Aktualne tendencje zagospodarowania terenów w sąsiedztwie wody na przykładzie wsi opolskiej

• Autorzy: Gubański J. , Walter E.

Identyfikatory

DOI

10.30450/201806

Warianty tytułu

EN

Current trends in designing areas adjacent to water using the example of rural areas in the Opole region

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Wody powierzchniowe w przestrzeni wiejskiej od lat ulegały poważnym przemianom, prowadzącym w skrajnych przypadkach do ich eliminowania z krajobrazu. W ostatnich latach obserwuje się coraz częstsze działania na rzecz przywrócenia wód powierzchniowych, jako elementów o funkcji przyrodniczej i społeczno-kulturowej. Podejmowane prace, obok kształtowania i ochrony krajobrazu nadwodnego, prowadzą do rozwijania i wzmacniania bioróżnorodności oraz przywracania równowagi hydrologicznej. W artykule omówiono rolę wód powierzchniowych na terenach wiejskich oraz aktualne tendencje i możliwości zagospodarowania przestrzeni nadwodnych. Badaniami objęto tereny w wybranych wsiach województwa opolskiego. Wielokryteriowa ocena obszarów sąsiadujących z wodą pozwoliła na sformułowanie wniosków, które z obserwacjami i wywiadami społecznymi, stały się podstawą opracowania możliwych form zagospodarowania terenów uwarunkowanych potrzebami mieszkańców i aktualnymi trendami zagospodarowania obszarów nadwodnych.

EN

The surface water resources of rural areas have been subject to transformation for many years and in extreme cases they have even disappeared from the landscape. Recently, some more intensive action have been witnessed, which are focused on restoring surface water resources as elements that perform both natural and social-cultural functions. These actions lead to the design and protection of landscape and, at the same time, to the development and reinforcement of biodiversity and restoring the hydrological balance. This article discusses the role of surface waters in rural areas and the current trends and possibilities in designing waterside areas. The research was conducted in selected villages of the Opole region. A multi-criteria evaluation of waterside areas leads to conclusions, which, together with observations and interviews, constitute the basis for new design forms.

Słowa kluczowe

PL

Opolszczyzna; stawy wiejskie; zagospodarowanie wsi; zasoby wodne

EN

Opole region; rural ponds; rural space designng; water resources

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 39 (1)
• Strony: 99--116
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., rys., map., fot., wykr., tab.

Twórcy

autor

Gubański J.

• Institute of Landscape Architecture, Wrocław University of Environmental and Life Sciences, Wroclaw, Poland

autor

Walter E.

• Institute of Landscape Architecture, Wrocław University of Environmental and Life Sciences, Wroclaw, Poland

Bibliografia

• Abłamowicz D., Śnieszko Z., 2007: Doliny a osadnictwo pradziejowe. badania w dolinach Kładnicy i Czarnej Przemszy [w:] Doliny rzeczne. Przyroda-Krajobraz-Człowiek pod red. Urszuli Mygi -Piątek, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 7: 167-176.
• Borcz Z., 1999: Krajobraz nizinnych wsi dolnośląskich, Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Wrocław.
• Borkowski Z., 2003: Wpływ wody na rozmieszczenie osadnictwa wiejskiego – prezentacja metody badań i przykład jeje zastosowania [w:] Woda w przestrzeni przyrodniczej i kulturowej pod red. Urszuli Mygi-Piątek, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 2: 44-53.
• Brykała D., 2003: Rekonstrukcja zagospodarowania hydrotechnicznego doliny Skrwy i Osetnicy od XV do XX wieku [w:] Woda w przestrzeni przyrodniczej i kulturowej pod red. Urszuli Mygi-Piątek, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 2: 54-64.
• Boix D., Biggs J., Céréghino R., Hull A.P., Kalettka T., Oertli B., 2012: Pond research and management in Europe: “Small is Beautiful”. Hydrobiologia Vol. 689, Issue 1: 1-9.
• Céréghino R., Biggs J., Oertli B., Declerck S., 2008: The ecology of European ponds: defining the characteristics of a neglected freshwater habitat. Hydrobiologia Vol. 597, Issue 1: 1-6.
• Curado N., Hartel T., Arntzen J.W., 2011: Amphibian pond loss as a function of landscape change – A case study over three decades in an agricultural area of northern France. Biological Conservation 144 (2011): 1610-1618.
• Duer I., Wiśniewska M.M., 2002: Stan, zagrożenia i ochrona wód w Polsce, IUCN-The World Conservation Union, WWF Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrody, Warszawa.
• Dyrektywa 2000/60/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32000L0060&from=EN
• Fajer M., 2003: Budowle wodne jako element krajobrazu w dorzeczu Liswarty [w:] Woda w przestrzeni przyrodniczej i kulturowej pod red. Urszuli Mygi-Piątek, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 2: 78-86.
• Fajer M., 2007: Zmiany krajobrazu doliny Liswarty w ostatnim tysiącleciu uwarunkowane gospodarczą działalnością człowieka [w:] Doliny rzeczne. Przyroda-Krajobraz-Człowiek pod red. Urszuli Mygi-Piątek, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 7: 219-227.
• Gubański J., 2005: Młyny wodne w krajobrazie wsi [w:] Architektura Krajobrazu 3-4/2005: 78-81.
• Hartel T., von Wehrden H., 2013: Farmed Areas Predict the Distribution of Amphibian Ponds in a Traditional Rural Landscape. PLoS ONE 8(5): e63649.
• Hodor K., Klimek J., 2013: Attempts and Methods for Revitalizing the Centers of Small Localities. Selected Examples. Journal of Sustainable Architecture and Civil Engineering No. 4 (5) 20133: 13-17.
• http://www.rdgw.org.pl/pl/dorzecze-odry, dostęp: 12.02.2017.
• Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, http://iung.pl/dpr/publikacje/kodeks_dobrej_praktyki_ rolniczej. pdf, dostęp: 12.02.2017.
• Lebeda A., 2002: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. VI, Wiedza i wierzenia, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Wydawnictwo, Uniwersytet sląski Filia w Cieszynie, Wrocław – Cieszyn.
• Mała retencja – duża sprawa. Jak tworzyć warunki do małej retencji na obszarach wiejskich - projekt Fundacji Ekologicznej Zielona Akcja dofinansowany z NFOŚiGW (broszura), http://www.malaretencja.pl/images/platforma_ed/broszura_malaretencja_spadyzewn-5mm.pdf, dostęp: 12.02.2017.
• Mioduszewski W., 2014: Small (natural) water retention in rural areas. Journal of Water and Land Development No. 20 (I-III): 19-29.
• Mioduszewski W., 2014: Stawy – małe zbiorniki wodne, PWRiL, Warszawa.
• Myga-Piątek U., Partyka J., 2003: Stawy Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej jako ważny element krajobrazu - zarys koncepcji projektu rewitalizacji stawów. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG Nr 2, s.148-167.
• Myga-Piątek U., Pulinowa M.Z., 2003: Woda w krajobrazie kulturowym. Refleksja przyrodnicza [w:] Przyroda Górnego Śląska 34/2003: 3-5.
• Niedźwiecka-Filipiak I., 2001: Woda w krajobrazie wsi [w:] Architektura Krajobrazu 2-3/2001: 47-51.
• Niedźwiecka-Filipiak I., 2005: Przemiany wizerunku wsi opolskiej pod wpływem odnowy wsi [w:] Architektura Krajobrazu 1-2/2005: 18-26.
• Niedźwiecka-Filipiak I., 2009: Wyróżniki krajobrazu i architektury wsi Polski południowo-zachodniej, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Wrocław.
• Ogrodowska B., 2012: Polskie obrzędy i zwyczaje. Doroczne, Wydawnictwo MUZA.
• Pancewicz A., 2004: Rzeka w krajobrazie miasta, Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• Passy P., Garnier J., Billen G., Fesneau C., Tournebize J., 2012: Restoration of ponds in rural landscapes: Modelling the effect on nitrate contamination of surface water. Science of the Total Environment 430 (2012): 280-290.
• Podolska A., Orzechowska-Szajda, I., 2013: Inicjatywy lokalne – szansą na nowe postrzeganie obszarów wiejskich [w:] Architektura Krajobrazu 2/2013: 44-57.
• Sayer C., Andrews K., Shilland E., Edmonds N., Edmonds‐Brown R., Patmore I., Emson D., Axmacher J., 2012: The role of pond management for biodiversity conservation in an agricultural landscape. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems 22: 626-638.
• Simonides D., 2007: Mądrość ludowa. Dziedzictwo kulturowe Śląska Opolskiego, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
• Simonides E., 2010: Znaczenie powiązań ekologicznych w krajobrazie rolniczym [w:] Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, t. 10 z. 4 (32)/2010: 249-263.
• Solon i in., 2018: Physico-geographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, Geographia Polonica 2018, Volume 91, Issue 2: 143-170, https://doi.org/10.7163/GPol.0115
• Stupnicka E., Baranowski T., Bender W., 2006: Wpływ czynników klimatycznych na procesy osadnicze w dolinach rzek środkowej Polski w okresie rzymskim i we wczesnym średniowieczu [w:] Archeologia Polski, t. LI, z. 1-2,: 93-120.
• Wilczyński R., 2003: Odnowa wsi szansą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Oddział w Poznaniu.
• Communal and poviat monument protection programs and communal monument registers:
• Goszyce: http://bip.bierawa.pl/download//8756/program-ochrony-zybytkow.pdf, dostęp: 16.03.2017.
• Kotórz Mały: http://duwo.opole.uw.gov.pl/WDU_O/2016/689/Oryginal/akt.pdf, dostęp: 16.03.2017.
• Lipowa: http://www.grodkow.pl/archiwum/uchwaly/2010_2014/122_12.pdf, dostęp: 16.03.2017.
• Nowe Budkowice: http://duwo.opole.uw.gov.pl/WDU_O/2016/689/Oryginal/akt.pdf, dostęp: 16.03.2017.
• Nowa Wieś Mała: http://www.grodkow.pl/archiwum/uchwaly/2010_2014/122_12.pdf, dostęp: 16.03.2017.
• Pogorzela: http://bip.olszanka.pl/1101/gminna-ewidencja-zabytkow.html, dostęp: 16.03.2017
• Skałągi: http://www.bip.wolczyn.pl/uchwaly/bb3448fdc8ce6f698b327a54fc5fe122_1/gminny% 20 program%20opieki%20nad%20zabytkami%20gminy%20wo+%C3%A9czyn.pdf, dostęp: 16.03.2017.
• Stradunia: http://bip.walce.pl/330/program-ochrony-zabytkow-na-terenie-gminy-walce.html, dostęp: 16.03.2017.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).