Ocena zabiegu utrwalania malowideł ściennych na podstawie badań właściwości mechanicznych warstw malarskich

• Autorzy: Białek-Kostecka Dorota , Forczek-Sajdak Anna , Kaszowska Zofia , Kot Marcin , Wojucki Michał

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0013.1492

Warianty tytułu

EN

Evaluation of the consolidation procedureof wall paintings based on tests of mechanical properties of painting layers

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł opisuje jeden z podstawowych zabiegów konserwatorskich, tj. utrwalanie malowideł ściennych, zwane również konsolidacją warstw malarskich. W polskiej praktyce konserwatorskiej zabieg wykonywany niemal rutynowo przy użyciu różnych środków klejących. Prawie trzy czwarte z przeanalizowanych przypadków dotyczy zastosowania żywic syntetycznych w postaci roztworów o niskich stężeniach lub dyspersji. Przeprowadzono badania mające na celu określenie ich wpływu na istotne właściwości mechaniczne warstwy malarskiej takie jak: twardość, moduł Younga, kohezja, adhezja do podłoża, a także ścieralność. Zastosowano nowoczesne techniki mikroindentacji instrumentalnej oraz tradycyjną metodę przecierania powłoki za pomocą strumienia materiału ściernego. Do badań wytypowano trzy techniki malarskie powszechne wśród zabytkowych malowideł ściennych w Polsce: wapienną, kazeiny wapiennej i klejową, a także pięć gotowych preparatów, najczęściej wykorzystywanych przez polskie środowisko konserwatorskie w 2 poł. XX w.

EN

The article describes one of the fundamental conservation procedures, i.e., fixation of wall paintings, also called consolidation of painting layers. In Polish conservation practice, the procedure is performed almost routinely using various adhesive agents. Nearly three-quarters of the analyzed cases concern the use of synthetic resins in the form of low-concentration solutions or dispersions. The study was carried out to determine their impact on the essential mechanical properties of the paint layer, such as: hardness, Young’s modulus, cohesion, adhesion to the substrate, as well as abrasion. Modern techniques of instrumental micro-indentation and the traditional method of rubbing the coating using a stream of abrasive material were applied. Three painting techniques common among historic wall paintings in Poland were selected for testing: lime, lime casein and animal glue, as well as five ready-made preparations most frequently used by Polish conservation environment in the second half of the 20th century.

Słowa kluczowe

PL

konserwacja malowideł ściennych; konsolidacja warstw malarskich; polimery syntetyczne; mikroindentacja instrumentalna; pomiar ścieralności

EN

conservation of wall paintings; consolidation; synthetic polymers; instrumental micro-indentation; abrasion measurement

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Mechaniki Precyzyjnej
• Czasopismo: Inżynieria Powierzchni
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 1
• Strony: 35--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Białek-Kostecka Dorota

• Akademia Sztuk Pięknych, Kraków

autor

Forczek-Sajdak Anna

• Akademia Sztuk Pięknych

autor

Kaszowska Zofia

• Akademia Sztuk Pięknych

autor

Kot Marcin

• Akademia Górniczo-Hutnicza

autor

Wojucki Michał

• Instytut Mechaniki Precyzyjnej

Bibliografia

• 1. Białek-Kostecka D., Forczek-Sajdak A., Kaszowska Z., Molga K., Skrzelowska J.: Wall painting consolidation in the Polish conservation practise. Needs and challenges. „Acta Artis Academica” 2017, 6th Interdisciplinary ALMA Conference, Praga 2017, s.189–195.
• 2. Stawicki S.: Utrwalanie warstwy malarskiej w malowidłach ściennych. Skrypty dydaktyczne ASP w Warszawie, 1992, skrypt nr 10.
• 3. Marxen-Wolska E.: Odkrycie malowideł ściennych w kościele parafialnym w Ostrzeszowie i zastosowanie polioctanu winylu do ich konserwacji. Acta Universitatis Nicolai Copernici. „Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo” 1974, vol. 5 (52), s. 165-188.
• 4. Dąbrowski K.: Wpływ warunków lokalnych na stan i zachowanie malowideł ścienych oraz trwałość zabiegów konserwatorskich. Skrypty dydaktyczne ASP w Warszawie, 1985, skrypt nr 3.
• 5. Ciabach J.: Właściwości żywic sztucznych stosowanych w konserwacji zabytków, Skrypty i teksty pomocnicze. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1998 Toruń.
• 6. Giorgi R., Dei L., Baglioni P.: A new method for consolidating wall paintings based on dispersions of lime in alcohol. „Studies in Conservation” 2000, vol. 45, issue 3, p. 154-161.
• 7. Natali I., Saladino M.L., Andriulo F., Martino D.C., Caponetti E., Carretti E., Dei L.: Consolidation and protection by nanolime: recent advances for the conservation of the graffiti, Carceri dello Steri Palermo and of the 18th century lunettes, SS. Giuda e Simone Cloister, Corniola (Empoli). „J. Cult. Herit.” 2014, vol. 15, issue 2, p. 151–158.
• 8. Catenazzi K.: Evaluation of the use of Funori for consolidation of powdering paint layers in wall paintings. „Studies in Conservation” 2017, vol. 62, issue 2, p. 96–103.
• 9. Pondelak A., Kramar S., Lesar Kikelj M., Sever Škapin A.: In-situ study of the consolidation of wall paintings using commercial and newly developed consolidants. „Journal of Cultural Heritage” 2017, vol. 28, p. 1–8.
• 10. Vojtěchovský J.: Surface consolidation of wall paintings using lime nano-suspensions, „Acta Polytechnica” 2017, vol. 57, issue 2, s. 139–148.
• 11. Schellmann N.C.: Animal glues: a review or their key properties relevant to conservation. „Reviews in Conservation” 2007, vol. 8, s. 54–66.
• 12. Horie V.: Materials for conservation. Organic consolidants, adhesives and coating, Routledge Taylor&Francis Group, London and New York 2010.
• 13. ISO 14577-1: Metallic Materials – Instrumented Indentation Test for Hardness and Material Parameters – Part 1: Test Method. International Organization for Standardization, Geneva 2015.
• 14. Kaszowska Z., Kot M., Białek-Kostecka D., Forczek-Sajdak A.: Application of micro indentation tests to assess the consolidation procedure of historic wall paintings, "J. Cult. Herit." 2019, 36, s. 286-296. Dostęp online 22 sierpień 2018: https://doi.org/10.1016/j.culher.2018.08.005.
• 15. EN ISO 1071-3: Techniczna ceramika zaawansowana – metody badań powłok ceramicznych – Część 3. Oznaczanie adhezji i innych mechanicznych rodzajów uszkodzeń w próbie zarysowania.
• 16. PN-C-81516: Wyroby lakierowe – Oznaczanie ścieralności powłok lakierowych. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa, 1976.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).