Chlorek chloroacetylu. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

• Autorzy: Grunt H.

Warianty tytułu

EN

Chloroacetyl chloride. Documentation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Chlorek chloroacetylu jest bezbarwną lub żółtawą cieczą o ostrym, gryzącym zapachu. Próg zapachowy dla chlorku chloroacetylu oznaczono na poziomie 0,65 mg/m3 (0,140 ppm). Chlorek chloroacetylu jest wykorzystywany głównie jako półprodukt do produkcji chloroacetofenonu, a także w przemyśle farmaceutycznym. Stosuje się go w produkcji diazepamu i adrenaliny, jest stosowany jako lakrymator, a ponadto jest wykorzystywany również do produkcji herbicydów chloroacetamidowych, m.in. alachloru. Do organizmu chlorek chloroacetylu jest wchłaniany drogą oddechową, przez skórę oraz z przewodu pokarmowego. Związek ma działanie drażniące na drogi oddechowe, oczy i skórę. Pary chlorku chloroacetylu o dużych stężeniach wywołują u ludzi niezwykle silne podrażnienie błon śluzowych oczu (akrymator) oraz układu oddechowego. Skutki ostrego narażenia ludzi na chlorek chloroacetylu obejmują m.in.: rumień, oparzenie chemiczne skóry i silne podrażnienie oczu (z łzawieniem i bolesnym pieczeniem), a także zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz takie skutki ze strony układu oddechowego, jak: duszność, sinica i kaszel. Głównym skutkiem przewlekłego inhalacyjnego narażenia zawodowego na chlorek chloroacetylu jest podrażnienie błon śluzowych dróg oddechowych, oczu oraz skóry. Przedłużony kontakt dermalny z chlorkiem chloroacetylu może wywołać objawy podobne jak w zatruciu inhalacyjnym, a ponadto może doprowadzić do uszkodzenia tkanki skórnej, co mogłoby świadczyć o żrącym działaniu tego związku. Na podstawie wartości medialnych dawek śmiertelnych u zwierząt chlorek chloroacetylu zaklasyfikowano jako szkodliwy po podaniu drogą pokarmową (wartość LD50 dla szczura wynosi 208 mg/kg, a dla myszy 220 mg/kg). Po narażeniu drogą inhalacyjną związek ten jest słabo toksyczny (wartość LC 50 dla szczura wynosi 4620 mg/m3/4 h, a wartość LC50 dla myszy 6006 mg/m3/2 h). Po aplikacji na skórę związek ten jest szkodliwy (wartość LD50 dla królika wynosi 662 mg/kg). Na podstawie wyników badań toksyczności ostrej wykazano, że chlorek chloroacetylu wykazywał silne działanie drażniące na oczy, skórę i błony śluzowe górnych dróg oddechowych zwierząt. W badaniach histopatologicznych u zwierząt, na których badano toksyczność ostrą, stwierdzono przekrwienie płuc. Ze względu na swoje właściwości żrące związek ten ma zwiększone możliwości absorpcji wewnątrzukładowej. Po przewlekłym narażeniu zwierząt na chlorek chloroacetylu stopień nasilenia skutków działania drażniącego na oczy i układ oddechowy był uzależniony od wielkości stężenia: po narażeniu na związek o mniejszych stężeniach objawy działania drażniącego były słabo widoczne (przejściowe podrażnienie nosa, czasowa duszność i łzawienie oczu), natomiast po narażeniu na związek o większych stężeniach dochodziło do niewydolności oddechowej i zapaści. Badaniem mikroskopowym stwierdzono śródmiąższowe zapalenie płuc oraz zmiany krwotoczne w płucach, natomiast w nabłonku oddechowym błony śluzowej nosa wystąpiły zmiany zapalne, hypertrofia, hyperplazja i sporadycznie metaplazja nabłonka wielowarstwowego płaskiego. W dostępnym piśmiennictwie nie ma wystarczających danych na temat działania rakotwórczego chlorku chloroacetylu u ludzi i u zwierząt. Podczas ustalania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chlorku chloroacetylu wzięto pod uwagę wyniki inhalacyjnego badania podprzewlekłego przeprowadzonego na szczurach szczepu Fisher-344, myszach szczepu CD-1 i syryjskich chomikach złocistych. Za podstawę do wyliczenia wartości NDS przyjęto wartość LOAEL, tj. najmniejsze stężenie związku powodujące podrażnienie oczu i górnych dróg oddechowych. Wartość ta wynosiła 2,31 mg/m3. Wyliczona wartość NDS wynosiła 0,2 mg/m3. Ze względu na działanie drażniące chlorku chloroacetylu proponuje się przyjąć wartość NDSCh na poziomie 0,6 mg/m3. Zaproponowane wartości normatywów higienicznych chlorku chloroacetylu powinny zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym na oczy, drogi oddechowe i skórę. Ze względu na wchłanianie chlorku chloroacetylu przez skórę, proponujemy oznakowanie substancji w wykazie NDS symbolem “Sk” – substancja wchłania się przez skórę, natomiast ze względu na jej działanie drażniące symbolem “I” – substancja drażniąca. Nie ma podstaw do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) chlorku chloroacetylu.

EN

Chloroacetyl chloride is a colorless or yellowish liquid with a pungent odor. This substance has been used as an intermediate in the production of chloroacetophenone, as a lacrimator, in pharmaceutics, in the manufacture of diazepam, adrenaline and chloracetamid herbicides. Chloroacetyl chloride is harmful by oral route of administration (LD50 for rats is 208 mg/kg, for mice 220 mg/kg ) and low toxic by inhalation route (LC50 for rats is 4620 mg/m3/4h, LC50 for mice is 6006 mg/m3/2h). The cutaneous LD50 for rabbits is 662 mg/kg. The acute toxicity test proves an intense irritant effect of chloroacetyl chloride on the eyes, skin and mucous membranes of the upper respiratory tract of animals. Prolonged exposure causes respiratory failure and collapse. Exposure at a high concentration of vapor phases in human results in erythema, chemical burns, lacrimation, painful burning sensation of the eyes, dyspnea, cyanosis, cough, stomach and intestinal disorders. Prolonged contact with the skin may cause similar effects and also skin damage, which may indicate a caustic effect. Prolonged inhalation causes irritation of the eyes, skin and the upper respiratory tract. Based on the LOAEL value obtained from experiments on rats and mice (2.31 mg/m3) a MAC-TWA value of 0.2 mg/m3 was established as the ceiling value for chloroacetyl chloride. Because of the irritant effect of this compound, a MAC-STEL value of 0.6 mg/m3 was suggested. These values should prevent irritation of the eyes, skin and the respiratory tract. Because chloroacetyl chloride has been shown to penetrate the skin, an additional determination with the letters “Sk” has been suggested. Moreover irritant “I” notation has been recommended.

Słowa kluczowe

PL

chlorek chloroacetylu; działanie drażniące; wchłanianie się przez skórę; wartości NDS i NDSCh

EN

chloroacetyl chloride; irritation; skin notation; MAC(TWA) and MAC(STEL) value

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2006
• Tom: Nr 1 (47)
• Strony: 79--96
• Opis fizyczny: bibliogr. 17 poz., tab.

Twórcy

autor

Grunt H.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św.Teresy 8

Bibliografia

• 1.ACGIH (2003) Documentation of the threshold limit values for chemical substances and biological exposure indices. Chloroacetyl chloride, Cincinnati Ohio.
• 2.ACGIH (2005) Threshold limit values for chemical substances and physical agents and biological exposure indices.
• 3.Birch M.D. (1969) Toxicological investigation of chloroacetyl chloride. Unpublished report of Younger Laboratories for Monsanto Company, St. Louis, Mo (cyt. za ACGIH 2005).
• 4.Carpenter C.P. i in. (1949) The assay of acute vapor toxicity, and the grading and inpertretstion of results on 96 chemical compounds. J. Ind. Hyg. Toxicol. 31, 343-346.
• 5.Cheminfo + MSDS (2004) Canadian Centre for Occupational Health and Safety. Kanada, (komputerowa baza danych).
• 6.Guide to Occupational Exposure Values (2003) ACGIH.
• 7.Herzog S. (1959) Experimental studies on the toxicity of chloroacetyl chloride. Igiena Bucharest 8, 135-144.
• 8.Henck J.W. i in. (1982) Chloroacetyl chloride: a four-week inhalation toxicity study in rats, mice and hamsters. Health and Environmental Sciences, The Dow Chemical U.S.A., Midland, MI (cyt. Za HSDB i ACGIH 2005).
• 9.HSDB Hazardous Substances Databank (2003), (komputerowa baza danych).
• 10.Lewis R.J. (1996) Sax’s dangerous properties of industrial materials. 9 ed. New York, van Nostrand Reinhold.
• 11.Mc Carty L.P. (1988) Human exposure to chloroacetyl chloride. Health and Environmental Sciences, The Dow Chemical Company, Midland, MI (cyt. za ACGIH 2005).
• Patty's Toxicology (2001) 5 ed., vol. 2, p.60, New York, Interscience Publication.
• 12.Raskin W., Canada A. Acute topical exposure to a mixture of benzene, chloroacetyl chloride and xylidine. Vet. Hum. Toxicol. 23 (Suppl. 1): 42-44, 1981 (cyt. za ACGIH 2005).
• 13.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem – aktu wykonawczego do ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (DzU nr 11 z 2001 r., poz. 84, z późniejszymi zmianami).
• 14.RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (2003) The National Institute for Occupational Safety and Health (komputerowa baza danych).
• 15.Streeter C.M. i in. (1986) Chloroacetyl chloride: an acute vapor inhalation. Study with rats. Health and Environmental Sciences, The Dow Chemical Company, Midland, MI (cyt. za ACGIH 2005).
• 16.Torkelson T.R. (1956) Results of range-finding toxicological tests on chloroacetyl chloride. Biochemical Research Dept., The Dow Chemical Company, Midland, MI (cyt. za ACGIH i HSDB 2005).
• 17.Vaccaro J.R. (1988) Subjective response to chloroacetyl chloride in 1976. Health and Environmental Sciences, The Dow Chemical Company, Midland, MI (cyt. za ACGIH 2005).