Materia pozaziemska w otoczeniu kraterów meteorytowych Kaali (Estonia)

• Autorzy: Uścinowicz Grzegorz

Warianty tytułu

EN

Extraterrestrial material from the surroundings of the Kaali meteorite craters (Estonia)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kratery meteorytowe Kaali (wyspa Saaremaa, Estonia) stanowią unikatowe miejsce w Europie, nie tylko ze względu na wyjątkową formę wykształcenia, ale także dostępność do badań metalicznej materii pozaziemskiej. Podczas badań terenowych prowadzonych w maju 2004 roku autor zgromadził próbki osadów, które posłużyły do badań drobnej frakcji materii magnetycznej występującej w obrębie kraterów meteorytowych Kaali. Na podstawie morfologii, cech powierzchni i składu chemicznego wyselekcjonowanych ziaren magnetycznych wyróżniono cztery grupy materii: (1) kosmiczne kulki zbudowane z tlenku żelaza, zawierające nikiel, (2) kulki węglowe, które wstępnie zaklasyfikowano jako antropogeniczne, (3) kulki krzemianowe interpretowane jako zestalone krople wymieszanej materii ziemskiej i pozaziemskiej, i (4) płytki zbudowane z tlenku żelaza, pozbawione niklu, które zinterpretowano jako zwietrzałe pozostałości materii pozaziemskiej. Opis morfometryczny kraterów Kaali został sporządzony na podstawie danych literaturowych oraz wizji lokalnej przeprowadzonej przez autora.

EN

The Kaali meteorite crater field is a unique place in Europe, not only because of its morphology but also because of the presence of large amounts of extraterrestrial material. During field work in May 2004, samples were collected at this site with the objective to study magnetic fines. Based on morphology, surface features and chemical composition of the selected magnetic material, four groups of spherules and plates were distinguished: (1) Ni-bearing Fe-oxide spherules of cosmic origin, (2) carbon spherules tentatively classified as anthropogenic, (3) silicate spherules interpreted as solidified droplets of mixed terrestrial and extraterrestrial matter, and (4) Ni-free Fe-oxide plates interpreted as weathered remnants of extraterrestrial material. The Kaali crater site is described morphologically on the basis of literature and the author’s own observations.

Słowa kluczowe

PL

materia pozaziemska; kratery Kaali; sferule; Estonia

EN

extraterrestrial materials; Kaali crater field; spherules; Estonia

• Wydawca: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Instytut Geologii
• Czasopismo: Geologos
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 14, No. 2
• Strony: 211--219
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz.

Twórcy

autor

Uścinowicz Grzegorz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Geologii, Maków Polnych 16, 61-606 Poznań

Bibliografia

• BROWNLEE D., BATES B., BEAUCHAMP R., 1983: Meteor ablation spherules as chondrule analogs. [In:] E. KING (Ed.): Chondrules and their orgin. Lunar and Planetary Institute, Houston, 10-25.
• HOPPE G., NOULIK I. & PUNNING J., 2002: Shoreline development and Swedish colonization of north-west Estonia during the Middle Ages. GeoJurnal, 56: 185-190.
• KLEKOCIUK A.R., BROWN P., PACK DEE W., REVELLE D., EDWARDS W., SPALDING R., TAGLIAFERRI E., YOO B. & ZAGARI J., 2005: Meteoritic dust from the atmospheric disintegration of a large meteoroid. Nature, 436: 1132-1135.
• MARINI F., RAUKAS A. & TIIRMAA R., 2004: Magnetic fines from the Kaali impact-site (Holocene, Estonia): Preliminary SEM investigation. Geochemical Journal, 38: 107-119.
• RAUKAS A., 1996: Investigation of extraterrestrial spherules and microimpactites - a new tool in regional stratigraphy. [In:] The third Baltic stratigraphical conference. Abstracts & field guide. Tartu, 56.
• RAUKAS A., 2000a: Investigation of impact spherules - a new promising method for the correlation of Quaternary deposits. Quaternary International, 68-71: 241-252.
• RAUKAS A., 2000b: Study of meteoritic matter for precise regional stratigraphy. Geologos, 5: 77-86.
• RAUKAS A., 2004: Distribution and composition of extraterrestrial spherules in the Kaali area (Island of Saaremaa, Estonia). Geochemical Journal, 38: 101-106.
• RAUKAS A. & LAIGNA K., 2005: Height of the turbulent gas flow and transport distance of glassy spherules on the example of the Kaali impact, Estonia. Proceedings of the Estonian Academy of Science, 54: 145-152.
• RAUKAS A. & STANKOWSKI W., 2005: Influence of sedimentological composition on OSL dating of glaciofluvial deposits: examples from Estonia. Geological Quarterly, 49: 463-470.
• RAUKAS A., KALM V., KARUKAPP R. & RATTAS M., 2004: Pleistocene glaciations in Estonia. [In:] J. EHLERS & P.I. GIBBARD (Ed.): Quaternary Glaciations - Extend and Chronology. Elsevier, 83-91.
• RAUKAS A., PIRRUS R., RAJAMAE R. & TIIRMAA R., 1995: On the age of the meteorite craters at Kaali (Saaremaa island, Estonia). Proceedings of the Estonian Academy of Sciences, Geology, 44: 177-183.
• SIMANOVICH S., KOLOSOVA T., & RAUKAS A., 1995: Scanning electron microscopy of ferriferous minerals in the Quaternary deposits of the Baltic states and Belarus. Proceedings of the Estonian Academy of Sciences, Geology, 44: 111-118.
• SIMONS B. & GLASS B., 2004: Spherules layers - records of ancient impacts. Annual Review of Earth and Planetary Science, 32: 329-361.
• STANKOWSKI W., 2006: Od sferulek po glob ziemski. Referaty, Polskie Towarzystwo Geologiczne, Poznań, 15: 155-169.
• STANKOWSKI W., KATRUSIAK A. & BUDZIANOWSKI A., 2006: Crystallographic variety of magnetic spherules from Pleistocene and Holocene sediments in the northern foreland of Morasko - Meteorite Reserve. Planetary and Space Science, 54: 60-70.
• TAVAST E., 2000: Subfossils mollusk shells of the Baltic Sea and the possibilities of their usage in the stratigraphy and correlation of the Baltic Sea sediments. Geologos, 5: 31-40.
• TAYLOR S. & BROWNLEE D., 1991: Cosmic spherules in the geological record. Meteoritics, 26: 203-211.
• TAYLOR S., LEVER J.H. & HARVEY R.P., 2000: Numbers, types and composition of an unbiased collection of cosmic spherules. Meteoritics & Planetary Science, 35: 651-666.
• TIIRMAA R., 1994: Kaali meteoriit. Eesti Teaduste Akadeemia Geoloogia Instituut, Talin, 85-92.
• VESKI S., HEINSALU A., KIRSIMAE K., POSKA A. & SAARSE L., 2001: Ecological catastrophe in connection with the impact of the Kaali meteorite about 800-400 B.C. on the island of Saaremaa, Estonia. Meteoritics & Planetary Science, 36: 1367-1375.
• VESKI S., HEINSALU A., LANG V., KESTLANE U. & POSSNERT G., 2004: The age of the Kaali meteorite craters and the effect of the impact on environment and man: evidence from inside the Kaali craters, island of Saaremaa, Estonia. Vegetation History and Archeobotany, 13: 197-206.
• ŻBIK M., 1984: Sferule pochodzenia kosmicznego z warstwy iłów końca epoki kredowej. Przegląd Geofizyczny, 29: 359-365.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).