Późnoordowickie zlodowacenie Gondwany : zapis zmian środowiskowych w sukcesji osadowej obniżenia bałtyckiego

Podhalańska, T.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Późnoordowickie zlodowacenie Gondwany : zapis zmian środowiskowych w sukcesji osadowej obniżenia bałtyckiego

Autorzy

Podhalańska T.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Podhalanska_T_Poznoordowickie_PPIG_T.193_2009.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The late Ordovician Gondwana glaciation : a record of environmental changes in the depositional succession of the Baltic depression (northern Poland)

Języki publikacji

Abstrakty

Przeprowadzono badania litofacjalne, paleontologiczne i geochemiczne osadów ordowiku górnego i niższego landoweru, pochodzących ze wszystkich stref facjalnych polskiej części paleobasenu bałtyckiego. Strefy te, od skańskiej na zachodzie poprzez centralnobałtoskańską, do litewskiej na wschodzie, reprezentują przekrój środowisk sedymentacji od górnego skłonu i szelfu zewnętrznego do środowisk płytkonerytycznych szelfu wewnętrznego. Stwierdzono znaczące zmiany w środowisku abiotycznym i biotycznym związane z globalnymi zmianami paleośrodowiskowymi, wywołanymi ochłodzeniem klimatycznym i zlodowaceniem Gondwany w późnym ordowiku. Po globalnej destabilizacji ekosystemów nastąpiło ocieplenie klimatyczne, szybka transgresja i postępująca anoksja. Badania litofacjalne potwierdziły regresywny charakter osadowej sukcesji od katu do niższego hirnantu. Maksimum regresji określono na wyższą część starszego hirnantu. Początek transgresji miał miejsce w późnym hirnancie. Stwierdzono spójność zmian litofacjalnych oraz krzywych względnego poziomu morza badanego obszaru z innymi obszarami Bałtoskandii. Spójność ta implikuje, podobnie jak to jest w innych obszarach tego rejonu, że zmiany poziomu morza w późnym ordowiku mają w dużej mierze charakter zmian eustatycznych. Analiza paleontologiczna potwierdziła wpływ globalnych zmian klimatycznych i eustatycznych na przebudowę zespołów biotycznych w późnym ordowiku i wczesnym landowerze. Obecność fauny Hirnantia dokumentuje, podobnie jak w wielu innych rejonach świata, okres ochłodzenia klimatycznego i regresji; jednocześnie datując go na wczesny hirnant. Na podstawie zapisu kopalnego stwierdzono kryzys faunistyczny w późnym ordowiku oraz wyróżniono fazy ewolucyjne graptolitów, związane z późnoordowicko-wczesnosylurską przebudową zespołów. Udokumentowano współwystępowanie graptolitów i skamieniałości śladowych w strefie pogranicza ordowiku i syluru, wskazujące na stopniowo postępującą anoksję środowisk sedymentacji w okresie ocieplenia klimatycznego i transgresji w późnym hirnancie i najwcześniejszym rhuddanie. Badania geochemiczne pozwoliły na określenie zmienności składu mineralnego i chemicznego (w zakresie składników głównych i śladowych) utworów wszystkich stref facjalnych na tle abiotycznych i biotycznych zmian środowiskowych. Do analizy paleośrodowiskowej wykorzystano geochemiczne wskaźniki produktywności, ilości i pochodzenia materiału detrytycznego oraz warunków redoks. Badania te pozwoliły na rekonstrukcje warunków środowiskowych i ich zmian w czasie i przestrzeni. Przeanalizowano skład izotopowy węgla i tlenu w węglanach. Wyniki tych badań oraz porównania z obszarami sąsiednimi wykazały zgodne odchylenia wartości δ¹³C oraz przeważnie δ¹⁸O w kierunku wyższych wartości. Tym samym, potwierdzone zostały zmiany oceanograficzne i ekologiczne w hirnancie wiązane z okresem chłodnym i zlodowaceniem Gondwany. Wykazano, że analogiczny trend zmian izotopowych występuje na całym obszarze basenu bałtyckiego, w zgodności z danymi biostratygraficznymi, co potwierdza chronostratygraficzny potencjał uzyskanych profili izotopowych. Skorelowano wahania poziomu morza, krzywe składu izotopowego węgla i tlenu w węglanach oraz wydarzenia biotyczne w basenie bałtyckim z globalnymi zmianami środowiskowymi późnego ordowiku i wczesnego syluru. Przebudowa zespołów biotycznych i zjawiska abiotyczne zarejestrowane w osadach obniżenia bałtyckiego umożliwiają korelację z innymi obszarami Bałtyki i innych paleokontynentów. Zmiany litofacjalne, paleontologiczne i geochemiczne (w tym izotopowe), obserwowane w osadach z rozległego i zróżnicowanego facjalnie basenu bałtyckiego, stanowią ważne uzupełnienie zapisu zdarzeń późnego ordowiku i wczesnego landoweru. Przeprowadzone badania potwierdzają dużą skalę zmian środowiskowych na Bałtyce, które dobrze wiążą się z globalnymi wydarzeniami klimatycznymi, eustatycznymi i ekologicznymi.

The paper deals with lithofacies, palaeontological and geochemical investigations of Upper Ordovician and lowermost Silurian deposits of all facies zones from the Polish sector of the Baltic Palaeobasin. The zones, from Scanian in the west through Central Baltoscandian to Lithuanian in the cast, represent an array of sedimentary environments from the continental slope and outer shelf to shallow-neritic environments of the inner shelf. The integrated lithofacics, palaeontological and geochemical studies supported the occurrence of changes in abiotic and biotic environments of the Upper Ordovician and lower Llandovery with regard to palacoenvironmcntal changes related to a global climatic cooling and the Gondwanan glaciation, which was followed by a warming and fast marine transgression accompanied by progressing anoxia conditions. Lithofacies studies confirmed the regressive character of the Katian and lower Hirnantian dcpositional succession. The peak regression occurred in the late early Hirnantian. The marine transgression commenced in the late Hirnantian, followed by deposition of deeper marine sediments. The uppermost Hirnantian and Rhuddanian deposits represent a new transgressive-regressive cycle. There is a coherency in the lithofacies changes between the study area and other regions of Baltoscandia. Local relative sea-level curves, constructed for Upper Ordovician and lowermost Silurian sections of the Polish part of the Baltic Depression, well correspond to the sea-level curve proposed for Baltoscandia, thus confirming the trend of relative sea-level changes throughout the Baltic Basin. Therefore, the Late Ordovician-early Llandovery relative sea-level changes in the Polish part of the Baltic Depression can be considered, like in the other regions of Baltoscandia, to have been induced largely by glacioeustatic changes. Sedimentary continuity and gradual facies and ecological changes at the Ordovician/Silurian boundary were proved in some sections in the western part of the Baltic Depression. Palaeontological analysis confirmed the influence of global climatic and custatic changes on the restructuring of biotic assemblages in Late Ordovician to early Silurian times. A faunal crisis is recorded to have occurred in Late Ordovician times. The occurrence of the Hirnantia fauna in borehole sections of both the western and eastern parts of the Baltic Depression reflects, like elsewhere in the world, a glaciocustatic sea-level drop in the early Hirnantian. The research results confirm the presence of evolutionary phases related to the Late Ordovician-early Llandovery restructuring of graptolite assemblages. Chemical composition (TOC, main and trace components) of the deposits and values of geochemical proxies show that geochemistry of the deposits from the western part of the Baltic Basin is more variable as compared to the eastern part of the study area. The docunented variations in redox conditions of the Baltic Basin well correlate with the end-Ordovician global events: better oceanic circulation and bottom water oxygenation in the early Hirnantian, and progressing transgression/anoxia accompanied by a climatic warming in the late Hirnantian and early Rhuddanian. The results of carbon and oxygen isotopic composition analysis in carbonates show a shift in δ^l3C and most of δ¹⁸O values towards higher values. It was proved that a similar trend of C and O isotopic composition changes occurs in| the whole Baltic Depression and, moreover, it is in conformity with biostratigraphic data. This conformity confirms that the isotopic profiles have chronostratigraphic significance. It well corresponds to the oceanographic and ecological changes observed in the Hirnantian, linked with a cool period and the Gondwanan glaciation. The results of research on carbon and oxygen isotopic composition of deposits from the Scanian facies zone arc the first results obtained from deposits of the distal shelf of Baltica. The research results were the basis for correlations of the relative sea-level changes, carbon and oxygen isotopic composition curves in carbonates, and biotic events in the Baltic Basin with global environmental changes of Late Ordovician and early Llandovery times. Thus, the results proved the influence of Late Ordovician climatic fluctuation (climatic cooling and Gondwanan glaciation followed by a climate warming), and related eustatic and ecological changes on the facies, palaeontological and geochemical record of environmental changes in the deposits of the Polish part of the Baltic Depression.

Słowa kluczowe

zlodowacenie facje wymieranie graptolity fauna Hirnantia analiza geochemiczna skład izotopowy węgla skład izotopowy tlenu hirnant obniżenie bałtyckie Polska

glaciation facies extinction graptolites Himantia fauna geochemical analysis carbon isotopic composition oxygen isotopic composition Hirnantian Baltic depression Poland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2009

Tom

T. 193

Strony

1--132

Opis fizyczny

Bibliogr. 222 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Podhalańska T.

teresa.podhalanska@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

1. ACHAB A., PARIS F., 2007 - The Ordovician chitinozoan biodiversification and its leading factors. Palaeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 245: 5-19.
2. ALLISON P.A., WIGNALL P.B., BRETT C.E., 1995 - Palaeo-oxygenation: effects and recognition. IT: Marine Palaeocnvironmental analysis from Fossils (red. D.WJ. Bosence,P.A Allison): 97-112. Geological Society London.
3. ARMSTRONG H.A., ABBOTT G.D., TURNER B.R., MAKHLOUF I.M., AMINU BAYAWA MUHAMMAD, PEDENTCHOUK N., PETERS H., 2009 -Black shale deposition in an Upper Ordovician-Silurian permanently stratified, peri-glacial basin, southern Jordan. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 273: 368-377.
4. ARMSTRONG H.A., COE A.L., 1997 -Deep-sea sediments record the geophysiology of the late Ordovician glaciation. J. Geol. Soc. London, 154: 924-934.
5. BARNES C.R., 2004a -Ordovician Oceans and Climate; W: The Great Ordovician Biodiversification Event (red. B.D. Webby, F. Paris, M.L. Droser, I.G. Percival): 72-76. Columbia Univ. Press. Nowy Jork.
6. BARNES C.R., 2004b -Was there an Ordovician Superplume Event? IT: The Great Ordovician Biodiverification Event (red. B.D. Webby, F. Paris, M.L. Droser, I.G. Percival): 77-80. Columbia Univ. Press. New York.
7. BEDNARCZYK W., 1968 -Ordowik rejonu Kętrzyna (NE Polska). Acta Geol. Pol., 18,4: 707-749.
8. BEDNARCZYK W., 1979 -Upper Cambrian to Lower Ordovician conodonts of the Łeba Elevation, and their stratigraphic significance. Acta Geol. Pol., 29: 409-442.
9. BEDNARCZYK W., 1996-Ordovician conodont stratigraphy in the Polish part of the Baltic Syneclise. Palaeont. Pol., 58: 107-121.
10. BEDNARCZYK W., HINTS L., PODHALAŃSKA T., 1996 -Late Ashgillian (Hirnantian) in Poland. W: The Third Baltic Stratigraphical Conference. Abstracts. Field Guide (red. T. Meidla, I. Puura, J. Nemliher, A. Raukas, L. Saarse): 14s. Tartu.
11. BERGSTRÖM J., 1973 -Paleoecologic aspects of an Ordovician Tretaspis fauna. Acta Geol. Pol., 23,2.
12. BERGSTRÖMS., NILSSON R., 1974-Age and correlation of the Middle Ordovician bentonites on Bornholm. Bull. Geol. Soc. Den., 23: 37-48.
13. BERGSTRÖM S.M., HUFF W.D., KOREŃT., LARSSON K., AHLBERG P., KOLATA R., 1999 -The 1997 core drilling through Ordovician and Silurian strata at Röstanga, S Sweden: preliminary stratigraphic assessment and regional comparison. GFF.121:127-135.
14. BERGSTRÖM S.M., FINNEY C., CHEN XU, GOLDMAN D., LESLIE S.A., 2006a -Three new Ordovician global stage names. Lethaia, 39: 287-288.
15. BERGSTRÖM S.M., SALTZMANM.M., SCHMITZ B., 2006b -First record of the Hirnantian (Upper Ordovician) δ13C excursion in the North American Midcontinent and its regional implications. Geol. Mag., 143, 5: 657-678.
16. BERNER R.A.,2001 -Modelling atmospheric O2 over Phanerozoic time. Geochim. et Cosmochim. Acta, 65: 685 694.
17. BERRY W.B.N., BOUCOT A.J., 1973 -Glacio-eustatic control of Late Ordovician -Early Silurian platform sedimentation and faunal changes. Geol. Soc. Am. Bull., 84: 275-284.
18. BERRY W.B.N., FINNEY S.C., 1999 -New insight into Late Ordovician graptolite extinctions. Acta Univ. Carolinae Geol., 43: 191-193.
19. BERRY W.B.N., QUINBY-HUNT M.S., WILDE P., 1995 -Impact of the Late Ordovician glaciation-deglaciation on marine life. W: Effects of past global change on life: 34-46. Studies in geophysics. Board on earth sciences and resources, national research council, Washington, D.C., National Academy Press.
20. BRASIER M.D., 1995 -The basal Cambrian transition and Cambrian bio-events (from terminal Proterozoic extinction to Cambrian biomeers). IF: Global events and event Stratigraphy (red. O.H. Wallisser): 113-138. Springer Verlag, Berlin.
21. BRENCHLEY PJ., 2004 -End Ordovician Glaciation. W: The Great Ordovician Biodiversification Event (red. B.D. Webby, F. Paris, M.L. Droser, I.G. Percival): 81-83. Columbia Univ. Press, New York.
22. BRENCHLEY P.J., MARCHALL J.D., CARDEN G.A.F., ROBERTSON D.B.R., LONG D.G.F., MEIDLA T., HINTS L., ANDERSON T.F., 1994 -Bathymetric and isotopic evidence fora short-lived Late Ordovician glaciation in a greenhouse period. Geology, 22: 295-298.
23. BRENCHLEY P.J., CARDEN G. A. F., MARSHALL J.D., 1995 -Environmental changes associated with the First Strike" of the Late Ordovician mass extinction. Modem Geology, 20: 69-82.
24. BRENCHLEY P.J., MARSHA LL J.D., UNDERWOOD C J., 2001 -Do all mass extinctions represent an ecological crisis? Evidence from the Late Ordovician. Geol. J., 36: 329-340.
25. BRENCHLEY P. J., C ARDENG. A., HINTS L., KALJO D., MARSHALL J.D., MARTMA T., MEIDLA T., NÕLVAK J., 2003 -High resolution stable isotope stratigraphy of the Upper Ordovician sequences: constraints on the timing of bioevents and environmental changes associated with mass extinction and glaciation. Geol. Soc. America Bull., 115,1: 89-104.
26. CANFIELD D.E., RAISWELL R., 1991 -Pyrite formation and fossil preservation. W: Taphonomy: releasing in data locked in the fossil record (red. P.A. Allison, D.E.G. Briggs): 338-388. Plenum Press, New York.
27. CHEN XU, RONG JIA-YU, MITCHELL C.D., HARPER D.A.T., JUNXUAN F., RENBIN Z., YUANDONG Z., LI RONG YU L., WANG YI., 2000 -Late Ordovician to Earliest Silurian graptolite and brachiopod biozonation from the Yangtze region, South China, with a global correlation. Geol. Mag., 137, 6: 623-650.
28. CHEN XU, RONG JIA-YU, ZHOU ZHI-YI., 2003 -Ordovician biostratigraphy of China. IK Biostratigraphy of China (red. Zhang Weng-tang, Chen Pei-ji, A.R. Palmer): 121-171. Science Press Beijing.
29. COCKS L.R.M., 1985 -The Ordovician -Silurian boundary. Episodes, 8:98-100.
30. COCKS L.R.M., 2000 -The early Palaeozoic geography of Europe. J. Geol. Soc., London, 157,1: 1-10.
31. COCKS L.R.M., TORSVIK T.H., 2004 -Major Terranes in the Ordovician. W The great Ordovician biodiversification event (red. B.D. Webby, F. Paris, M.L. Droser, I.G Percival): 61-67. Columbia Univ. Press. Nowy Jork.
32. COCKS L.R.M., TORSVIK T.H.,2005 -Baltica from the late Precambrian to mid Palaeozoic: the gain and loss terranes’s identity. Earth Sci. Rev., 72: 39-66.
33. COOK P. J., SHERGOLD J.H., 1986 -Proterozoic and Cambrian phosphorites -nature and origin. W: Proterozoic; Phosphorites (red. P J. Cook, Shergold J.H.): 369-386. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
34. COOPER R.A., SADLER P.M., 2004 -The Ordovician Period W: A Geologic time scale 2004 (red. F.M. Gradstein, J.G. Ogg, A.G. Smith): 165-187. Cambridge Univ. Press.
35. CYMERMAN Z., 2004 -Prekambr platformy wschodioeuropejskiej na obszarze Polski: tektonika i rozwój skorupy. Pr. Państw. Inst. Geol., 180.
36. DADLEZ R., 2000 -Pomeranian Caledonides (NW Poland), fifty years of controversies: a review and a new concept Geol. Quart., 38: 169-190.
37. DAHLQUIST P., CALNER M., 2004 -Late Ordovician palaeoceanographic changes as reflected in the Hirnantian-early Llandovery succession of Jämtland, Sweden. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 210: 149-164.
38. DILL H., 1986 -Metalogenesis of early Palaeozoic graptolite shales from the Graefental Horst. Econ. Geol., 889-903.
39. DILL H., TESCHNER M., WEHNER H., 1988 -Petrography, inorganic and organic geochemistry of Lower Permian carbonaceous fan sequences; constrains to their palaeogcography and assesment of their source rock potential. Chem. Geol., 67: 307-325.
40. DRONOV A., HOLMER L.E., 1999 -Depositional sequences in the Ordovician of Baltoscandia. W: Quo vadis Ordovician? (red. P. Kraft, O. Fatka). Short papers of the 8th International Symposium on the Ordovician System. Acta Univ. Carol.-Geol.,43, 1-2: 133-136.
41. DUNHAM R. J., 1962 -Classiffication of carbonate rocks according to depositional texture. W: Classiffication of carbonate rocks (red. W.E. Ham). Am. Ass. Petrol. Geol. Mem., 1: 108-121.
42. DZIK J., 1999 -Zespół konodontów jako wskaźnik zmian klimatu podczas epoki lodowej. Prz. Geol., 47: 349-353.
43. EKDALE A.A., MASON T.R., 1988 -Characteristic trace fossil association in oxygen - poor sedimentary environments. Geology, 16: 720-723.
44. ERDTMANN B. D., 1976 -Ecostratigraphy of Ordovician Graptoloids. W: The Ordovician System (red. M.G. Basset): 621-643. Proc. Palacont. Ass. Symp. Birmingham.
45. ERNST W., 1970 -Geochemical Facies Analysis. Methods in Geochemistry and Geophysics. Elsevier, Amsterdam.
46. FAN JUN XUAN, CHEN XU, 2007 -Preliminary report on the Late Ordovician graptolite extinction in the Yangtze region. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 245: 82-94.
47. FINNEY S., 2005 -Global series and stages for the Ordovician System: A progress report. Geologica Acta, 3,4:309-316.
48. FINNEY S. C., BERRY W.B.N., 1999 -Late Ordovician graptolite extinction: the record from continental margin sections in central Nevada, USA. Acta Univ. Carol. - Geol.,43,1-2:195-198.
49. FINNEY S.C., BERRY W.B.N., COOPPER J.D, RIPPERDAN R.L., SWEET W.C., JACOBSON S.R., SOUFIANE A., ACHAB A., NOBLE P., 1999 -Late Ordovician mass extinction: a new perspective from stratigraphic sections in central Nevada. Geology, 27:215-218.
50. FORTEY R.A., 1984 -Global earlier Ordovician transgressions and regressions and their biological implications. W: Aspects of the Ordovician System (red. D.L. Bruton). Palaeontol. Contribut. Univ. Oslo, 29: 37-50.
51. FORTEY R.A., COCKS R.M., 2005 -Late Ordovician global warming -The Boda event. Geology, 33, 5: 405-408.
52. FORTEY R.A., HARPER D.A.T., INGHAM J.K., OWEN A.W., RUSHTON A.W.A., 1995 -A revision of Ordovician series and stages from the historical type area. Geol. Mag., 132: 293-308.
53. FRAKES L.A., FRANCIS J.E., SYKES J. I., 1992 -Climate modes of the Phanerozoic. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
54. GARRELS R.M., MAC KENZIE FT., 1971 -Evolution of sedimentary rocks. Norton, New York.
55. GIBBS M.T., BARRON E.J., KUMP L.R., 1997 -An atmospheric pCO2 treshold for glaciation in the Late Ordovician. Geology, 25: 447-450.
56. GROTEK I., 1999 -Origin and thermal maturity of the organic matter in the Lower palaeozoic rocks of the Pomeranian Caledonides and their foreland (northern Poland). Geol. Quart., 43, 3: 297-312.
57. GROTEK I., 2006 -Dojrzałość termiczna materii organicznej z utworów pokrywy osadowej pomorskiego odcinka TESZ, basenu bałtyckiego oraz obszarów przyległych. W: Ewolucja facjalna, tektoniczna i termiczna pomorskiego segmentu szwu transeuropejskiego oraz obszarów przyległych (red. H. Matyja, P. Poprawa): 253-269. Pr. Państw. Inst. Geol., 186.
58. HALLAM A., 1992 -Phanerozoic sea-level changes. Columbia University Press. Nowy Jork.
59. HALLAM A., WIGNALL P.B, 1997 -Mass extinction and their aftermath. Oxford Univ. Press, Oxford.
60. HALLAM A., WIGNALL P. B., 1999 -Mass extinctions and sea-level changes. Earth Sc. Rev., 48: 217-250.
61. HANSEN J., NIELSEN J.K., HANKEN N.M., 2009 -The relationships between Late Ordovician sea-level changes and faunal turnover in western Baltica: geochemical evidence of oxic and dysoxic bottom-water conditions. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 271: 268-278.
62. HARRIS M.T., SHEEHAN P.M., AINSAR L., HINTS L., MANNIK P., N0LVAK J., RUBEL M, 2004 -Upper Ordovician sequences of western Estonia. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 210: 135-148.
63. HOFFMAN D.I., ALGEO TJ., MAYNARD J.B., JOACHIMSKI M.M., HOWER J.C., JAMINSKI J., 1998-Regional and stratigraphic variation in bottom water anoxia in offshore core shales of Upper Pennsylvanian cyclothems from the Eastern Midcontinent Shelf (Kansas), USA. W: Shales and mudstones. Part I. Basin studies, sedimentology and paleontology (red. J. Schieber, W. Zimmerle, P.S. Sethi): 243-269. Schweizerbart’sche Verlag, Stuttgart.
64. INTERNATIONAL STRATIGRAPHIC CHART,2009 -International Commission on Stratigraphy, www.stratigraphy.org
65. JAANUSSON V., 1973 -Aspects of the carbonate sedimentation in the Ordovician of Baltoscandia. Lethaia, 6,1: 11 -34.
66. JAANUSSON V., 1976 -Faunal dynamics in the Middle Ordovician (Viruan) of Balto-Scandia. W: The Ordovician System: Proc. Palaeont Ass. Symp. Birmingham, 1974 (red. M.G. Bassett): 301-326. Univ. Wales Press and Nat Mus. Wales, Cardiff.
67. JAWOROWSKI K., 1999 -The Lower Palaeozoic craton-margin depositional sequences in North Poland: Record of the Caledonian-Stage tectonic events. European Union of Geosciences, EUG 10. J. Conferen. Abtracts, 4, 1.
68. JAWOROWSKI K., 2000 -Facies analysis of the Silurian shalesilstone succession in Pomerania (northern Poland). Geol. Quart., 44, 3: 297-317.
69. JAWOROWSKI K., 2002 -Profil dolnego paleozoiku w północnej Polsce - zapis kaledońskicgo stadium rozwoju basenu bałtyckiego. Pos. Nauk. Państw. Inst Geol., 58: 9-10.
70. JAWOROWSKI K., MODLIŃSKI Z., 1968 -Dolnosylurskie wapienie gruzłowe w północno-wschodniej Polsce. Kwart. Geol., 12,3:493-506.
71. JAWOROWSKI K., MODLIŃSKI Z., 1972 -Powierzchnie nieciągłości sedymentacyjnych w ordowiku wschodniej części syneklizy bałtyckiej (NE Polska). Acta Geol. Pol., 22, 4:711-734.
72. JONES B., MANNING D. A.C., 1994 -Comparison of geochemical indices used for the interpretation of palaeoredox conditions in ancient mudstones. Chemical Geology, 111: 111-129.
73. KALJO D., HINTS L, 1996-Late Ordovician-Early Silurian succession of paleoecosystems in Estonia. Paleont. J.,30,6:693-700.
74. KALJO D., KIIPLI T., MARTMA T., 1997 -Carbon isotope event markers through the Wenlock-Pridoli sequence in Ohesaare (Estonia) and Priekulc (Latvia). Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 132: 211-224.
75. K ALJO D., KIIPLI T., M ARTM A T., 1998 -Correlation of carbon isotope events and environmental cyclicity in the East Baltic Silurian. IL: Silurian Cycles -Linkages of Dynamic Stratigraphy with Atmospheric, Oceanic and Tectonic Changes (red. E. Landing, M.E. Johnson). New York State Mus. Bull.,491:297-312.
76. KALJO D., HINTS L., HINTS O., MARTMA T., NÕLVAK J., 1999 -Carbon isotope excursion and coeval environmental and biotic changes in the late Caradoc and Ashgill of Estonia. Acta Univ. Carol.-Geol., 43, 1/2: 507-510.
77. KALJO D., HINTS L., MARTMA J., NÕLVAK J.,2001 -Carbon Isotope stratigraphy in the latest Ordovician of Estonia. Chemie. Geol., 175:49-59.
78. KALJO D., HINTS L., MARTMA T., NÕLVAK J., ORASPOLD A., 2004 -Late Ordovician carbon isotope trend m Estonia, its significance in stratigraphy and environmental analysis. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol.,210:165-185.
79. KALJO D., MARTMA T., SAADRET., 2007 -Post Hunnebergian Ordovician carbon isotope trend in Baltoscandia, its environmental implications and some similarities with that of Nevada. Palaeogeogr. Palaeoclimatol., Palaeoecol., 245: 138-155.
80. KALJO D., HINTS L., MÄNNIK P., NÕLVAK J., 2008 -The succession of Hirnantian events based on data from Baltica: brachiopods, chitinozoans, conodonts, and carbon isotopes. Estonian J. Earth Sc., 57,4: 197-218.
81. KATZUNG G., 2001 -The Caledonidcs at the southern margin of the East European Craton. N. Jh. Geol. Paläont. Abh.,222, 1/2: 3-53.
82. KOREN T., BJERRESKOV M., 1999 -The generative phase and the first radiation event in the Early Silurian monograptid history. Palaeogeogr., Palaeoclimatol, Palaeoecol., 154,1/2:3-9.
83. KOREN T., LENZ A.C., LOYDELL D.K., MELCHIN M.J., ŠTORCH P., TELLER L., 1996 -Generalized graptolite zonal sequence defining Silurian time intervals for global paleogeographic studies. Lethaia, 29, 1: 59-60.
84. KOREN T, AHLBERG P., NIELSEN A.T., 2003 -Thepost-persculptus and pre-ascensus graptolite fauna in Scania, south-western Sweden: Ordovician or Silurian? W: Proceedings of the 7th International Subcommission on Silurian Stratigraphy (rod. G. Ortega, G.F. Acenolaza): 133-138. Instituto Superior de Correlación Geológica Insugeo, Serie Correlación Geológica, 18.
85. KUMP L.R.,2003 -The geochemistry of mass extinction. Treatise of Geochemistry, vol. 7: 351-367.
86. KUMP L.R., ARTHUR M.A., PATZKOVSKY M.E., GIBBS M.T., PINKUS D.S., SHEEHAN P.M., 1999-A weathering hypothesis for glaciation at high atmospheric pCO2 during the Late Ordovician. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 152: 173-187.
87. LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1974a -Ordowik. Skały platformy prekambryjskiej w Polsce. Cz. 2. Pokrywa osadowa. Pr. Inst. Geol., 74.
88. LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1974b -Sylur. Skały platformy prekambryjskiej w Polsce. Cz. 2. Pokrywa osadowa. Pr. Inst. Geol., 74.
89. LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1986 -Wyniki badań petrograficznych, sedymentologicznych i geochemicznych. Petrografia osadów ordowiku W: Hel IG 1 (red. A. Witkowski). Profile Głęb. Otw. Wiert. Państw. Inst. Geol., 63: 144-153.
90. LAŚKOVAS J., 2000 -The sedimentation environment of the Ordovician Basin in the south-western margin of the East European Platform and lithogenesis of deposits. Gcologijos Institutas, Vilnius.
91. LENZ A.C., McCRACKEN A.D., 1988 -Ordovician-Silurian boundary, northern Yukon. Bull. Br. Mus. Nat. Hist., Geol, 43: 265-271.
92. LESZCZYŃSKI S., UCHMAN A., 1993 -Biogenic structures of organics-poor siliciclastic sediments: examples from Paleogene variegated shales, Polish Carpatians. Ichnos, 2,4:267-277.
93. LONG D.G.F., 1993 -Oxygen and carbon isotopes and event stratigraphy near the Ordovician-Silurian boundary, Anticosti Island, Quebec. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 104: 49-59.
94. LOYDELL D.K., 1998 -Early Silurian sea-level changes. Geol. Mag., 135,4:447-471.
95. LÜNNING S., CRAIG J., LOYDELL D.K., ŚTORCH P., FITCHES W.R., 2000 -Lowermost Silurian ’"hot shales" in North Africa and Arabia: regional distribution and depositional model. Earth Sci. Rev., 49: 121-200.
96. MARSHALL J.D., 1992 -Climatic and oceanographic isotopic signals from the carbonate rock record and their preservation. Geol. Mag., 129: 143-160.
97. MARSHALL C. R., MI DDLETON J.D., 1990 -Changes in marine isotopic composition and the late Ordovician glaciation. J. Geol. Soc. London, 147: 1-4.
98. MARSHALL C.R., BRENCHLEY P.J., MASON P., WOLFF G.A., ASTINI R.A., HINTS L., MEIDLA T., 1997 -Global carbon isotope events associated with mass extinction and glaciation in the Late Ordovician. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 132: 195-210.
99. MASIAK M., PODHALAŃSKA T., STEMPIEŃ-SAŁEK M., 2003 -Ordovician-Silurian boundary in the Bardo Syncline (HCM) -new data on biostratigraphy, fossil assemblages and sedimentary succession. Kwart. Geol., 47,4: 311 -330.
100. MÄNNIL R., 1966-Istorija razvitia Baldjskogo basejna v ordovikc. Inst. Geol. Akad. Nauk ESSR: 5-199. Tallinn.
101. MELCHIN M J., HOLMDEN CH., 2006 -Carbon isotope chemo-stratigraphy in Arctic Canada: sea-level forcing of carbonate platform weathering and implications for Hirnantian global correlation. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol.,2 54,2-4: 186-200.
102. MELCHIN M, MITCHELL C.E., 1991 -Late Ordovician extinction in the Graptoloidca. W: Advances in Ordovician geology (red. C. R. Barnes, S.H. Williams). Paper Geol. Surv. Canada, 90,9: 1-336.
103. MELCHIN M J., WILLIAMS S.H., 2000 -A restudy of the akidograptine graptolites from Dob’s Linn and a proposed redefined zonation of the Silurian Stratotypc. Palaeontology Down Under 2000. Geol. Soc. Australia, Abstracts: 61-63.
104. MELCHIN, M.J., HOLMDEN C., WILLIAMS H., 2003 -Correlation of graptolite biozones, chitinozoan biozones, and carbon isotope curves through the Hirnantian. W: Ordovician from Andes (red. G.L. Albanesi, M.S. Beresi, S.H. Peralta). INSUGEO, Serie Correlacion Geologica, 17: 101 104.
105. MELCHIN M.J, COOPER R.A., SADLER P.M., 2004 -The Silurian Period. W: A Geologic Time Scale 2004 (red. F. Gradstein, J., Ogg, A. Smith): 188-201. Cambridge University Press.
106. MIGASZEWSKI Z., 1989 -Zastosowanie stabilnych izotopów węgla, tlenu, siarki i strontu w sedymentologii osadów węglanowych, zarys problematyki. Prz. Geol.,31,10: 494-500.
107. MITCHELL C. E., 1987 -Evolution and phylogenetic classification of the Diplograptacca. Palaeontology, 30: 353-405.
108. MODLIŃSKI Z., 1966 -Ordowik w otworze Kętrzyn IG 1. Prz. Geol., 14: 136-137.
109. MODLIŃSKI Z., 1973 -Stratygrafia i rozwój ordowiku w północno-wschodniej Polsce. Pr. Inst. Geol., 72.
110. MODLIŃSKI Z., 1974 -Ordowik. W: Bartoszyce IG 1, Gołdap IG 1. Wyniki badań stratygraficznych i litologicznych. Profile Głęb. Otw. Wiert. Inst. Geol., 14: 111-115.
111. MODLIŃSKI Z., 1975 -Podstawowe zmiany facjalne i miąższościowe ordowiku platformowego północno-wschodniej Polski. Kwart. Geol., 19, 3: 503-513.
112. MODLIŃSKI Z., 1982a -Rozwój litofacjalny i paleotektoniczny ordowiku na obszarze platformy prekambryjskiej w Polsce. Pr. Inst. Geol., 102.
113. MODLIŃSKI Z., 1982b -Wyniki badań stratygraficznych i litologicznych. Ordowik W: Kościerzyna IG 1 (red. Z. Modliński) Profile Głęb. Otw. Wiert. Inst. Geol., 54: 80-83.
114. MODLIŃSKI Z., 1986 -Wyniki badań stratygraficznych i litologicznych. Ordowik. W: Hel IG 1 (red. A. Witkowski). Profile Głęb. Otw. Wiert. Państw. Inst. Geol., 63: 57-62.
115. MODLIŃSKI Z., 1989 -Wyniki badań stratygraficznych i litologicznych. Ordowik. W: Gdańsk IG 1 (red. A. Witkowski). Profile Głęb. Otw. Wiert. Państw. Inst. Geol.: 69-75.
116. MODLIŃSKI Z., POKORSKI J., 1969 -Stratygrafia ordowiku w wierceniu Jezioro Okrągłe 1. Kwart. Geol., 13,4: 777-793.
117. MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 1972-Dolny tremadok rejonu Lidzbarka Warmińskiego. Kwart. Geol., 16,2: 274-288.
118. MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 1997 -The Ordovician lithostratigraphy of the Peribaltic Depression (NE Poland). Geol. Quart., 41, 3: 273-288.
119. MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 2001 -Stratygrafia i litologia Suwalszczyzny (NE Polska). Biul. Państw. Inst. Geol., 394: 55-72.
120. MODLIŃSKI Z., TOPU LOST., 1974 -Standard geologic-geophisical profile in the Ordovician in the eastern part of the Łeba Elevation. Kwart. Geol., 18,2: 257-265.
121. MODLIŃSKI Z., JACYNA J., KANEV S., KHUBLDIKOV A., LASKOVA L., LASKOVAS J., LENDZION K., MIKAZANE I., POMERANCEVA R., 1999 -Palaeotectonic evolution of the Baltic Syneclize during the Early Palaeozoic as documented by palaeothickness maps. Geol. Quart., 43, 3: 285-296.
122. MODLIŃSKI Z., NÕLVAK J., SZYMAŃSKI B., 2002a -Zespoły Chitinozoaserii ordowickiej otworu Proniewicze IG 1 (NE Polska). Prz. Geol., 50,1:64-71.
123. MODLIŃSKI Z., NÕLVAK J., SZYMAŃSKI B., 2002b-Zespoły Chitinozoa serii ordowickiej otworu Kętrzyn IG 1 (NE Polska). Prz. Geol., 50,12: 1149-1158.
124. MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., TELLER., 2006 -Litostratygrafia syluru polskiej części obniżenia perybałtyckiego - część lądowa i morska (N Polska). Prz. Geol., 54, 9: 787-796.
125. MODLIŃSKI Z. NÕLVAK J., SZYMAŃSKI B., 2007 -Stratygrafia osadów pogranicza ordowiku i syluru północno-wschodniej Polski i ich korelacja ze stratotypowymi profilami Estonii. Biul. Państw-. Inst. Geol., 427: 61-78.
126. MUNNECKE A., SAMTLEBEN C., BICKERT T., 2003 -The Ireviken event in the Lower Silurian of Gotland, Sweden -relation to similar Palaeozoic and Proterozoic events. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 195: 99-124.
127. NEHRING M., 1969 -Ordowickic konodonty w profilu Kętrzyn. Kwart. Geol, 13, 1: 27-42.
128. NEHRING-LEFELD M., MODLINSKI Z., SWADOWSKA E., 1997 -Thermal evolution of the Ordovician in the western margin of the East-European Platform: CAI and Ro data. Geol. Quart., 41, 2: 129-138.
129. NESTOR H., EINASTO R., 1997 -Ordovician and Silurian carbonate sedimentation basin. IP: Geology and Mineral Resources of Estonia (red. A. Raukas, A. Teedumäe): 192 204. Estonian Academy, Tallin.
130. NIELSEN A.T. 2004 -Ordovician sea-level changes: a Baltoscandian perspective. W: The great Ordovician biodiversification event (red. B.D. Webby, F. Paris, M.L. Droser, I.G. Percival): 84-93. Columbia University Press.
131. NIELSEN A.T., HARPER D.A.T., 2003 -A Late Ordovician sea-level curve for the Central Oslo region: implications for Ashgill correlations. W: Proceedings 7th IGC -FMSSS (red. G. Ortega, G.F. Acenolaza). INSUGEO, Serie Correlatión Geológica, 17:451-459.
132. NILSSEN R., 1979 -A boring through the Ordovician -Silurian boundary in western Scania, South Sweden. Sver. Geol. Unders. serie C, 766: 1 -18.
133. NÕLVAK J., 1999-Ordovician chitinozoan biozonation of Baltoscandia. Acta Univ. Carolinae Geol., 43: 287-290.
134. NÕLVAK J., HINTS O., MÄNNIK P., 2006-Ordovician timescale in Estonian: recent developments. Pras. Estonian Acad. Sci. Geol., 55,2:95-108.
135. NOWLAN G.S., McCRACKEN A.D., CHATTERTON B.D.E. 1988 -Conodonts from Ordovician/Silurian boundary strata, Whittaker Formation, Mackenzie Mountains, Northwest Territories. Geol. Surv. Canada Bull., 373: 1-99.
136. O’BRIENN.R., BRETTC.E., WOODARD M.J., 1998 -Shale fabric as a clue to sedimentary processes - example from the Williamson-Willow vale Shales (Silurian), New York. W: Shales and Mudstones, vol. II. Petrography, petrophysics, geochemistry and economic geology (red. J. Schieber, W. Zimmerle, P.S. Sethi): 55-66. E. Schweizerbart’sche Verlangsbuchhandhing. Stuttgart.
137. ORTH CJ., GILMORE J.S., QUINTANA L.R., SHEEHAN P.M. 1986 -Terminal Ordovician extinction: geochemical analysis of the Ordovician/Silurian boundary, Anticosti Island, Quebec. Geology, 14: 433-436.
138. OWEN A.W., 2007 -The last Hurrah for the Trinucleidae (Trilobita). Acta Palaeontol. Sinica, 46:364-369.
139. PETTIJOHN F. J., POTTER P. E., SI EVER R., 1972 -Sand and sandstone. Springer-Verlag.
140. PHARAOH T.C., BREWER T.S., WEBB P.C., 1993 -Subduction related magmatism of the Late Ordovician age in Eastern England. Geol. Mag., 130: 647-656.
141. PODHALAŃSKA T., 1978 -Middle Ordovician biozones in the Łeba Elevation area, NW Poland. Bull. Acad. Pol. Sc. Earth Sc., 26, 3/4:221-227.
142. PODHALAŃSKA T., 1979 -The correlative significance of the Chitinozoa-bearing horizon in the Caradocian profiles of the Łeba region (NW Poland). Acta Geol. Pol., 29,4:443-448.
143. PODHALAŃSKA T., 1980 -Stratigraphy and development of Middle and Upper Ordovician deposits in the Łeba Elevation (NW Poland). Acta Geol. Pol., 30, 4: 327-390.
144. PODHALAŃSKA T., 1984 – Microboring assemblage in the Lower/Middle Ordovician limestones from northern Poland. Neues Jahrb. Geol. Paläont. Monatsh., 8: 497-511.
145. PODHALAŃSKA T., 1995 -Early/Middle Ordovician condensation in the Polish part of the Baltic Basin. W: Ordovician Odyssey: short papers for the Seventh International Symposium on the Ordovician System: 381-385. Las Vegas, USA. Pacifc Section Society for Sedimentary Geology.
146. PODHALAŃSKA T., 1999 -The Upper Ordovician and the lower Silurian in the Peribaltic depression: stratigraphy and development Acta Univ. Carolinae Geol., 43, 1/2: 221-224.
147. PODHALAŃSKA T., 2001 -Microbially induced phosphatic mineralization and its role in formation of hard grounds in the Lanvin of the Baltic Basin. WOGOGOB-2001, Working Group on the Ordovician Geology of Baltoscandia, Abstracts (eds. D.A.T. Harper, S. Stouge): 21-22, IGCP410, Kopenhaga.
148. PODHALAŃSKA T., 2002 -Graptolity himantu i rhuddanu oraz granica ordowik/sylur w facji graptolitowej zachodniej części platformy wschodnioeuropejskiej (wyniesienie Łeby). Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
149. PODHALAŃSKA T., 2003a -Late Ordovician to early Silurian transition and the graptolites from Ordovician' Silurian boundary near the SW rim of the East European Craton (northern Poland). W: Proceedings 7th IGC -FMSSS (red. G. Ortega, G.F. Aceñolaza). INSUGEO, Serie Correlatión Geológica, 18:165-171.
150. PODHALAŃSKA T, 2003b -Granica ordowik/syluir -poziomy graptolitowe a chronostratygrafia: problemy i nowe koncepcje. Prz. Geol., 51,11: 042-047.
151. PODHALAŃSKA T.,2005 -Zespoły organiczne i ich środowisko w górnym ordowiku i dolnym sylurze brzeżnej części platformy wschodnioeuropejskiej. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst Geol. Warszawa.
152. PODHALAŃSKA T.,2006a-Biotyczne i abiotyczne zdarzenia w himancie (górny aszgil), graptolity, fauna Himantia i Chiński Mur. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 63: 11-12.
153. PODHALAŃSKA T., 2006b -Faunal communities in the Scanian facies belt of the Baltoscandian basin (northern Poland) in the Late Ordovician and the early Silurian - response to palaeoenvironmental changes. W: Ancient Life and Modem Approaches, Abstracts of the Second International Palaeontological Congress, China 2006: 319-320.
154. PODHALAŃSKA T., 2006c-Biotic events, and carbon and oxygen isotope data in the Himantian-Early Landovery succession in the Polish part of the East European Craton (Northern Poland). W: Ancient Life and Modem Approaches: 318-319, Abstracts of the Second International Palaeontological Congress, China 2006.
155. PODHALAŃSKA T., 2006d -Późnoordowickie zlodowacenie Gondwany -zapis facjalny i geochemiczny w sekwencjach osadowych NW szelfu Baltiki. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
156. PODHALAŃSKA T., 2006e -Zapis facjalny i paleontologiczny późnoordowicko-wczesnoosylurskich zmian poziomu morza w płytkonerytycznej części basenu bałtyckiego (NE Polska). Centr. Arch. Geol. Państw. lnst. Geol. Warszawa.
157. PODHALAŃSKA T., 2007 -Ichnofossils from the Ordovician mudrocks of the Pomeranian part of the Teisseyre-Tomquist Zone (NW Poland). Palaeogeogr., Palaeoclimatol, Palaeoecol., 245, 1/2: 295-305.
158. PODHALAŃSKA, T., 2008 -The Hirnantian event in the sedimentary sequence from northern Poland: isotopic and geochemical records. Palaeozoic Climates: 78-79, Abstracts, Int Congress, August 22-31, 2008, Lille.
159. PODHALAŃSKA T., 2009 -Distribution of microfossils in the Upper Ordovician and the lowest Silurian from eastern part of the Baltic Basin with implications for the Hirnantian climatic changes. 7th Micropalacontological Workshop Mikro-2009, Św. Katarzyna, 28-30 September 2009, Abstracts and Excursion Guide (red. D. Peryt, M.A. Kamiński): s. 60.
160. PODHALAŃSKA T., MODLIŃSKI Z., 2006 -Stratygrafia i rozwój facjalny osadów ordowiku i syluru strefy Koszalin-Chojnice, podobieństwa i różnice z obszarem południowo-zachodniej krawędzi kratonu wschodnioeuropejskiego i Rugii. W: Ewolucja facjalna, tektoniczna i termiczna pomorskiego segmentu szwu transeuropejskiego oraz obszarów przyległych (red. H. Matyja, P. Poprawa). Pr. Państw. Inst. Geol. 186: 39-78.
161. PODHALAŃSKA T., TRELA W., 2007 -Stratigraphy and sedimentary record of the Lower Silurian succession in the southern Holy Cross Mountains, Poland. Acta Palaeont. Sin., 46: 397-401.
162. POPRAWA P., 2006-Rozwój kalodońskiej strefy kolizji wzdłuż zachodniej krawędzi Baltiki oraz jej relacje do basenu przedpola. W: Ewolucja facjalna, tektoniczna i termiczna pomorskiego segmentu szwu transeuropejskiego oraz obszarów przyległych (red. H. Matyja, P. Poprawa). Pr. Państw. Inst. Geol., 186: 18-9-213.
163. PORĘBSKA E., SAWŁOWICZ Z., 1997 –Palaeoceanographic linkage of geochemical and graptolite events across the Silurian-Devonian boundary in Bardzkie Mountains (Southwest Poland). Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoeeol., 132: 343-354.
164. PORĘBSKA E, KOZŁOWSKA-DAWIDZIUK A., MASIAK M., 2004 -The lundgreni event in the Silurian of the East European Platform, Poland. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoeeol., 213: 271-294.
165. PORĘBSKI S., 1996 -Podstawy stratygrafii sekwencji w sukcesjach klastycznych. Prz. Geol., 44,10: 995-1006.
166. POTTER P. E., 1998 -Shale - Rich Basins: Controls and Origin. W: Shales and Mudstones I (red. J. Schieber, W.Zimmerle, P. Sethi): 21-32. Schweizerbart’sche Vcrlagsbuchhandhing, Stuttgart.
167. POUSSART P.F., WEAVER A.J., BARNESC.R., 1999-Late Ordovician glaciation under high atmospheric CO2: A coupled model analysis. Paleooceanography, 14: 542-558.
168. PRZYBYŁOWICZ T., 1980 -Osady tufogeniczne ordowiku wyniesienia Łeby (charakterystyka petrograficzna). Arch. Miner., 36,1:73-81.
169. RACKI G., 1999 -Kontrowersje wokół przyczyn wielkich katastrof ekologicznych w historii Ziemi: podsumowanie debaty. Prz. Geol., 47,4: 343-348.
170. RACKI G., RACKA M., MATYJA H., DEVLEESCHOUWER X. 2002-The Frasnian/Fammenian boundary interval in the South Polish-Moravian shelf basins: integrated event-stratigraphical approach. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoeeol., 181: 251-297.
171. RAILSBACK L.B., ACKERLY S.C., ANDERSON T.F., CISNE J.L., 1990 -Paleontological and isotope evidence for warm saline deep waters in Ordovician oceans. Nature, 343: 156-159.
172. RHOADS D.C., MORSE J.W., 1971 -Evolutionary and ecologic signficance of oxygen-deficient marine basins. Lethaia, 4: 413-428.
173. RONG J.Y., CHEN XU, HARPER D.A.T., MITCHELLC.E., 1999 -Proposal of a GSSP candidate section in the Yangtze Platform region, S China, for a new Himantian boundary stratotype. Acta Univ. Carol., Geológica, 43, 1/2: 77-80.
174. RONG J.Y., CHEN XU, HARPER D.A.T., 2002 -The latest Ordovician Himantia fauna (Brachiopoda) in time and space. Lethaia, 35: 231-249.
175. ROSS R J. Jr., BERRY W.B.N., 1963 -Ordovician graptolites of the Basin Ranges in California, Nevada, Utah and Idaho. US Geol. Survey Bull., 1134: 1-177.
176. ROSS J.R.P., ROSS C.A., 1992 -Ordovician sea-level fluctuations. W: Global perspectives in Ordovician Geology (red. B.D. Webby, J.R. Laurie): 327-335. Balkema, Roterdam.
177. SAGEMAN B.B., LYONS T.W., 2003 -Geochemistry of fine-grained Sediments and Sedimentary Rocks. W: Sediments, Diagenesis, and Sedimentary Rocks (red. r. I. Mackenzie), vol. 7:115-158. Treatise on Geochemistry (red. H.D. Holland, K.K. Turekian). Elsevier-Pergamon, Oxford.
178. SALTZMAN M.R., YOUNG S.A., 2005-Long-livedglaciation in the Late Ordovician? Isotopic and sequence-stratigraphic evidence from western Laurentia. Geology, 33: 109-112
179. SAVRDA C.E., BOTHER D.J., 1986 -Trace fossil model for reconstruction of paleooxygcnation in bottom waters. Geology, 14,1:5-6.
180. SCHIEBER J., 1998 -Sedimentary features indicating erosion, condensation, and hiatuses in the Chattanooga Shale of Central Tennesee: Relevance for sedimentary and stratigraphic evolution. W: Shales and Mudstones I (red. J. Schieber, W. Zimmerle, P. Sethi): 187-215. Schweizerbart’sche Verlagsbuchhandhing, Stuttgart.
181. SCHUTTER S.R., 1998 -Characteristics of shale deposition in relation to stratigraphic sequence systems tracts. IT: Shales and Mudstones I (red. J. Schieber, W. Zimmerle, P. Sethi): 79-108. Schweizerbart’sche Vcrlagsbuchhandlung, Stuttgart.
182. SCHMITZ B., CHARISI S.D., THOMPSON E.I., SPEIJER R.P., 1997 -Barium, SiO2 (excess), P2O5 as proxies of biological productivity in the Middle East during the Palaeocene and the latest Palaeocene benthic extinction event Terra Nova, 9: 95-99.
183. SEPKOSKI J. Jr., 1982 -Mass extinction in the Phanerozoic oceans: a review. Geol. Soc. Ant. Sp. Paper, 190: 283-289.
184. ŠTORCH P., 1996 -The basal Silurian Akidograptus ascensus-Parakidograptus acuminatus Biozone in peri-Gondwanan graptolite assemblages, stratigraphical ranges and palaeobiogeography. Vést. Česk. Geol. Ust., 71,2:177-188.
185. SZYMAŃSKI B., 1974 -Tremadok obniżenia perybałtyckicgo. Kwart. Geol., 18, 2: 223-244.
186. SZYMAŃSKI B., 1984 -Osady tremadoku i arenigu w północno-wschodniej Polsce. Pr. Inst. Geol., 118.
187. SZYMAŃSKI B., 2002 -Petrografia skał węglanowych ordowiku Suwalszczyzny. Biul. Państw. Inst. Geol., 402: 133-159. SZYMAŃSKI B., 2008 -Zapis litologiczny i mikrofacjalny osadów euksynicznych kambru górnego i tremadoku obniżenia bałtyckiego (Północna Polska). Biul. Państw. Inst. Geol., 430: 113-154.
188. SZYMAŃSKI B., MODLIŃSKI Z., 2003-Nowelizacja stratygrafii syluru w wybranych profilach wiertniczych obniżenia bałtyckiego (Polska północna). Biul. Państw, Inst. Geol., 405: 109-138.
189. TOGHILL P., 1970 -Highest Ordovician (Hartfell Shales) graptolite faunas from the Moffat area South Scotland. Bull. Br. Mus. Nat. Hist., Geol., 19,1:1-26.
190. TOMCZYK H., 1959 -Atlas geologiczny Polski. Zagadnienia stratygraficzno-facjalne, z. 2. Ordowik. Inst. Geol., Warszawa.
191. TOMCZYK H., 1962 -Problem stratygrafii ordowiku i syluru w Polsce w świetle ostatnich badań. Pr. Inst. Geol., 35.
192. TOMCZYK H., 1963 -Ordowik i sylur w podłożu zapadliska przedkarpackiego. Rocz. Pol. Tow. Geol.,33, 3: 289-314.
193. TOMCZYK H., 1976 -Rozwój litofacjalny syluru w zachodniej części syneklizy perybałtyckiej. Biul. Inst. Geol., 270:109-130.
194. TOMCZYK H., 1977 -Profil syluru otworu Lębork IG 1 (maszynopis). Centr. Arch. Geol. Państw. Inst Geol. Warszawa.
195. TOMCZYK H., 1982 -Sylur. Wyniki badań stratygraficznych i litologicznych. IT: Kościerzyna IG 1 (red. Z. Modliński): 83-87. Profile Głęb. Otw. Wiert. Inst. Geol., 54.
196. TOMCZYK H., 1982 -Sylur. Wyniki badań stratygraficznych i litologicznych. IT: Kościerzyna IG 1 (red. Z. Modliński): 83-87. Profile Głęb. Otw. Wiert. Inst. Geol., 54.
197. TOMCZYKOWA E., 1964 -Ordowik platformy wschodnioeuropejskiej na obszarze Polski. Kwart. Geol., 8, 3: 491-502.
198. TOMCZYKOWA E., TOMCZYK H., 1976 -Development of Ashgill and Llandovery sediments in Poland. IT: The Ordovician System: Proc. Palaeont. Ass. Symp. Birmingham, 1974 (red. M.G. Bassett): 327-347. Univ. Wales Press and Nat. Mus Wales, Cardif.
199. TORSVIK T.H., REHNSTRÖM E.F., 2003 -The Tornquist Sea and Baltica - Avalonia docking. Tectonophysics, 362: 67-82.
200. TORSVIKT.H., RYAN P.D., TRENCH A., HARPERD.A.T., 1991 -Cambrian-Ordovician paleogeography of Baltica. Geology, 19:7-10.
201. TRELA W., 2000 -Isotope (l8O and BC) from the Upper Ordovician limestones in Mójcza section (Holy Cross Mountains, Central Poland). Prz. Geol., 48: 736-740.
202. TRELA W.,2005 -Środowiska sedymentacji ordowiku górnego w regionie kieleckim Gór Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 411: 109-167.
203. TRELA W., 2007 -Upper Ordovician mudrock facies and trace fossils in the northern Holy Cross Mountains, Poland, and their relation to oxygen-and sea-level dynamics. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 246: 488-501.
204. TRELA W., PODHALAŃSKAT., 2008 – Ordovician/Silurian boundary in the northern Holy Cross Mountains (Central Poland) W: Palaeozoic Climates (red. B. Kruger, T. Servais). Abstracts: 94. International Congress, August, 22-31,2008, Lille, France.
205. TRELA W., SALWA S., 2007 -Litostratygrafia dolnego syluru w odsłonięciu Bardo-Stawy (południowa część Gór Świętokrzyskich: związek ze zmianami poziomu morza i cyrkulacją oceaniczną. Prz. Geol., 55: 971-978.
206. TRELA W., SZCZEPANIK Z., 2009 -Litologia i zespół akritarchowy formacji z Zalesia w Górach Świętokrzyskich na tle zmian poziomu morza i paleogeografii późnego ordowiku Prz. Geol., 57,2:147-157.
207. TROTTER J.A., WILLIAMS I.S., BARNES C.R., LŚCUYER C., NICOLL R.S., 2008 -Did cooling oceans trigger Ordovician biodiversification? Evidence from conodont thermometry. Science, 321: 550-554.
208. UNDERWOOD C.J., CROWLEY S.F., MARSHALL J.D., BREN-CHLEY P.J., 1997 -High-resolution carbon isotope stratigraphy of the basal Silurian Stratotype (Dob’s Linn, Scotland) and its global correlation. J. Geol. Soc., 154:709-718.
209. VEIZER J., BRUCKSCHEN P., PAWELLEK F., DIENER A., PODLAHA O.G., CARDEN G.A.F, JASPER T., CORTE C., STRAUSS H., AZMY K., ALA D., 1997 -Oxygen Isotope evolution of Phanerozoic seawater. Palaeogeogr., Palaeoclimatol. Palaeoeeol., 132: 159-172.
210. WAGNER R. (red.), 2008 -Tabela Stratygraficzna Polski. Polska Pozakarpacka. Państw. Inst Geol. Warszawa.
211. WANG K., CHATTERTON B.D.E., ATTREP M., ORTH C.J., 1993 -Late Ordovician mass extinction in the Selwyn Basin, northwestern Canada: geochemical, sedimentological, and paleontological evidence. Can. J. Earth Sci., 30: 1870-1880.
212. WANG K., CHATTERTON B.D.E., WANG Y., 1997 -An organic carbon isotope record of Late Ordovician to Early Silurian marine sedimentary rocks Yangtze Sea, South China: implications for CO2 changes during the Himantian glaciation. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoeeol.-. 132:147-158.
213. WEBBY B.D., COOPER A. R., BERGSTRÖM S.M. 2004 -Stratigraphic framework and time slices. W: The Great Ordovician Biodiversfication Event (red. B.D. Webby, F. Paris, M.L. Drosser, I.G. Persival): 41-47. Columbia Univ. Press, New-York.
214. WIGNALL P.B., 1991 -Dysaerobic trace fossils and ichnofabrics in the Upper Jurrasic Kimmeridge Clay of Southern England. Palaios, 6: 264-270.
215. WIGNALL P.B., MAYN ARD J.R., 1993-The sequence stratigraphy of transgressive black shales. AAPG Stud. Geol., 37: 35-47.
216. WIGNALL P.B., MYERS K.J., 1988 -Interpreting benthic oxygen levels in mudrocks: a new approach. Geology, 16: 452-455.
217. WIGNALL P.B., NEWTON P., 1998-Pyrite framboid diameteras a measure of oxygen deficiency in ancient mudrocks. Amer. J. Sci., 298: 537-552.
218. WILLIAMS H., 1988 -Dob’s Linn-The Ordovician-Silurian boundary stratotype. W: A global analysis of the Ordovician-Silurian boundary (rod. L.R.M. Cocks, R.B. Rickards). Bull. British Mus. Nat. Hist., Geol.,43: 17-30.
219. ZALASIEWICZ J., TUNNICLWF S., 1994 -Uppermost Ordovician to lower Silurian graptolite biostratigraphy of the Wye Valley, Central Wales. Palaeontology, 37: 695-720.
220. ZATOŃ M., RAKOCIŃSKI M., MARYNOWSKI L., 2008 -Framboidy pirytowe jako wskaźnik paleośrodowiska. Prz. Geol., 56, 2: 158-164.
221. ZHANG S., BARNES C.R., 2002 -Eustatic sea level cure for the Ashgillian-Llandovery derived from conodont community analysis, Anticosti Island, Quebec. Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoeeol., 180: 5-32.
222. ZNOSKO J., 1998 -Tectonic Atlas of Poland. Państw. Inst Geol. Warszawa.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-0e8c749c-eccb-4f77-b1c4-66b86b9c630e