspekty poznawcze i utylitarne, Bogucki Wyd.Nauk. UAM Poznań, „Geologos”, Monographea 5, z.13.
• [6] KORTAS G. (red. i autor) 2004 – Ruch górotworu i powierzchni w otoczeniu zabytkowych kopalń soli, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków, s.23-44, 46-90.
• [7] KORTAS G. (red. i autor) 2008 – Ruch górotworu w rejonie wysadów solnych. Wyd. IGSMiE PAN. Kraków.
• [8] KORTAS G. 2003 – Zagrożenie powierzchni terenu wywołane konwergencyjnym zaciskaniem kawern nieczynnej otworowej kopalni soli w Łężkowicach, „Przegląd Górniczy” t. 59, nr 3, s. 38-43.
• [9] KORTAS G. 2007 – Przemieszczenia powierzchni nad historyczną kopalnią w Wieliczce, „Przegląd Górniczy” t. 63, nr 3, s. 4-12.
• [10] KORTAS G. 2017 – Po co człowiekowi sól? „Przegląd Górniczy” t. 73, nr 7, s. 42-50.
• [11] KORTAS G., MAJ A. 2011 – Ocena zagrożenia wodnego oraz warunków geomechanicznych w Kopalni Soli Kłodawa w aspekcie zachowania bezpieczeństwa powszechnego oraz bezpiecznego prowadzenia ruchu zakładu górniczego (praca niepublikowana). Archiwum KS Kłodawa.
• [12] KORTAS G., MAJ A. 2012 – Warunki geomechaniczne w caliznach chroniących kopalnię przed wodami na przykładzie kopalni soli Kłodawa. „Przegląd Górniczy” t. 68, nr 12, s. 112-117.
• [13] KORTAS G., MAJ A. 2014 – Deformations of the protection shelf in the „Wapno” Salt Mine, based on model studies. Arch. Min. Sci., Vol. 59 (2014), No 4, pp. 869-886.
• [14] MAJ A., d’OBYRN K. 2015 – Określenie stanu podporowej tamy przeciwwodnej i jej ruchów na podstawie obserwacji geodezyjnych w komorze Layer w kopalni Wieliczka. „Przegląd Górniczy” t. 71, nr 11, s. 68-79.
• [15] MAJ A. 2018 – Przemieszczanie ścian wyrobiska komorowego w skałach solnych spowodowane jego wypełnianiem. „Przegląd Górniczy” t. 74, nr 12, s. 15-19.
• [16] SZCZERBOWSKI Z., GAWAŁKIEWICZ R. 2020 – Współczesne ruchy wysadu solnego Inowrocławia w świetle badań geodezyjnych. „Przegląd Geologiczny” vol. 68, nr 3, s. 195-203.
• [17] ŚLIZOWSKI K., KORTAS G. 1980 – Zagrożenie powierzchni spowodowane eksploatacją wysadów solnych na przykładzie K.S. w Wapnie. „Ochrona Terenów Górniczych” nr 51, s. 33-40.