Oświęcim ring road development as UNESCO world cultural heritage site buffer zone protection case study

• Autorzy: Długosz Dominika Kinga

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc230307

Warianty tytułu

PL

Prowadzenie obwodnicy Oświęcimia przykładem ochrony strefy buforowej miejsca kultury, pomnika UNESCO

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Studying the case of the construction of the ring road of Oświęcim in the vicinity of the former German Nazi concentration and extermination camp Auschwitz-Birkenau (1940–1945), being a UNESCO World Heritage site, the article indicates the need for effective legal protection of an area known as its buffer zone. As current Polish regulations do not provide for such legal protection beyond ad hoc solutions (e.g., provisions included in local zoning plans), the article discusses legal solutions existing in Polish legislation and recommends new ones that can be helpful in ensuring effective protection of designated buffer zones. Listing a site as World Heritage sparks recognition yet entails numerous responsibilities. Since the list includes cultural and natural heritage sites of "outstanding value" to humanity, the prerequisite to preserve their authenticity and integrity is of utmost importance. This also applies to their surroundings. In many cases, the intrusion of such major engineering structures as bridges and highways constructed in the vicinity of a World Heritage site ruins the view and has a negative impact on the cultural landscape developed throughout history. To avoid such cases, in recent years, the UNESCO World Heritage Committee has taken action to promote the mandatory designation of an additional protective, or buffer, zone around the sites to be listed. At the same time, establishing legal protection of such zones in Polish law would make it possible to supervise and control investment activities in such zones.

PL

Na przykładzie budowy obwodnicy Oświęcimia w sąsiedztwie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau (1940–1945), wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w artykule wskazano potrzebę skutecznej ochrony prawnej obszaru zwanego strefą buforową. Ponieważ obecne polskie przepisy nie przewidują takiej ochrony prawnej poza rozwiązaniami doraźnymi (np. zapisami zawartymi w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego), w pracy omówiono rozwiązania prawne istniejące w polskim ustawodawstwie oraz zaproponowano nowe, które mogą być pomocne w zapewnieniu skutecznej ochrony wyznaczonych miejsc strefy buforowej. Umieszczenie obiektu na Liście Światowego Dziedzictwa wiąże się z uznaniem, ale wiąże się też z wieloma obowiązkami. Ponieważ na liście znajdują się obiekty dziedzictwa kulturowego i naturalnego o wyjątkowej wartości dla ludzkości, warunek wstępny zachowania ich autentyczności i integralności jest sprawą najwyższej wagi. Dotyczy to również ich otoczenia. W wielu przypadkach wtargnięcie tak ważnych obiektów inżynieryjnych, jak mosty i autostrady w pobliże obiektów światowego dziedzictwa kulturowego psuje widok i ma negatywny wpływ na krajobraz kulturowy rozwijający się na przestrzeni dziejów. Aby uniknąć takich przypadków, w ostatnich latach Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO podjął działania promujące obowiązkowe wyznaczanie dodatkowej strefy ochronnej wokół obiektów, które mają zostać umieszczone na liście. Jednocześnie ustanowienie w prawie polskim ochrony prawnej takich stref umożliwiłoby nadzór i kontrolę działalności inwestycyjnej w tych strefach.

Słowa kluczowe

EN

UNESCO; Memorial and Museum Auschwitz-Birkenau; buffer zone; ring road; Oświęcim

PL

UNESCO; Auschwitz-Birkenau; strefa buforowa; obwodnica; Oświęcim

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 3 (75)
• Strony: 73--79
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., il.

Twórcy

autor

Długosz Dominika Kinga

• Faculty of Architecture, Cracow University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-5785-366X

Bibliografia

• [1] Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz.U. 1976 nr 32, poz. 190, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19760320190 [accessed: 6.02.2023].
• [2] The Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention, UNESCO World Heritage Centre, Paris 31.06.2021, http://whc.unesco.org/en/guidelines [accessed: 6.02.2023].
• [3] Zalasińska K., Ochrona miejsc światowego dziedzictwa w prawie polskim – plan naprawczy, “Ochrona Zabytków” 2012, nr 3–4, 127–134.
• [4] World Heritage and Buffer Zones. Patrimoine mondial et zones tampons, O. Martin, G. Piatti (eds.), World Heritage Papers Series No. 25, UNESCO World Heritage Center, Paris 2009.
• [5] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2022, poz. 840, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000840 [accessed: 6.02.2023].
• [6] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2022, poz. 503, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000503 [accessed: 6.02.2023].
• [7] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, Dz.U. 2021, poz. 2351, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20210002351 [accessed: 6.02.2023].
• [8] Szmygin B., Światowe Dziedzictwo Kultury UNESCO – charakterystyka, metodologia, zarządzanie, Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Politechnika Lubelska, Warszawa–Lublin 2016.
• [9] Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o upamiętnieniu męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów w Oświęcimiu, Dz.U. 1947 nr 52, poz. 265, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=W-DU19470520265 [accessed: 6.02.2023].
• [10] Muzeum w datach, Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady, https://www.auschwitz.org/muzeum/historia-muzeum/muzeum-w-datach/ [accessed: 6.02.2023].
• [11] Rawecka J., Rawecki M., Strefa Ochronna Auschwitz-Birkenau, “Architektura i Biznes” 1999, nr 10(87), 40–42.
• [12] Rawecki M., Auschwitz-Birkenau w kontekście miasta i Gminy Oświęcim, [in:] Były niemiecki obóz zagłady Auschwitz-Birkenau – cz. 1, “Spotkania z Zabytkiem” 2011, nr 3(5), 13–28.
• [13] Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 grudnia 1957 r. w sprawie szczegółowego określenia granic terenów Pomnika Męczeństwa Narodu Polskiego i Innych Narodów w Oświęcimiu, Dz.U. 1958 nr 6, poz. 20, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19580060020 [accessed: 6.02.2023].
• [14] Rawecki M., Strefa Auschwitz-Birkenau, Wydawnictwo PŚl, Gliwice 2003.
• [15] Auschwitz Birkenau German Nazi Concentration and Extermination Camp (1940–1945), UNESCO WHC, https://whc.unesco.org/en/list/31/ [accessed: 6.02.2023].
• [16] Ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, Dz.U. 2015, poz. 2120, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20150002120 [accessed: 6.02.2023].
• [17] Uchwała XV/243/11 Rady Miasta Oświęcim z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu położonego w Oświęcimiu, obejmującego teren Pomnika Zagłady, na którego obszarze położony jest Pomnik Męczeństwa w Oświęcimiu wraz z jego strefą ochronną, ustaloną Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 maja 1999 r., Dz.Urz. Województwa Małopolskiego, 2011 nr 584, poz. 6672, http://edziennik.malopolska.uw.gov.pl/legalact/2011/584/6672/ [accessed: 6.02.2023].
• [18] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 maja 1999 r. w sprawie określenia granic Pomnika Zagłady, na którego obszarze położony jest Pomnik Męczeństwa w Oświęcimiu, oraz obszaru i granic strefy ochronnej tego Pomnika, Dz.U. 1999 nr 47, poz. 473, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19990470473 [accessed: 6.02.2023].
• [19] Raport z Oceny oddziaływania na dobro światowego dziedzictwa – Auschwitz-Birkenau niemiecki, nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945) dla inwestycji p.n.: Budowa drogi ekspresowej S1 od węzła Kosztowy II w Mysłowicach do węzła Suchy Potok w Bielsku-Białej, lipiec 2018, oprac. Zespół Multiconsult, konsult. A. Siwek, GDDKiA, dok. 4601-200 [manuscript in: the author’s archive].
• [20] Auschwitz Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945). Strategia konserwatorska dla miejsca Światowego Dziedzictwa. Część I i II, A. Siwek et al. (oprac.), Kraków 2008 [manuscript in: NID, Warszawa].
• [21] Auschwitz Birkenau – niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945). Strategia konserwatorska dla miejsca Światowego Dziedzictwa, Część III – Krajobraz, B. Furmanik, G. Młynarczyk (oprac.), Warszawa 2013 [manuscript in: NID, Warszawa].
• [22] eM4. Pracownia Architektury Brataniec, Studium krajobrazowo-konserwatorskie dla inwestycji droga ekspresowa S-1 w rejonie kompleksu Auschwitz II Birkenau, 2007, Z. Myczkowski et al. (oprac.), Kraków 2007 [manuscript in: GDDKiA, Katowice].
• [23] Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz.U. 2022, poz. 1029, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001029 [accessed: 6.02.2023].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).