Bariery w przemieszczaniu się osób dorosłych na obszarach wykluczonych transportowo – przykład rejonu Komańczy

• Autorzy: Ciechański Ariel

Identyfikatory

DOI

10.4467/2543859XPKG.20.030.13247

Warianty tytułu

EN

Barrriers in adults moving in transport based social excluded areas – an example from Komańcza area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W końcu czerwca 2017 r. na terenie powiatów obsługiwanych przez sanocki i brzozowski oddziały firmy Arriva Bus Transport Polska (dawniej PKS Brzozów i PKS Sanok), doszło do niespotykanego dotąd wycofania się ważnego przewoźnika obsługującego obszar kilku powiatów. W przeciwieństwie do wielu innych likwidowanych dawnych przedsiębiorstw PKS miał on jednak wciąż dominującą, a w części powiatów wręcz monopolistyczną, pozycję na rynku. W ramach szerszego badania dotyczącego problematyki wykluczenia transportowego zostały zidentyfikowane zmiany w sieci publicznego transportu zbiorowego na badanym obszarze. To posłużyło do wskazania terenów najbardziej narażonych na ten niekorzystny proces. Jedną z takich jednostek podziału administracyjnego jest gmina Komańcza. Dlatego tu dodatkowo przeprowadzono badanie dotyczące aktualnych problemów transportowych osób dorosłych. Wykazało ono, że nie korzystają one z transportu publicznego, a wiele z nich było zmuszonych zakupić samochód z powodu niewystarczającej oferty przewoźników kolejowych i autobusowych.

EN

At the end of June 2017, in the poviats served by the Sanok and Brzozów branches of Arriva Bus Transport Polska (formerly PKS Brzozów and PKS Sanok), an important carrier serving the area of several poviats withdrew unprecedentedly its services. Unlike many other former PKS enterprises that were being closed down, it still had a dominant, and even monopolistic, position on the market. As part of a broader study on the issue of transport based social exclusion, changes in the collective public transport network in the studied area, were identified. This was used to indicate the areas most exposed to this unfavorable process. One of such administrative division units is the Komańcza commune. Therefore, an additional study was conducted on the current transport problems of adults. It showed that they did not use public transport, and many were forced to buy a car due to insufficient offer of rail and bus operators.

Słowa kluczowe

PL

Beskid Niski; Bieszczady; pozamiejski transport zbiorowy; wykluczenie transportowe; motoryzacja wymuszona

EN

Low Beskid; Bieszczady; suburban public transport; transport based social exclusion; forced motorization

• Wydawca: Komisja Geografii Komunikacji Polskiego Towarzystwa Geograficznego ; Uniwersytet Gdański. Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego
• Czasopismo: Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG
• Rocznik: 2020
• Tom: nr 23(5)
• Strony: 34--52
• Opis fizyczny: Bibliogr. 54 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Ciechański Ariel

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. St. Leszczyckiego PAN, Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

Bibliografia

• [1] Augustyn D., 2018, Zinstytucjonalizowane usługi car-poolingowe w ramach transportu publicznego na przykładzie gminy Lesko, Rozwój, 17, 17-31.
• [2] Banister D., 1994, Equity and acceptability in internalising the social costs of transport. EMCT [w:] Internalising the social costs of transport, 153-175.
• [3] Casas I., Horner M.W., Weber J., 2009, A comparison of three methods for identifying transport-based exclusion: a case study of children’s access to urban opportunities in Erie and Niagara Counties, New York, International Journal of Sustainable Transportation, 3(4), 227-245.
• [4] Currie G. (red.), 2011, New perspectives and methods in transport and social exclusion research, Emerald Group Publishing Limited, Bingley.
• [5] Currie G., Richardson T., Smyth P., Vella-Brodrick D., Hine J., Lucas K., Stanley J., Morris J., Kinnear R., Stanley J., 2009, Investigating links between transport disadvantage, social exclusion and well-being in Melbourne–Preliminary results, Transport Policy, 16, 97-105.
• [6] Delbosc A., Currie G., 2011, Transport problems that matter – social and psychological links to transport disadvantage, Journal of Transport Geography, 19(1), 170-178.
• [7] Dodson J., Buchanan N., Gleeson B., Sipe N., 2006, Investigating the social dimensions of transport disadvantage–I. Towards new concepts and methods, Urban Policy and Research, 24(4), 433-453.
• [8] Dodson J., Gleeson B., Sipe N.G., 2004, Transport disavantage and social status: a review of literature and methods, Urban Policy Program Research Monograph, 5, Griffith University, Mount Gravatt.
• [9] Dubicki A., 2019, Transport Exclusion as Heritage of Communist Period. The example of Poland, Revista de Stiinte Politice, 62, 22-32.
• [10] Friedmann J., 1967, A general theory of polarized development Santiago, Ford Foundation, Urban and Regional Development Advisory Program in Chile, Op. 81.
• [11] Friedmann J., Alonso W., 1964, Introduction [w:] J. Friedmann, W. Alonso (red.), Regional development and planning, Mass MIT Press, Cambridge, 1-13.
• [12] Gaffron P., Hine J., Mitchell F., 2001, The Role of transport in social exclusion in urban Scotland. Literature review, Scottish Executive Central Research Unit, Edinburgh.
• [13] Gleeson B., Randolph B., 2002, Social disadvantage and planning in the Sydney context, Urban Policy and Research, 20, 1, 101-107.
• [14] Goodall B., 1987, The dictionary of human geography, Penguin, London.
• [15] Grosse T.G., 2007, Wybrane koncepcje teoretyczne i doświadczenia praktyczne dotyczące rozwoju regionów peryferyjnych, Studia Regionalne i Lokalne, 27(1), 27-49.
• [16] Guzik R., Kołoś A., 2015, Dostępność komunikacyjna [w:] R. Guzik, A. Kołoś (red.), Relacje funkcjonalnoprzestrzenne między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem w województwie pomorskim, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 217-268.
• [17] Guzik R., Kołoś A., Gwosdz K., Biernacki W., Działek J., Kocaj A., Panecka-Niepsuj M., Wiedermann K., 2016, Dostępność, relacje i powiązania przestrzenne w Miejskim Obszarze Funkcjonalnym Olsztyna, IGiGP UJ, Kraków.
• [18] Jaroš V., 2017, Social and transport exclusion, Geographia Polonica, 90(3), 247-263.
• [19] Kaczorowski J., 2019, Wykluczeni. O likwidacji transportu zbiorowego na wsi i w małych miastach, Przegląd Planisty, 4, 11-14.
• [20] Kamruzzaman Md., Hine J., 2011, Participation index: a measure to identify rural transport disadvantage?, Journal of Transport Geography, 19(4), 882-899.
• [21] Kamruzzaman Md., Yigitcanlar T., Yang J., Mohamed M. A., 2016, Measures of transport-related social exclusion: A critical review of the literature, Sustainability, 8, 7, 696.
• [22] Karamuz P., 2011, Społeczne skutki likwidacji pasażerskich połączeń kolejowych na obszarach wiejskich Północno-Wschodniego Mazowsza, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 18, 61-81.
• [23] Kenyon S., Lyons G., Rafferty J., 2002, Transport and social exclusion: investigating the possibility of promoting inclusion through virtual mobility, Journal of Transport Geography, 10(3), 207-219.
• [24] Kenyon S., Rafferty J., Lyons G., 2003, Social exclusion and transport in the UK: a role for virtual accessibility in the alleviation of mobility-related social exclusion?, Journal of Social Policy, 32(3), 317-338.
• [25] Knowles R., 1993, Research agendas in transport geography for the 1990s., Journal of Transport Geography, 1(1), 3-11.
• [26] Kozanecka M., 1980, Tendencje rozwojowe komunikacji autobusowej w Polsce: studium geograficznoekonomiczne, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków.
• [27] Lijewski T., 1962, Geografia komunikacyjna województwa białostockiego, Dokumentacja Geograficzna, 2, IG PAN, Warszawa.
• [28] Lijewski T., Koziarski S., 1995, Rozwój sieci kolejowej w Polsce, Kolejowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• [29] Lijewski T., Lenk J., Piotrowska H., 1967, Rozwój komunikacji kolejowej i autobusowej w Polsce w okresie 1946-1965, Dokumentacja Geograficzna, 5, IG PAN, Warszawa.
• [30] Lucas K., 2012, Transport and social exclusion: Where are we now?, Transport Policy, 20, 105-113.
• [31] Lucas K., 2019, A new evolution for transport-related social exclusion research?, Journal of Transport Geography, 81, 102529.
• [32] Lucas K. (red.), 2004, Running on empty: Transport, social exclusion and environmental justice, Policy Press, Bristol.
• [33] Lucas K., Grosvenor T., Simpson R., 2001, Transport, the environment and social exclusion, York Publishing Services for the Joseph Rowntree Foundation, York.
• [34] Lucas K., Stokes G., Bastiaanssen J., Burkinshaw J., 2019, Inequalities in Mobility and Access in the UK Transport System. Future of Mobility: Evidence review, Government Office for Science, London.
• [35] Mackett R.L., Thoreau R., 2015, Transport, social exclusion and health, Journal of Transport & Health, 2(4), 610-617.
• [36] Making the Connections Transport and Social Exclusion. Interim Findings Social Exclusion Unit, 2002, Cabinet Office, London.
• [37] McDonagh J., 2006, Transport policy instruments and transport-related social exclusion in rural Republic of Ireland, Journal of Transport Geography, 14(5), 355-366.
• [38] Mężyk A., 2013, Elastyczne formy transportu publicznego w obsłudze komunikacyjnej regionu, Studia Ekonomiczne, 143, 262-270.
• [39] Ranković-Plazinić B., Jović J., 2018, Mobility and transport potential of elderly in differently accessible rural areas, Journal of Transport Geography, 68, 169-180.
• [40] Ryan J., Wretstrand A., 2019, What’s mode got to do with it? Exploring the links between public transport and car access and opportunities for everyday activities among older people, Travel Behaviour and Society, 14, 107-118.
• [41] Schwanen T., Lucas K., Akyelkena N., Solsona D.C., Carrasco J.-A., Neutens T., 2015, Rethinking the links between social exclusion and transport disadvantage through the lens of social capital, Transportation Research Part A: Policy and Practice, 74, 123-135.
• [42] Shergold I., Parkhurst G., 2012, Transport-related social exclusion amongst older people in rural Southwest England and Wales, Journal of Rural Studies, 28, 4, 412-421.
• [43] Stanley J., Stanley J., Balbontin C., Hensher D., 2019, Social exclusion: the roles of mobility and bridging social capital in regional Australia, Transportation Research Part A: Policy and Practice, 125, 223-233.
• [44] Stępniak M., Wiśniewski R., Goliszek S., Marcińczak S., 2017, Dostępność przestrzenna do usług publicznych w Polsce, Prace Geograficzne, 261, IGiPZ PAN, Warszawa.
• [45] Taylor Z., 1999, Przestrzenna dostępność miejsc zatrudnienia, kształcenia i usług a codzienna ruchliwość ludności wiejskiej, Prace Geograficzne, 171, IGiPZ PAN, Warszawa.
• [46] Taylor Z., 2003, Accessibility to facilities versus daily mobility of rural dwellers: The case of Poland [w:] G. Higgs (red.), Rural services and social exclusion, European Research in Regional Science, 12, 95-125.
• [47] Taylor Z., 2006, Railway closures to passenger traffic in Poland and their social consequences, Journal of Transport Geography, 14, 2, 135-151.
• [48] Taylor Z., 2007, Rozwój i regres sieci kolejowej w Polsce, Monografi e, 7, IGiPZ PAN, Warszawa.
• [49] Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym, 2011, Dz.U., 5, poz. 13.
• [50] Walsh K., O’Shea E., Scharf T., 2019, Rural old-age social exclusion: a conceptual framework on mediators of exclusion across the lifecourse, Ageing & Society, 1-27.
• [51] Wolański M., Paprocki W., Mazur B., Soczówka A., Jakubowski B., Czubak M., Pieróg M., 2016, Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
• [52] Wolański M., 2019, Zmiany w Ustawie o publicznym transporcie zbiorowym, Transport Miejski i Regionalny, 4, 3-10.
• [53] Velaga N.R., Beecroft M., Nelson J.D., Corsar D., Edwards P., 2012, Transport poverty meets the digital divide: accessibility and connectivity in rural communities, Journal of Transport Geography, 21, 102-112.
• [54] Zmuda-Trzebiatowski P., 2016, Dostępność transportowa, a partycypacja w aktywnościach, ubóstwo oraz zagrożenie wykluczeniem społecznym, Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 17(12), 754-759.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).