Integration of greenery and architecture: urban reform in Poznań at the turn of the 20th century

• Autorzy: Grzeszczuk-Brendel Hanna

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc240202

Warianty tytułu

PL

Integracja zieleni i architektury – założenia reformatorskie w Poznaniu na przełomie XIX i XX w.

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Various green reforms predicated on the improvement of hygiene and aesthetics of the city were implemented in Poznań at the turn of the 20th century. In addition to large boulevards and parks, great importance was attached to greenery near the residential buildings. Greenery was also an integral part of prominent spaces, harmonizing with their ideology. The aim of the article is to draw attention to these somewhat forgotten innovative proposals and to indicate their inspiring potential for modern times, especially in the for-profit conditions of real estate development and ecological challenges. The examples discussed on the basis of in situ research and archival research show that during the 19th century, the need for everyday contact with greenery increased, and urban nature became more and more accessible to residents.

PL

Różnorodne reformatorskie założenia zieleni traktowane jako istotny czynnik poprawiający higienę i estetykę miasta były realizowane w Poznaniu na przełomie XIX i XX w. Obok wielkich bulwarów czy parków bardzo dużą wagę przywiązywano do układów zieleni w pobliżu mieszkania. Zieleń była też integralną częścią przestrzeni reprezentacyjnych, współgrając z ich ideologią. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na te nieco zapomniane nowatorskie propozycje oraz wskazanie ich potencjału inspirującego dla współczesności, szczególnie w warunkach deweloperskiego dążenia do zysku i wyzwań ekologicznych. Przykłady omówione na podstawie badań in situ oraz kwerend archiwalnych uświadamiają, że w ciągu XIX w. narastała potrzeba codziennego kontaktu z zielenią, a miejska natura stawała się coraz bardziej dostępna dla mieszkańców.

Słowa kluczowe

EN

urban greenery; democratization of greenery; internalization of greenery; front gardens; green spaces; prominent areas

PL

miejska zieleń; demokratyzacja zieleni; internalizacja zieleni; przedogródki; zielone kwartały zabudowy; tereny reprezentacyjne

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 2 (78)
• Strony: 13--21
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., rys.

Twórcy

autor

Grzeszczuk-Brendel Hanna

• Faculty of Architecture, Poznan University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-4467-8975

Bibliografia

• [1] Kaplan R., Kaplan S., Humanscape: Environments for people, Ann Arbor, Michigan 1982.
• [2] Stübben J., Der Städtebau, “Handbuch der Architektur”, Bd. 4: Entwerfen, Anlage und Einrichtung der Gebäude, Hb-Bd. 9, Alfred Kröner Verlag, Stuttgart 1907.
• [3] Sitte C., Der Städtebau nach seiner künstlerischen Grundsätzen, Graeser Verlag, Wien 1889.
• [4] Grzeszczuk-Brendel H., Mieszkanie w mieście: Poznań w kontekście europejskich reform mieszkaniowourbanistycznych, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2018.
• [5] Kodym-Kozaczko G., Urbanistyka Poznania w XX wieku: przestrzeń, ludzie, idee, Wydział Architektury PP, Poznań 2017.
• [6] Bińczyk E., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, PWN, Warszawa 2018.
• [7] Standardy utrzymania terenów zieleni w miastach, Fundacja Sendzimira, Warszawa 2022, https://sendzimir.org.pl/standardy/ [accessed: 9.11.2023].
• [8] Czarnecki W., Wspomnienia architekta, H. Grzeszczuk-Brendel, G. Kodym-Kozaczko (oprac.), Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2015.
• [9] Kodym-Kozaczko G., Aneks CD, [in:] W. Czarnecki, Wspomnienia architekta, H. Grzeszczuk-Brendel, G. Kodym-Kozaczko (oprac.), Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2015.
• [10] Howard E., Miasta-ogrody jutra, Instytut Kultury Miejskiej, Centrum Architektury, Gdańsk 2015.
• [11] Łupienko A., Miejskie parki publiczne zaboru rosyjskiego i austriackiego jako przestrzenie publiczne w drugiej połowie XIX wieku, [in:] A. Łupienko, A. Zabłocka-Kos (red.), Architektura w mieście, architektura dla miasta: przestrzeń publiczna w miastach ziem polskich w “długim” dziewiętnastym wieku, Instytut Historii PAN, Warszawa 2019, 109–139.
• [12] Rozmarynowska K., Ogrody odchodzące. Z dziejów gdańskiej zieleni publicznej 1708–1945, Słowo/obraz Terytoria, Gdańsk 2017.
• [13] Górzyński M., Dziewiętnastowieczny park miejski w Kaliszu. Ogród cywilizacji, Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Kalisz 2019.
• [14] Jacobs A.B., MacDonald E., Rofe Y., The Boulevard Book: history, evolution, design of multiway boulevards, MIT Press, Cambridge 2002.
• [15] Proust M., W poszukiwaniu straconego czasu, t. 1–7, PIW, Warszawa 1992.
• [16] Kimic K., Miejsca i rola publicznych terenów zieleni w przestrzeni polskich miast XIX wieku, “Czasopismo Techniczne. Architektura” 2012, R. 109, z. 6-A, 109–117.
• [17] Ostrowska-Kębłowska Z., Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1780–1880, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2009.
• [18] Billert A., Aleja na wyrost. Miasto Wilhelmowskie i miasto Fryderyka Wilhelma, “Kronika Miasta Poznania” 2015, nr 3, 7–24.
• [19] Karolczak W., Poznańska Unter den Linden, “Kronika Miasta Poznania” 2015, nr 3, 75–98.
• [20] List Ministerstwa Finansów z 19.04.1899 [manuscript in: Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta miasta Poznania, sygn. 4864].
• [21] Erläuterungsbericht zu dem Entwurfe eines Bebauungsplanes des bisherige Gelände der Stadtumwallung zu Posen [manuscript in: Bundesarchiv Berlin, Akta Festung Posen, sygn. R2/40154].
• [22] Grzeszczuk-Brendel H., Projekty urbanistyczne Heinricha Grüdera z lat 1890–1903, “Raptularz Poznański. Kronika Miasta Poznania” 2003, 98–110.
• [23] Posener J., Berlin auf dem Wege zu einer neuen Architektur. Das Zeitalter Wilhelms II., Prestel Verlag, München–New York 1979.
• [24] Karolczak W., Perła ogrodów poznańskich. Z dziejów parku Wilsona w dwudziestoleciu międzywojennym, “Kronika Miasta Poznania” 1998, nr 3, 118–142.
• [25] Pałat Z., Architektura i polityka. Gloryfikacja Prus i niemieckiej misji cywilizacyjnej w Poznaniu na początku XX wieku, PTPN, Poznań 2011.
• [26] Neumaier M., Aspekte der Naturphilosophie in der Romantik. Eine Untersuchung dreier Texte von Tieck, Novalis und Hoffmann, GRIN Verlag, München 2022.
• [27] Trotha H. von, Garten Kunst. Auf der Suche nach dem verlorenen Paradies, Bastei Lübbe/Quadriga, Berlin 2012.
• [28] Lichaczow D., Poezja ogrodów. O semantyce stylów ogrodowo parkowych, Ossolineum, Wrocław 1991.
• [29] Domańska E., Historia w epoce antropocenu, [in:] P. Boucheron, P. Gradvohl (red.), Spotkania ze światem II. Dialog polskofrancuski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015, 177–190.