Pozostałości górnictwa rud uranu, toru i kruszców w rejonie Jeleniej Góry i Szklarskiej Poręby

• Autorzy: Borzęcki R. , Wójcik D. , Kalisz M.

Identyfikatory

DOI

10.5277/hm180504

Warianty tytułu

EN

Remnants of uranium, thorium and ores in the region of Jelenia Góra and Szklarska Poręba

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia zarys historii oraz stan zachowania pozostałości prac górniczych w rejonie Jeleniej Góry. Zaprezentowano w nim wyniki prac inwentaryzacyjnych przeprowadzonych w kopalni „Majewo” w Maciejowej, kopalni skalenia „Przy Starym Domu Celnym” u podnóża zbocza Skalna Brama, kopalniach kruszców „Hilfe Gottes” i „Friedrich Wilhelm” w Szklarskiej Porębie Górnej, a także w kilku punkach w okolicach Trzcińska, Jagniątkowa, Wołowej Góry, Budnik, Karpacza i Szklarskiej Poręby. Inwentaryzacją objęto 26 obiektów górniczych (szyby, sztolnie, zapadliska powierzchniowe, hałdy pokopalniane itp.), które poddano badaniom mineralogicznym, petrograficznym i radiometrycznym oraz udokumentowano fotograficznie. Prowadzono również badania historyczne w archiwach i bibliotekach. Podczas prac inwentaryzacyjnych zaobserwowano, że z upływem czasu w opisywanych obiektach górniczych zachodzą zmiany o charakterze destrukcyjnym. Przedstawiono również efekty prowadzonych tu prac rekultywacyjnych, mające na celu zminimalizowanie szkodliwego oddziaływania różnego rodzaju pozostałości prac górniczych na ludzi i środowisko. W podsumowaniu podano m.in. szacunkową długość wszystkich wyrobisk górniczych oraz wielkość wydobycia rud uranu (w przeliczeniu na czysty metal) i innych surowców w kopalniach rejonu Jeleniej Góry i Szklarskiej Poręby.

EN

The article presents a brief history and the state of conservation of the mining works in the Jelenia Góra region. It presents the results of the inventory work carried out in the „Majewo” mine in Maciejowa, the feldspar mine „At the Old Customs House” at the foot of the slope of the Skalna Brama, the ore mines „Hilfe Gottes” and „Friedrich Wilhelm” in Szklarska Poręba Górna, as well as in several places in the vicinity of Trzcińsko, Jagniątków, Wołcza Góra, Budniki, Karpacz and Szklarska Poręba. The inventory covered 25 mining objects (shafts, tunnels, open pits, heaps, etc.) that have been tested in terms of mineralogy, petrography and radiometry and documented photographically. Historical research was also carried out in archives and libraries. The summary includes the estimated length of all mining workings and the volume of uranium ore extraction (converted into pure metal) and other raw materials in the mines of Jelenia Góra and Szklarska Poręba. During the inventory work, destructive changes in the described mining facilities were observed over time. The results of the reclamation work carried out here are also presented, aiming at minimising the harmful effects of different types of mining remnants on humans and the environment. The summary includes the estimated length of all mining workings and the volume of uranium ore extraction and other raw materials in the mines of Jelenia Góra and Szklarska Poręba.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo uranu; historia górnictwa; złoże Maciejowa; Trzcińsko; Jagniątków; Wołowa Góra; Budniki; Karpacz; Szklarska Poręba

EN

mining of uranium; history of mining; Maciejowa; Trzcińsko; Jagniątków; Szklarska Poręba

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2018
• Tom: Vol. 5
• Strony: 85--121
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys.

Twórcy

autor

Borzęcki R.

• Muzeum Minerałów w Nowej Rudzie

autor

Wójcik D.

• Czasopismo Odkrywca

autor

Kalisz M.

Bibliografia

• ADAMSKI W., KACZMAREK J., 1960. Ocena uranonośności Sudetów. Zakł. Przemysł. R-1, 2, 1. Kowary.
• BOCKSCH M., 1811. Situations Plan Der Gegend von der Friedrich Wilhelm Grube bis zur alten Julianen Grube gegen Abend nebst denen bei beiden Gruben besindlichen alten Stollen, Schächten u: Schürfen zur Untersuchung des Vitriolkieslagers am südlichen Gehänge des schwarzen Berges bei Schreiberau. Arch. Państw. w Katowicach, nr inw. 12 396 OBB II 1164.
• BORZĘCKI R., 2004. Górnictwo uranu w Polce. Otoczak, 31: 28-43.
• BORZĘCKI R., MAREK A., 2016. Pozostałości górnictwa rud uranu w Masywie Śnieżnika. Hered. Min., 3: 109-133.
• BORZĘCKI R., WÓJCIK D., 2017. Pozostałości górnictwa rud uranu i żelaza w rejonie Kowar, część I. Hered. Min., 4: 81-108.
• BORKOWSKA M., 1966. Petrografia granitu Karkonoszy. Geol. Sud., 2: 7-30.
• BORUCKI J., GŁOWACKI Z., MASŁOWSKI W., SAŁDAN M., UBERNA J., ZAJĄCZKOWSKI W., 1967. Ocena perspektyw poszukiwawczych złoż rud uranu w Polsce. Prace IG. Wyd. Geol. Warszawa.
• DZIEKOŃSKI T., 1972. Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku. Wyd. PAN. Wrocław.
• ELSTER, 1771. Grund und Profil Riss von der zu Schreibersau am Schwartzenberg belegenen Kobald Grube, die Hülfe = Gottes genannt. Kopia z 1776 r. wykonana przez E.L.G. Abta. Arch. Państw. w Katowicach, nr inw. 12 396 OBB II 1166 1 1771.
• FIEDLER H., 1863. Die Mineralien Schlesiens mit Berücksichtigung der angrenzenden Länder. Verl. Von F.E.C. Leuckart. Breslau.
• FIRSZT S., 2002. Badania archeologiczne nad dawnym górnictwem i hutnictwem w Kotlinie Jeleniogórskiej, Karkonoszach i Górach Izerskich. [W:] Grodzicki A., Lorenc M.W. (red.). Uczniowie Agricoli, materiały z konferencji górniczej w Kowarach z 1999 roku. Wyd. Muz. Kark. w Jel. Górze. Jelenia Góra: 84-104.
• GAJDA E., 1960a. Minerały żył pegmatytowych okolic Szklarskiej Poręby (Karkonosze). Kwart. Geol., 3: 545-562.
• GAJDA E., 1960b. Żyły pegmatytowe okolic Szklarskiej Poręby (Karkonosze). Kwart. Geol., 3: 565-583.
• Grund-und Profil-Riss von dem zu Schreiberau belegenen Kobald-Bergwerk, die Juliane genant. 1775. Archiwum Państwowe w Katowicach. Zbiór OBB.
• https://polska-org.pl/759730,foto.html?idEntity=535349-witryna internetowa polska-org.pl Stowarzyszenia Wratislaviae Amici (dostęp: grudzień 2018).
• KONSTANTYNOWICZ E., 1957. Problem cynowości łupków kwarcowo-serycytowych z chlorytem w rejonie Gierczyn-Przecznica. Rudy i Met. Nieżel., 3: 69-76.
• KOZDRÓJ W., IHNATOWICZ A., CWOJDZIŃSKI S., PACUŁA J., 2009. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50000, Ark. Kowary (M33-44-D). Wyd. PIG. Warszawa.
• KRZYŻANOWSKI K., WÓJCIK D., 2010. O kwasie siarkowym, złocie głupców i górnictwie w Szklarskiej Porębie. Sudety, 9: 6-9.
• KRZYŻANOWSKI K., WÓJCIK D., 2012. Kopalnia kobaltu w Szklarskiej Porębie. Dzieje górnictwa-element europejskiego dziedzictwa kultury, 4: 221-234.
• LEISNER E., 1865. Einige neue Mineral-Vorkommnisse aus Schlesien. Neues Jahrb. für Mineralog., Geol. und Paläont.: 457-458.
• LIS J., 1970. Geochemia niektórych pierwiastków w granitoidowym masywie Karkonoszy. Biul. IG, 224: 6-102.
• LIS J., STĘPIŃSKI M., SYLWESTRZAK H., 1965. Branneryt i minerały współwystępujące w żyle kwarcowej z Wołowej Góry koło Kowar. Biul. PIG, 133: 207-223.
• LIS J., SYLWESTRZAK H., 1986. Minerały Dolnego Śląska. Wyd. Geol. Warszawa.
• MIERZEJEWSKI M.P., 1982. Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów, Ark. Szklarska Poręba. 1:25000. Wyd. Geol. Warszawa.
• MOCHNACKA K., 1967. Geologia polimetalicznego złoża w Kowarach (Dolny Śląsk). Pr. Geol. Kom. Nauk PAN Oddz. w Krakowie, 40.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 roku w sprawie przypadków, w których działalność związana z na promieniowanie jonizujące nie podlega obowiązkowi uzyskania zezwolenia albo zgłoszenia, oraz przypadków, w których może być wykonywana na podstawie zgłoszenia. Warszawa. Dz. Ust. Nr 137, Poz. 1153.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 roku w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego. Warszawa. Dz. Ust. Nr 230, poz. 1925.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego. Warszawa. Dz. Ust. Nr 20, Poz. 168.
• SCHNEIDER G., 1892. Der Bergbau am Schwarzen Berge bei Schreiberchau. Der Wanderer im Riesengebirge, 12, 9: 114-120.
• SROGA C., 1997. Mineralne surowce odpadowe Sudetów i Przedgórza Sudeckiego 1:200 000. Wyd. Geol. Warszawa.
• SZAŁAMACHA J., 1960. Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów, Ark. Kowary. 1:25 000. Wyd. Geol. Warszawa.
• SZAŁAMACHA J., 1972. Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów, Ark. Piechowice. 1:25 000. Wyd. Geol. Warszawa.
• SZAŁAMACHA J., SZAŁAMACHA M., 1971. Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów, Ark. Rozdroże Izerskie. 1:25000. Wyd. Geol. Warszawa.
• SZAŁAMACHA M., TUCHOLSKA K., 1960. Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów, Ark. Jelenia Góra-Wschód. 1:25 000. Wyd. Geol. Warszawa.
• SZTUK H., ADAMSKI W, GAWOR F., 1994. Inwentaryzacja uszkodzeń środowiska na skutek prowadzenia poszukiwań i eksploatacji złóż uranowych. Rap. Inst. Górn. Polit. Wr. I-11/ S-5/94. Wrocław.
• WIATER P., 2009. Witriolejnia i kopalnie pirytu w Szklarskiej Porębie Dolnej. Rocz. Jeleniog.,41: 43-47.
• ZAGOŻDŻON K., ZAGOŻDŻON P., 2002. Charakterystyka niektórych sztolni rejonu Szklarskiej Poręby. Pr. Nauk. Inst. Górn. Polit. Wr., 102, Studia i Materiały, 29: 229-235.
• ZAGOŻDŻON P., ZAGOŻDŻON K., 2007. Wstępna charakterystyka geologiczna sztolni po poszukiwaniach uranu w Jagniątkowie. Pr. Nauk. Inst. Górn. Polit. Wr., 118, Studia i Materiały, 33: 129-135.
• ŻABA J., 1979. Północny kontakt granitu Karkonoszy z rejonie Zakrętu Śmierci i Mniszego Lasu (Sudety Zachodnie). Geol. Sud., 14, 2: 47-71.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).