Zjawisko wyspowości w krajobrazie krasowym

• Autorzy: Andrejczuk W.

Warianty tytułu

EN

The insularity phenomenon in karst landscape

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obszary krasowe, w tym krajobrazy krasowe cechuje wyraźna odrębność środowiskowa. Polega ona na tym, że ze względu na rozwój podziemnych kanałów i próżni oraz ich interakcje z powierzchnią, obszary krasowe nabywają specyficznych cech (suche, bezwodne, czasami kamieniste, usiane lejami krasowymi, o specyficznej roślinności, glebach itp.), wyróżniających je – bez względu na strefy klimatyczne – spośród innych krajobrazów w postaci niejakich „wysp”. Zjawisko wyspowości dostrzec można również w strukturze wewnętrznej krajobrazów krasowych. Wyraźnie wyspowy charakter mają zarówno wklęsłe (leje, zapadliska, kotliny, polja) jak i wypukle (pojedyncze pagóry, ostańce) geokompleksy, występujące wewnątrz krajobrazu. Specyficzny wyspowy charakter mają też odrębne utwory krasowe, takie jak: senote, tiankeng, mogote, tepui itp. W ich obrębie tworzą się „zaginione światy”, refugia biotyczne, ośrodki o wzmożonej bioróżnorodności, co nadaje im wyjątkowych wartości przyrodoochronnych. Szczególny typ wyspowości krajobrazu krasowego stanowią tzw. archipelagi krasowe, rozpowszechnione w przybrzeżnej strefie obszarów krasu tropikalnego typu fenglin, zatopionych w holocenie wskutek transgresji morza.

EN

Karst areas, including karst landscapes, differ by highly distinct environment. It consists in the fact that due to the development of underground channels and cavities and their interaction with the surface, karst areas acquire specific characteristics (dry, waterless, sometimes rocky, dotted with karst dolines and sinkholes, with a specific vegetation, soils, etc.), distinguishing them - without due to the climatic or plant zones – from other landscapes in the form of certain "islands". The phenomenon of insularity can be seen also in the internal structure of karst landscapes. Clearly insular character are both concave (dolines, sinkholes, depressions, polja) and convex (single hills, karst towers) geokomplexes occurring within the landscape. The specific insular nature are also distinct karst formations such as senote, tiankeng, mogote, tepui etc. "Lost worlds", biotic refugias, centres with increased biodiversity, which gives them exceptional nature-protection values, created within them. The particular type of insularity of karst landscape are the so-called karst archipelagos widespread in the coastal zone of tropical karst areas of fenglin type, submerged due to Holocene transgression.

Słowa kluczowe

PL

wyspa; wyspowość; kras; krajobraz krasowy

EN

island; insularity; karst; karst landscape

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 33
• Strony: 21--37
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., ryc., fot.

Twórcy

autor

Andrejczuk W.

• Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Zakład Turystyki i Rekreacji, Biała Podlaska, Polska

Bibliografia

• Andreychouk V., 2016: The system nature of karst landscape and principles of protection resulting from it. Zeitschrift fűr Geomorphologie, Vol. 60 Suppl. 2: 257-291.
• Bottner P., 1975: Les sols des etages alpin et subalpin developpes sur calcaires compacts dans les prealpes francaises [in:] Доклады Х Межд. Конгресса почвоведов. Дополн. Матер. Т.12. Наука. Москва. С: 198-205.
• Dobrzański B., Konecka-Betley K., Kuźnicki F., Turski R., 1987: Rędziny Polski. Roczn. Nauk Roln., ser. D, 208.
• Ford D., Williams P., 1989: Karst geomorphology and hydrology. Unvin Hyman. London, 601s.
• Jędrusik M., 2001: Izolacja jako zjawisko geograficzne. Warszawa, 231 s.
• Taira H., Kitano Y., Kaneshima K., 1978. Reddish soils formed in limestone area of the Ryukyu islands. I. Minor element contens. In: Bull. Sci. and Cug. Div. Univ. Ryukyus. Math. And Nat. Sci., N4: 41-50.
• Tarzi J.G., Paeth R.C., 1975: Genesis of a Mediterraneаn red and a white Rendzina soil from Lebanon. In: Soil Science, 12, N4: 272-277.
• Андрейчук В.Н., 2007: Карст как геоэкологический фактор. Издание Высшей Школы Экологии и Украинского института спелеологии и карстологии. Сосновец-Симферополь. 136с.
• Гвоздецкий Н.А., 1979: Карстовые ландшафты. МГУ..Москва, 153с.
• Проскурняк М. М., Андрейчук В.М., 1998. Структура закарстованих ландшафтів. Чернівці. 120c.
• Рейтам Л., 1975: Образование и развитие рендзин. В: Сб. Научн. Труд. Жст. С.-х. Акад., №100. Таллин, С: 3-29.
• Фекете З., Сабо Л., 1978: О рендзинах Венгерского среднегорья [B]: Почвоведение, №6. С: 26-29.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).