Kryzys obrony cywilnej w Polsce : perspektywa instytucjonalna

• Autorzy: Pawłuszko Tomasz

Identyfikatory

DOI

10.37055/sbn/175516

Warianty tytułu

EN

Crisis of civil defense in Poland : institutional perspective

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Problemem badawczym podjętym w niniejszym artykule jest kryzys instytucji ochrony ludności na przykładzie Obrony Cywilnej we współczesnej Polsce. Instytucje ochrony ludności stały się ważnymi ogniwami bezpieczeństwa niemilitarnego państw europejskich, szczególnie w obliczu kryzysów migracyjnych oraz pandemii COVID-19. Tymczasem Obrona Cywilna RP pod koniec drugiej dekady XXI wieku uległa marginalizacji. Celem autora jest znalezienie odpowiedzi na pytanie o przyczyny tej nietypowej sytuacji. Chcąc osiągnąć ten cel problem ukazano z perspektywy teorii instytucjonalnej, która ma długą tradycję wyjaśniania procesów zmian instytucjonalnych na gruncie nauk społecznych.

EN

The research problem addressed in this article is the crisis of civil protection institutions on the example of Civil Defense in contemporary Poland. Civil protection institutions have become important parts in the non-military security of European countries, especially in the face of migration crises and the COVID-19 pandemic. Meanwhile, the Civil Defense of the Republic of Poland became marginalized at the end of the second decade of the 21st century. The author's goal is to find an answer to the question about the causes of this unusual situation. To achieve this goal, the problem was presented from the perspective of institutional theory, which has a long tradition of explaining processes of institutional change in the social sciences.

Słowa kluczowe

PL

obrona cywilna; ochrona ludności; system; kryzys; zarządzanie kryzysowe

EN

civil defence; civil protection; system; crisis; crisis management

• Wydawca: Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego
• Czasopismo: Studia Bezpieczeństwa Narodowego
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 13, Nr 30
• Strony: 41--62
• Opis fizyczny: Bibliogr. 65 poz., tab.

Twórcy

autor

Pawłuszko Tomasz

• Uniwersytet Opolski

• https://orcid.org/0000-0002-5572-3199

Bibliografia

• [1] Bertalanffy, L. von., 1984. Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Warszawa: PWN.
• [2] Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego RP, Warszawa: Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.
• [3] Brzeziński, M., 2014. Miejsce zarządzania kryzysowego w systemie bezpieczeństwa narodowego. Uwagi prawno-organizacyjne. Studia Politologiczne, 34, 2014: 166-183.
• [4] Buzan, B., Wæver, O., de Wilde, J., 1998. Security. A New Framework for Analysis. London: Lynne Rienner.
• [5] Chmielewski, P., 2011. Homo agens. Instytucjonalizm w naukach społecznych. Warszawa: Poltext.
• [6] Czuryk, M., Dunaj, K., Karpiuk, M., Prokop, K., 2016. Bezpieczeństwo państwa. Zagadnienia prawne i administracyjne. Olsztyn: Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko- -Mazurskiego.
• [7] Denysiuk, I., 2020. Zarządzanie kryzysowe w Polsce jako specyficzne zadanie administracji publicznej realizowane na rzecz ochrony ludności. De Securitate et Defensione. O bezpieczeństwie i obronności, 2 (6) 2020: 168-184.
• [8] Deschaux-Dutard, D. (red.), 2021. Research Methods in Defence Studies. A Multidisciplinary Overview. London & New York: Routledge.
• [9] Gawęcka, J. A., Wojtycza, J. (red.), 2018. Współczesna obrona cywilna – wyzwania, ryzyko, zagrożenia. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie.
• [10] Hausner, J., 2008. Zarządzanie publiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• [11] Izdebski, H., 2022a. Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej – uporządkowanie stanu prawnego czy kontynuacja zmiany ustroju bez zmiany Konstytucji?, Fundacja im. S. Batorego, 9 maja 2022, https://www.batory.org.pl/publikacja/projekt-ustawy-o-ochronieludnosci-oraz-o-stanie-kleski-zywiolowej-uporzadkowanie-stanu-prawnego-czy-kontynuacjazmiany-ustroju-bez-zmiany-konstytucji/
• [12] Izdebski, H., 2022b. Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej – nowa wersja, nowe treści? Fundacja im. S. Batorego, 26 września 2022, https://www.batory.org.pl/ publikacja/projekt-ustawy-o-ochronie-ludnosci-oraz-o-stanie-kleski-zywiolowej-nowa-wersjanowe-tresci/
• [13] Kalinowski, M., 2022. System bezpieczeństwa narodowego – strategiczne dokumenty planistyczne. Studia Bezpieczeństwa Narodowego, 24 (2022): 83-96.
• [14] Kalinowski, R., 2017. Obrona cywilna w Polsce. Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach.
• [15] Kamiński, M. A., 2018. Ujednolicenie prawa w zakresie systemowych rozwiązań ochrony ludności i obrony cywilnej. Gawęcka, J. A., Wojtycza, J. (red.) (2018). Współczesna obrona cywilna – wyzwania, ryzyko, zagrożenia. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie: 67-76.
• [16] Kitler, W. (red.), 2011. Planowanie cywilne w zarządzaniu kryzysowym. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.
• [17] Kitler, W., 2018. Organizacja bezpieczeństwa narodowego RP. Aspekty ustrojowe, prawno-administracyjne i systemowe. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• [18] Kitler, W., Skrabacz A., 2010. Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Obronnej.
• [19] Kopczewski, M., Szmitkowski, P., 2020. Civil Defense In Poland – Transformation Process After 1989. Current State And Modernization Proposals. De Securitate et Defensione. O bezpieczeństwie i obronności, 1 (6) 2020: 75-87.
• [20] Krynojewski, F., 2012. Obrona cywilna Rzeczpospolitej Polskiej. Warszawa: Difin.
• [21] Krynojewski, F., 2022. Obrona cywilna nie może działać jak pospolite ruszenie. Dziennik Gazeta Prawna, 21 września 2022 [dostęp 12.11.2022] https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/8552326,wywiad-franciszek-krynojewski-obrona-cywilna-straz-pospolite-ruszenie.html
• [22] Krynojewski, F., 2023. Obrona cywilna Rzeczypospolitej Polskiej. Wczoraj – dziś – jutro, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
• [23] Lowndes, V. 2006. Instytucjonalizm [w:] Teorie i metody w naukach politycznych, red. D. Marsh, G. Stoker. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 89-108.
• [24] March, J., Olsen, J., 2005. Instytucje - organizacyjne podstawy polityki. Warszawa: Scholar.
• [25] Michailiuk, B., 2017. Ochrona ludności. Wybrane problemy. Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej.
• [26] Misiuk, A., 2013. Instytucjonalny system bezpieczeństwa wewnętrznego. Warszawa: Difin.
• [27] NIK 2012 - Informacja o wynikach kontroli pt. Przygotowanie struktur obrony cywilnej do realizacji zadań w okresie wojny i pokoju (2012). Warszawa: Najwyższa Izba Kontroli.
• [28] NIK 2013 - Informacja o wynikach kontroli. Przygotowanie systemu ochrony ludności przed klęskami żywiołowymi oraz sytuacjami kryzysowymi (2013). Warszawa: Najwyższa Izba Kontroli.
• [29] NIK 2018 - Informacja o wynikach kontroli. Ochrona ludności w ramach zarządzania kryzysowego i obrony cywilnej (2018). Warszawa: Najwyższa Izba Kontroli.
• [30] Ocena przygotowań w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej w Polsce za 2017 r. (2018). Warszawa: Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej.
• [31] Oliński, P., 2022. Komunikat FOR 28/2022: Nowa ustawa o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej – brak odpowiedzialności władzy i nowe stany nadzwyczajne. Forum Obywatelskiego Rozwoju [dostęp: 01.10.2022] https://for.org.pl/pl/a/9216,nowy-projekt-ustawy-o-ochronieludnosci-oraz-o-stanie-kleski-zywiolowej-prowadzi-do-zwiekszenia-zakresu-arbitralnosciwladzy-w-stanach-nadzwyczajnych.
• [32] Ostrowska, R., 2021. Civil defense in Poland from a historical perspective. Scientific Journal of the Military University of Land Forces, 2021, 53, 3(201): 496-506.
• [33] Pacek, B., 2018. Wyzwania w zakresie możliwości odbudowy Obrony Cywilnej w Polsce [w:] Gawęcka, J. A., Wojtycza, J. (red.), 2018. Współczesna obrona cywilna – wyzwania, ryzyko, zagrożenia. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie: 9-31.
• [34] Pawłuszko, T., 2022. Bezpieczeństwo Polski po szczycie NATO w Madrycie. Raport. Warszawa: Instytut Sobieskiego.
• [35] Peters, G., 1999. Institutional Theory in Political Science: The New Institutionalism. London: Pinter.
• [36] Pieprzny, S., 2014. Administracja bezpieczeństwa i porządku publicznego. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• [37] Pilżys, J., 2019. Obrona Cywilna w Polsce. Współczesność i perspektywy. Toruń: Adam Marszałek.
• [38] Podolski, A. (et al.), 2020. Wirusowe zarządzanie kryzysowe 2020. Raport. Warszawa: IBK.
• [39] Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej. [dostęp: 10.11.2022] https:// legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12363754.
• [40] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin, Dz.U. 2002 nr 96 poz. 850.
• [41] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie obrony cywilnej. Dz.U. 1993 nr 93 poz. 429.
• [42] Salter, M. B., Mutlu, C. (red.), 2013. Research Methods in Critical Security Studies. An Introduction. London & New York: Routledge.
• [43] Sienkiewicz, P., 2015. Bariery metodologiczne w badaniach nad bezpieczeństwem narodowym. [w:] Kitler W., Kośmider T. (red.), Metodologiczne i dydaktyczne aspekty bezpieczeństwa narodowego. Warszawa: Difin: 34-51.
• [44] Sienkiewicz, P., 2019. Ewolucja badań systemowych na potrzeby bezpieczeństwa. Studia Bezpieczeństwa Narodowego, 15, 2019, 87-104.
• [45] Sobolewski, G., 2019. Systemic Approach to Civil Protection in Poland. Safety and Fire Technology, 54 (2): 116-131.
• [46] Stochaj, J., 2020. Ochrona ludności i obrona cywilna w systemie bezpieczeństwa narodowego, Warszawa: Difin.
• [47] Strategia Bezpieczeństwa Narodowego 2014, Warszawa: BBN.
• [48] Strategia Bezpieczeństwa Narodowego 2020, Warszawa: BBN.
• [49] Szmitkowski, P., 2012. System ochrony ludności w Polsce - historia i współczesność. Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW, IV/2012: 133-156.
• [50] Szmitkowski, P., 2017. Ochrona ludności i obrona cywilna w systemie administracji publicznej. Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach.
• [51] Tannenwald, N., 2015. Process Tracing and Security Studies. Security Studies, 24: 219-227.
• [52] Trocha, J., 2020. Propedeutyka ochrony ludności w Polsce. Problemy. Możliwości. Perspektywy. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Sztuki Wojennej.
• [53] Uchwała Nr 67 Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie przyjęcia “Strategii rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022”, M.P. 2013 poz. 377.
• [54] Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, Dz.U. 2002 nr 62 poz. 558.
• [55] Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, Dz.U. 2020 poz. 374.
• [56] Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1967 nr 44 poz. 220.
• [57] Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, Dz.U. 2007 nr 89 poz. 590.
• [58] Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, Dz. U. 1997 Nr 141 poz. 943.
• [59] Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, Dz.U. 1996 nr 106 poz. 492.
• [60] Ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. poz. 655, z późn.zm.)
• [61] Wróblewski, R., 2021. Elementy koncepcji zarządzania bezpieczeństwem narodowym. De Securitate et Defensione. O bezpieczeństwie i obronności, nr 1(7)/2021: 7-26
• [62] Zawicki, M. (red.), 2013. Wprowadzenie do nauk o polityce publicznej. Warszawa: PWE.
• [63] Zieliński, K., 2021. Ochrona ludności. Zarządzanie kryzysowe. Warszawa: Difin.
• [64] Zybała, A., 2013. Państwo i społeczeństwo w działaniu. Polityki publiczne wobec potrzeb modernizacji państwa i społeczeństwa. Warszawa: Difin.
• [65] Zybała, A., 2021. Polityka publiczna w Polsce: kultura, rządzenie, rozwój. Szanse i zagrożenia w czasach złożoności i niepewności. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).