Krajobrazy pasterskie w Polsce i Europie – wybrane typy, przykłady i formy ich ochrony

• Autorzy: Sobala M.

Warianty tytułu

EN

Pasture landscapes in Poland and Europe – selected types, examples and conservation methods

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Krajobrazy pasterskie mają współcześnie charakter reliktowy. Zmieniające się warunki społeczno-ekonomiczne powodują, że niemożliwe jest ich zachowanie w pierwotnej formie. W Polsce dla ochrony przyrody i krajobrazów pasterskich coraz częściej wykorzystuje się ekstensywny wypas owiec. Takie rozwiązanie stosowane jest w krajach europejskich już od wielu lat. Ma ono ogromne znaczenie nie tylko dla podtrzymywania różnorodności środowiska przyrodniczego, ale także dla zachowania lokalnych tradycji, funkcjonowania lokalnej gospodarki i podnoszenia jakości życia mieszkańców. Takie spojrzenie na znaczenie chowu zwierząt wpisuje się w koncepcję wielofunkcyjnego rolnictwa, która stanowi niezbędny warunek wdrażania idei zrównoważonego rozwoju.

EN

Contemporarily the pastoral landscapes have a relict character. The changing socio-economic conditions make it impossible to keep them in their original form. In Poland the extensive sheep husbandry is used more and more often for the nature and pasture landscapes conservation. This solution has been used in European countries for many years. It has great importance, not only for maintaining the diversity of the natural environment, but also for the local preservation of traditions, the functioning of the local economy and improving the quality of life. This view on the importance of animal husbandry fits in the multifunctionality of the agriculture concept. This concept is a necessary condition for the implementation of sustainable development.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz kulturowy; pasterstwo; ochrona przyrody i krajobrazu; rozwój zrównoważony; wielofunkcyjność rolnictwa

EN

pasture landscape; pasture activity; nature and landscape conservation; sustainable development; multifunctionality of agriculture

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 25
• Strony: 81--98
• Opis fizyczny: Bibliogr. 54 poz., ryc., map., tab., fot.

Twórcy

autor

Sobala M.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Barańska K., Chmielewski P., Cwener A., Pluciński P., 2009: Ochrona muraw kserotermicznych w Polsce – teoria i praktyka. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin.
• Berezowski S., 1959: Problemy geograficzne pasterstwa wędrownego [w:] Fizjografia i geografia pasterstwa Tatr Polskich i Podhala (red.): W. Antoniewicz, T. 1: 77-146.
• Bernacka H., Simińska E., Niedźwiedzki P., 2011: Alternatywne metody wykorzystania owiec. Wiadomości Zootechniczne R. XLIX, z. 3: 59-66.
• Bignal E.M., McCracken D.I., Curtis D.J., 1994: Nature conservation and pastoralism in Europe. Proceedings of the Third European Forum on Nature Conservation and Pastoralism, July 1992, University of Pau, France. Joint Nature Conservation Committee, Peterborough, UK: 21-24
• Borys B., 2011: Możliwości poprawy efektywności chowu owiec i kóz w Polsce w ujęciu regionalnym. Wiadomości Zootechniczne, R. XLIX, z. 3: 3-8.
• Borys T., 2011: Zrównoważony rozwój – jak rozpoznać ład zintegrowany, Problemy Ekorozwoju vol. 6, nr 2: 75-81.
• Culture and nature: The European Heritage of Sheep Farming and Pastoral Life. Rural economy based on sheep farming. Synthesis research report, 2011.
• Czylok A., Ślusarczyk M., Tyc A., Waga J. M., 2010: Wypas zwierząt gospodarczych jako sposób czynnej ochrony krajobrazu i różnorodności biologicznej rezerwatu przyrody Góra Zborów. Prace i Materiały Muzeum im. Szafera T. 20: 175-184.
• Dobrowolska M., 1948: Dynamika krajobrazu kulturalnego. Przegląd Geograficzny, XXI, z. I: 151-203.
• Dobrzański P., 2011: Wzrost zrównoważony a ochrona środowiska. Podstawowe aspekty polityki gospodarczej. Prace naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 8: 25-33.
• Duelli P., 1997: Biodiversity evaluation in agricultural landscapes: An approach at two different scales. Agriculture, Ecosystems and Environment 62: 81-91.
• Fąfera B., Kasztelnik W., 2009: Program aktywizacji gospodarczej oraz zachowania dziedzictwa kulturowego Beskidów i Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Zespół pracowników Śląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Częstochowie, Katowice.
• Falkowski J., Kostrowicki J., 2001: Geografia rolnictwa świata. PWN, Warszawa
• Finck U., Riecken U., Schroder E., 2002: Pasture Landscapes and Nature Conservation - New strategies for preservation of open landscapes in Europe [w:] Pasture Landscape and Nature Conservation (eds.): B. Redecker, P. Finck, W. Hardtle, U. Riecken, E. Schroder: 1-14.
• Harnett D. C., 1995: Role of grazing and fire management in grassland diversity and production [w:] 50 years of range research revisited 1995: 72-76.
• Kawęcka A., Sikora J., 2009: Rodzime rasy owiec w górskich rejonach Polski. Zesz. Nauk. Prz. Hod., 11: 106.
• Kołyska J., 2009: Wsparcie zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa środkami z funduszy strukturalnych w latach 2004-2008. Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki europejskie, finanse i marketing 1, 50: 161-172.
• Kucharska A., 2005: Programy rolnośrodowiskowe z udziałem zwierząt trawożernych szansą na utrzymanie naturalnych i półnaturalnych łąk i pastwisk oraz ich bioróżnorodności. Chemia, dydaktyka, ekologia, metrologia R. 10, nr 1-2: 29-32.
• Kuźnicka E., 2004: Możliwości wykorzystania owiec w celu uatrakcyjnienia wiejskiej przestrzeni turystycznej. Instytut Botaniki PAN, Kraków: 21−23.
• Krzysztofek K., 2009: Kapitał przyrodniczo-kulturowy Polski jako zasób zrównoważonego rozwoju [w:] R. Janikowski, K. Krzysztofek (red.) Kultura a zrównoważony rozwój. Środowisko, ład przestrzenny, dziedzictwo w świetle dokumentów Unesco i innych organizacji międzynarodowych. Polski Komitet ds. Unesco, Warszawa: 41-63.
• Łuczaj Ł., 2007: Śródpolne żywopłoty Wysp Brytyjskich. Rocznik Dendrologiczny, vol. 55: 87–96.
• Markowska J., 2010: Bałkany – określenie medialne czy region geograficzny. Prace i Studia Geograficzne T. 44: 45-58.
• Metera E., Sakowski T., Słoniewski K., Romanowicz B., 2010: Grazing as a tool to maintain biodiversity of grassland – a review. Animal Science Papers and Reports vol. 28, no. 4: 315-334
• Molik E., 2006: Analiza gospodarki pasterskiej w rejonie Karpat Polskich. Program Aktywizacji Gospodarczej i Ochrony Dziedzictwa Małopolskich Karpat − Owca Plus − 2006. Mat. szkol., Kraków: 30-34.
• Mroczkowski S., 2006: Chów owiec a ochrona środowiska. Wypas wspólnotowy a zdrowie zwierząt. Monografia. AR w Krakowie i Instytut Botaniki PAN w Krakowie: 179−194.
• Myczkowski Z., 2001: Ochrona przyrody i ochrona zabytków – konflikt czy współdziałanie? [w:] Architektura krajobrazu a planowanie przestrzenne – podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych (red.): K. Pawłowska, Politechnika Krakowska, Kraków,: 136-137.
• Myga-Piątek U., 2011: Koncepcja zrównoważonego rozwoju w turystyce. Problemy Ekorozwoju, vol. 6, nr 1: 145-154.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Niżnikowski R., 2001: Znaczenie owiec i owczarstwa w Europie i na świecie. Rocz. Nauk. Zoot., Supl., 11: 35−46.
• Niżnikowski R., 2006: Dokąd zmierza krajowe owczarstwo. Przegląd Hodowlany, 7: 6−9.
• Paraponiak P., 2007: Hodowla owiec w aspekcie ekologicznym. Wiadomości Zootechniczne, T. XLV, z. 4: 7-10.
• Pawłowska K., 2002: Idea swojskości krajobrazu kulturowego [w:] K. Pawłowska, M. Swaryczewska (red.) Ochrona dziedzictwa kulturowego: zarządzanie i partycypacja społeczna. Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 95-102.
• Pawłowski A., 2009: Rewolucja rozwoju zrównoważonego. Problemy Ekorozwoju, vol. 4, nr 1: 65-76.
• Plit J., 2010: Przestrzenne zmiany w zasięgu lasów i gospodarowania w lasach gminy Polanów w ciągu ostatnich 400 lat. [w]: Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej. (red.): W. Rączkowski, J. Sroka, T.10. Miasto i gmina Polanów. Sławno-Polanów, Fundacja Dziedzictwo: 269-288.
• Plit J., 2014: Secular forest exploitation and its landscape consequences. Evolution of forest landscapes on polish territories. Dessertations of Cultural Lanscape Commission, no 23: 149-164.
• Riecken U., Finck U., Schroder E., 2002: Significance of pasture landscapes for nature conservation and extensive agriculture [w:] Pasture Landscape and Nature Conservation (eds.): B. Redecker, P. Finck, W. Hardtle, U. Riecken, E. Schroder: 423-435.
• Rokicki T., 2010: Wpływ zmiany zasad dotowania na chów i hodowlę owiec w Polsce i UE [w:] Zeszyt Naukowe SGGW w Warszawie (red.): H. Manteuffel Szoege, Problemy Rolnictwa Światowego vol. 10 (XXV) z. 1, Warszawa: 106-115.
• Sawicki L., 1911: Wędrówki pasterskie w Karpatach. Sprawozdania z posiedzeń TNW. Wydział Nauk Antropologicznych, Społecznych, Historyi i Filozofii, Warszawa.
• Skawiński P., Zwijacz-Kozica T., 2005: Tatrzański Park Narodowy. Oficyna Wyd. MULTICO, Warszawa.
• Sobala M., 2014: Zwiększenie atrakcyjności regionu i rozwój turystyki [w:] Podręcznik dobrych praktyk pasterskich (w druku)
• Sotherton S.W., 1998: Land use changes and the decline of famland wildlife: an appraisal of the setaside approach. Biol. Conserv. 83: 259-268.
• Szewczyk W., 2006: Racjonalne nawożenie łąk i pastwisk. Program Aktywizacji Gospodarczej i Ochrony Dziedzictwa Małopolskich Karpat – Owca Plus − 2006. Mat. szkol., Kraków: 70−80.
• Szulc K., 2011: Ochrona zasobów zwierząt gospodarskich w kontekście zrównoważonego rozwoju, Problemy Ekorozwoju vol. 6, no 2: 141-146.
• Szymańska D., 2009: Geografia osadnictwa. Wyd. Nauk. PWN.
• Tyran E., 2007: Owca w turystyce. Wiadomości Zootechniczne, T. XLV, z. 4: 11−15.
• Ustawa z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 nr 92 poz. 880 z późn. zm.).
• Veyret P., 1951: Geographie de l’elevage. N.R.F. Gallimard, Paris.
• Wilkin J., 2010: Wielufunkcyjność rolnictwa. Kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne. IRWiR PAN, Warszawa.
• Zaborski B., Wrzosek A., ok. 1938: Antropogeografia. Nakładem Trzaski, Everta i Michalskiego, Warszawa.
• Zalcman L.M., Badirian G.G., Obolenski K.P., 1957: Woprosy rozmieszczenija i specjalizacji sielskowo chozjajstwa. Sbornik Statiej. Moskwa
• Zarzycki J., 2003: Ochrona czynna na wpół naturalnych ekosystemów nieleśnych [w:] Roślinność nieleśna na terenie parków krajobrazowych w Beskidach i sposoby jej ochrony (red.): J. Mastaj, Materiały konferencyjne, Będzin – Żywiec: 38-42.
• ŹRÓDŁA ELEKTRONICZNE
• Global Livestock Production and Health Atlas (GLiPHA), 2007 – http://www.kids.fao.org/glipha.
• Gordon I. J., 1998: Natural Heritage Management – Herbivore Foraging. www.mluri.sari.ac.uk/annualreport/1998/nhmrd-98.pdf.
• Siedlarz Z., 2010: Wisła – przywróćmy ją Niepołomicom (http://www.niepolomice-inaczej.pl/news.php).