Skały w romańskich murach Małopolski

• Autorzy: Bromowicz Jan , Magiera Janusz

Identyfikatory

DOI

10.7306/2023.46

Warianty tytułu

Rocks in the medieval edifices of Małopolska (Lesser Poland; south Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Early medieval Małopolska (Lesser Poland) covered regions with diverse geologi¬cal structures and, therefore, various rocks of different suitability for the construction, shown up on the surface. Masonry skills of historical builders changed with time. So did their preferences in choosing the rocks and stones of mechanical properties optimal for the stone- masonry techniques of the time and mechanical resistance. Below, we present the rocks that were chosen by the stonemasons, usually foreign, to build what were often the first stone buildings there. We present the preferences and skills of contemporary builders, changing over time, regarding the proper selection of rocks with the desired properties, ensuring sufficient resistance to destruction while allowing the use of an appropriate method of stone processing. An inventory of stones in the available fragments of the walls was made, and their structural and textual features and petrographic composition were identified. Measurements of the size of stone elements in the faces of the walls were also made. Based on the analysis of the geological structure of the building's surroundings, the most probable sources of origin of the rocks used and, if possible, their basic physical and mechanical properties are provided. The order was established in which different rocks were used to obtain the desired effects. It depended on the possibility of obtaining them in particular regions. It was shown that the distance of the construction site from the out¬crops of the rocks used did not exceed 25 km. Examples of the use of different rock properties in various architectural solutions are given.

Słowa kluczowe

PL

okres romański; Małopolska; kamieniarstwo; właściwości skał; wielkość kamieni budowlanych; kształt kamieni budowlanych

EN

Romanesque period; Lesser Poland; masonry; rock properties; size and shape of the building stones

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2023
• Tom: Vol. 71, nr 11
• Strony: 567--575
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Bromowicz Jan

• Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Adama Mickiewicza 30, 30–059 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-7179-9564

autor

Magiera Janusz

• Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Adama Mickiewicza 30, 30–059 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-2499-0251

Bibliografia

• 1. BORATYN J., BRUD S. 2001 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, arkusz Słomniki (947). Państw. Inst. Geol.
• 2. BROMOWICZ J., MAGIERA J. 2009 - Kamień wczesnośredniowiecznych budowli Wawelu. Acta Archeol. Waweliana, 4: 52.
• 3. BROMOWICZ J., MAGIERA J. 2015 - Kamienie wczesnośredniowiecznych budowli Krakowa - ich pochodzenie na tle geologii miasta. Wyd. AGH, Kraków.
• 4. BROMOWICZ J., MAGIERA J. 2019 - Skały w architekturze podkrakowskich kościołów romańskich. Prz. Geol., 67 (9): 728-735.
• 5. BROMOWICZ J., MAGIERA J. 2021 - Kamień podkrakowskich budowli romańskich. Prz. Geol., 69 (2): 103-108.
• 6. BROMOWICZ J., MAGIERA J. 2022 - Kamienie i znaki apotropaiczne w murach romańskich kościołów w Siewierzu i Mokrsku Dolnym. Prz. Geol., 70 (2): 91-99.
• 7. BROMOWICZ J., MAGIERA J. 2023 - Historia zapisana w kamieniu romańskiej kolegiaty pw. św. Marcina w Opatowie. Prz. Geol., 71 (1):12-18.
• 8. BUDKOWA Z., FLIS J., KALINOWSKI L., LALIK T., NIEPOKÓLCZYCKI M., PENKALOWA B., TOMASZEWSKI A., WARTAŁOWSKA Z., WEBER-KOZIŃSKA M., WIERCIŃSKI A., WIŚNIOWSKI E., ZAGRODZKI T. 1963 – Odkrycia w Wiślicy. PWN, Warszawa.
• 9. CZAPOWSKI G. 2004 - Miocen. Otoczenie Gór Świętokrzyskich. [W:] Peryt T.M., Piwocki M. (red.) - Budowa Geologiczna Polski, tom I - Stratygrafia, Część 3a - Kenozoik: Miocen. Państw. Inst. Geol.: 239-246.
• 10. FIRLET J., PIANOWSKI Z. 1985 - Sprawozdanie z badań w podziemiach katedry wawelskiej 1981-1983 r. Odkrycie kościoła przedromańskiego. Stan badań nad wczesnośredniowiecznymi kościołami katedralnymi na Wawelu. Spraw. Archeol., 37: 169-179.
• 11. FIRLET J., PIANOWSKI Z. 1998 - Wyniki badań archeologicznych w rejonie katedry i pałacu królewskiego na Wawelu (1981-1994). Acta Archeol. Waweliana, 2: 105-118.
• 12. FIRLET J., PIANOWSKI Z. 2009 - Nowe odkrycia i interpretacje architektury przedromańskiej i romańskiej na Wawelu. [W:] Janik T. (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Materiały z sesji naukowej w Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno, 9-11 kwietnia 2008 r.: 250-277.
• 13. GRZYBKOWSKI A. 1997 - Prandocin po stu latach badań. [W:] Ars sine scientia nihil est. Księga ofiarowana profesorowi Zygmuntowi Świechowskiemu. Dom Wydawniczy ARS, Warszawa: 94-100.
• 14. ŁUSZCZKIEWICZ W. 1879 - Kościół św. Wojciecha w Kościelcu pod Proszowicami, zabytek architektury XIII wieku. Spraw. Komisji do badania Historii Sztuki w Polsce, 1, Kraków: 33-42.
• 15. ŁUSZCZKIEWICZ W. 1897 - Kościółek św. Jana w Siewierzu oraz szczegóły kapitularza w Jędrzejowie. Przyczynek do dziejów budownictwa XII i XIII wieku w Polsce. Akademia Umiejętności, Kraków: 83-92.
• 16. ŁYCZEWSKA J., MĄDRY S. 2021 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, arkusz Busko-Zdrój (917), Państw. Inst. Geol.-PIB.
• 17. MĄDRY S., SALWA S. 2020 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, arkusz Pińczów (884). Państw. Inst. Geol.-PIB.
• 18. RODZIŃSKA-CHORĄŻY T. 2013 - Wątki kamienne w architekturze w Polsce do schyłku XII wieku. [W:] Stala K. (red.), III Forum Architecturae poloniae medievalis, Kraków, 22-24 marca 2013 r., t. 1: 295-318.
• 19. SZYSZKO-BOHUSZ A. 1918 - Rotunda świętych Feliksa i Adaukta (Najśw. Panny Marii) na Wawelu. Rocz. Krakowski, 18: 53-79. ŚWIECHOWSKI Z. 2009 - Katalog architektury romańskiej w Polsce. Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• 20. WEBER-KOZIŃSKA M. 1962 - Warsztat budowlany przedromańskiego kościółka w Wiślicy. ZBPŚUWiPW, I Konferencja Naukowa w Warszawie, 23 i 24 marca 1960 r. PWN, Warszawa.
• 21. WEBER-KOZIŃSKA M. 1997a - Badania na kulminacji wyspy miejskiej w Wiślicy. [W:] Grzybkowski A. (red.), Wiślica - nowe badania i interpretacja. Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Ministerstwo Kultury i Sztuki: 20-31.
• 22. WEBER-KOZIŃSKA M. 1997b - Fundamenty kościoła przy ul. Batalionów Chłopskich w Wiślicy. [W:] Grzybkowski A. (red.), Wiślica - nowe badania i interpretacja. Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Ministerstwo Kultury i Sztuki: 32-53.
• 23. WOIŃSKI J. 1991 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, arkusz Działoszyce (916). Państw. Inst. Geol.