Mapy roślinności w badaniach przekształceń środowiska geograficznego

• Autorzy: Kowalska A.

Warianty tytułu

EN

Vegetation maps in the research of environmental transformations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono przykład wykorzystania dwóch map roślinności (historycznej i współczesnej) do określenia zmian charakteru zbiorowisk roślinnych oraz ogólnych kierunków przekształceń środowiska geograficznego, jakie zaszły w ciągu 50 lat w dolinie środkowej Wisły. Zwrócono szczególną uwagę na metodyczną stronę analiz kartograficznych. Przeprowadzona analiza dowiodła, że mapy roślinności są dobrym materiałem poznawczym do badań przekształceń środowiska geograficznego. Wykorzystanie map fitosocjologicznych stwarza dużo większe możliwości identyfikacyjne i interpretacyjne w porównaniu z analizą map topograficznych czy zdjęć lotniczych. Trudności w realizacji tego typu analiz występują na etapie przygotowania materiałów do porównań i wiążą się z koniecznością generalizacji jednostek legendy, której następstwem jest zubożenie treści mapy i ograniczenie możliwości interpretacyjnych. Precyzyjną analizę mogą utrudniać również niedokładności powstałe podczas przetwarzania historycznych materiałów kartograficznych do postaci numerycznej, związane z błędną interpretacją i nieprecyzyjnym wyznaczaniem granic jednostek.

EN

This paper presents an example of the study based on two vegetation maps (historical and present-day) used to determine past-present differences in the nature of plant communities and the general directions to the environmental transformations taking place in the 50-year period along the middle Vistula river valley. A particular emphasis was put on the methodological part of the cartographic analysis. The vegetation maps turned out to be a good source for research on environmental transformations. The use of vegetation maps gives much more possibilities of changes identification and interpretation in comparison with analyses of topographical maps or aerial photographs. Difficulties mainly occur at the preparation stage and are connected with the generalization of legend units that leads to the contents impoverishment and limits of interpretation possibilities. Precise analysis may be also impeded by inaccuracy of the historical map transformation to a digital form caused by errors in the interpretation and determination of vegetation units borders.

Słowa kluczowe

PL

archiwalne mapy roślinności; analiza map numerycznych; zmiany zbiorowisk roślinnych; przekształcenia środowiska przyrodniczego

EN

historical vegetation maps; analysis of digital maps; changes in plant communities; environmental transformation

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 16
• Strony: 157--169
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., ryc., tab.

Twórcy

autor

Kowalska A.

• Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa, Polska

Bibliografia

• Bertin J., 1967: Semiologie Graphique. Les Diagrammes – Les Reseaux – Les Cartes, Mouton – Gauthier – Villars, Paris – La Haye.
• Borysiak J., 1994: Struktura aluwialnej roślinności lądowej środkowego i dolnego biegu Warty, Wydawnictwo Naukowe UAM, ser. Biologia 52.
• Braun-Blanquet J., 1964: Pflanzensoziologie grundzüge der Vegetationskunde, Springer, Wien-New York.
• Ciołkosz A., Mieszalski J., Olędzki J.R., 1999: Interpretacja zdjęć lotniczych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Cousins S.A.O., 2001: Analysis of land-cover transitions based on 17th and 18th century cadastral maps and aerial photographs [w:] Landscape Ecology, 16: 41-54.
• Dubiel E., 2000: Współczesne przemiany szaty roślinnej dolin rzecznych w dorzeczu górnej Wisły [w:] Przyczyny i skutki wielkich powodzi (aspekty hydrologiczne, gospodarcze i ekologiczne), Kraków 29–30.11.1999., Materiały pokonferencyjne. –Muzeum Przyrodnicze Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN: 53–58.
• Faliński J.B., 1990: Kartografia geobotaniczna, cz. 2 „Kartografia fitosocjologiczna”, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, Warszawa-Wrocław.
• Herbich J., 2001: Przydatność pojedynczego monochromatycznego zdjęcia lotniczego jako jedynej podstawy mapy roślinności – wyniki pewnego eksperymentu [w:] Typologia zbiorowisk i kartografia roślinności w Polsce – rozważania nad stanem współczesnym. Prace Geograficzne nr 178, IGiPZ PAN, Warszawa: 133-142.
• Herbich J., Herbichowa M., Herbich P., 1996: Kartograficzna rekonstrukcja dawnej roślinności rzeczywistej na podstawie zdjęć lotniczych i modelowania warunków wodnych [w:] Problemy ekologii krajobrazu t. 2: 81-84.
• Kobendza R., Tołpa S., Sławiński W., Walas J., Pawłowski B., 1949: Badania fitosocjologiczne w dolinie Wisły, Dział Gospodarki Wodnej Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Oddział w Puławach, maszynopis w archiwum Zakładu Geoekologii i Klimatologii IGiPZ PAN.
• Kostrowicki A.S., 1976: A system-based approach to research concerning the geographical environment [w:] Geographia Polonica, 33: 27-37.
• Kowalska A., 2006: Land-use change in different natural habitats of the Vistula River Valley during the 19th and 20th centuries [w:] Geographia Polonica, 79, 1: 113-130.
• Kowalska A., 2009: Zmiany charakteru i rozmieszczenia zbiorowisk roślinnych w dolinie środkowej Wisły w drugiej połowie XX wieku (odcinek Annopol–Góra Kalwaria) [w:] Przegląd Geograficzny, 81(3): 347–364.
• Margoczi K., Aradi E., Takacs G., Batori Z., 2007: Small scale and large scale monitoring of vegetation changes in a restored wetland [w:] Okruszko T. et al. (eds) Wetlands: Monitoring, Modelling and Management Proceedings of the International Conference W3M Wetlands: Monitoring, Modelling and Management, Wierzba, Poland, 22-25 September 2005 Taylor & Francis Group, London: 55-60.
• Matuszkiewicz J.M., 2000: Ocena wartości przyrodniczej międzywala Wisły na odcinku warszawskim [w:] Matuszkiewicz J.M., Roo-Zielinska E. (red) Międzywale Wisły jako swoisty układ przyrodniczy (odcinek Pilica - Narew), Dokumentacja Geograficzna. 19: 159-182.
• Matuszkiewicz J.M., 2007: Kartowanie roślinności [w:] Richling A. (red.) Geograficzne badania środowiska przyrodniczego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 243-271.
• Matuszkiewicz J.M., Plit J., 1997: Mapa współczesnej dynamiki roślinności doliny Wisły i możliwości prognozowania przekształceń środowiska na jej podstawie”[w:] Przyrodnicze i społeczne walory Mazowsza w dobie restrukturyzacji, XLVI Zjazd PTG. - PTG, Rynia – Warszawa: 53-56.
• Matuszkiewicz W., 1974: Teoretyczno-metodyczne podstawy badań roślinności jako elementu krajobrazu i obiektu użytkowania rekreacyjnego [w:] Wiadomości Ekologiczne 20(1): 3-13.
• Matuszkiewicz W., 2001: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Plit J., 1996: Antropogeniczne i naturalne przeobrażenia krajobrazów roślinnych Mazowsza (od schyłku XVIII w. do 1990 r.) [w:] Prace Geograficzne 166 PAN Continuo, Wrocław.
• Plit J., 2000: Ewolucja roślinności i zmiany siedlisk doliny Wisły w okolicach ujścia Chodelki w latach 1948–1997 [w:] Przegląd Geograficzny, 72(1-2): 61-73.
• Plit J., Solon J., 1990: Roślinność jako wskaźnik zmian środowiska geograficznego (na przykładzie doliny Wisły między Karczewiem i Konstancinem-Jeziorną) [w:] Problemy kształtowania i ochrony środowiska na obszarach zurbanizowanych, cz. II – Wydawnictwo SGGW–AR: 88–98.
• Plit J., Solon J., 1991: Long-termed vegetation changes – an attempt of cartographic presentation of vegetation dynamics [w:] Phytocoenosis 3 (N.S.), Suplementum Cartographiae Geobotanice 2: 145-157.
• Prach K., 2007: Alluvial meadows under changing management: their degradation and restoration [w:] Okruszko T. et al. (eds) Wetlands: Monitoring, Modelling and Management Proceedings of the International Conference W3M Wetlands: Monitoring, Modelling and Management, Wierzba, Poland, 22-25 September 2005 Taylor & Francis Group, London: 265-271.
• Rachocki A., 1978: Wpływ roślinności na kształtowanie koryt i brzegów rzek [w:] Przegląd Geograficzny, 50(3): 469–479.
• Ratyńska H., 2001: Roślinność Poznańskiego Przełomu Warty i jej antropogeniczne przemiany, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
• Romanowski J., Matuszkiewicz J., Bouwma I.M., Kowalczyk K., Kowalska A., Kozłowska A., Solon J., Middendorp H., Reijnen R., Rozemeijer R., Sluis T., 2005: Evaluation of ecological consequences of development scenarios for the Vistula River Valley, Vistula Econet Development and Implementation VEDI. – CBEPAN, IGiPZ PAN, Alterra, DLG, Warsaw/Wageningen/Utrecht.
• Roo-Zielińska E., 2004: Fitoindykacja jako narzędzie oceny środowiska fizycznogeograficznego. Podstawy teoretyczne i analiza porównawcza stosowanych metod, Prace Geograficzne nr 199, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Solon J., 1998: Zmiany roślinności rzeczywistej w dolinie Wisły na odcinku od Ryczywołu do Wilgi w latach 1949–1995 [w:] Acta Geographica Lodziensia 74: 215–226.
• Wojterska M., 2003: Struktura krajobrazów roślinnych Pojezierza Międzychodzko-Sierakowskiego, UAM, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Woźniak M., Leuven R.S.E.W., Lenders H.J.R., Chmielewski T.J., Geerling G.W., Smits A.J.M., 2009: Assessing landscape change and biodiversity values of the Middle Vistula river valley, Poland, using BIO-SAFE [w:] Landscape and Urban Planning, 92: 210-219.