Znaczenie warunków geomorfologicznych dla powstania i współczesnego stanu wybranych torfowisk w środkowym odcinku doliny Widawki

• Autorzy: Stępień E. , Forysiak J.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-034-004

Warianty tytułu

EN

Importance of geomorphological features for origin and the contemporary situation of selected peatlands in the middle Widawka river valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wśród form geomorfologicznych Kotliny Szczercowskiej znaczną powierzchnię stanowią równiny torfowe. W artykule przedstawione są trzy przykłady torfowisk, dwa z nich powstały w paleomeandrach Widawki, położonych w obrębie dna dolinnego, trzecie leży w obniżeniu na terasie nadzalewowej, otoczonym piaskami eolicznymi. Rozpoznana została miąższość utworów biogenicznych, a w wybranych profilach wykonano oznaczenia parametrów fizykochemicznych i wydatowano spągowe warstwy torfów. Akumulacja torfów rozpoczęła się w późnym vistulianie i trwała w holocenie. W torfowiskach położonych w dnie doliny odłożyły się głównie torfy niskie, zaś w torfowisku położonym w otoczeniu form eolicznych torfy przejściowe i wysoki. Położenie geomorfologiczne znajduje również odbicie we współczesnym stanie torfowisk, które leżą w brzeżnej części leja depresji powstałego w otoczeniu odkrywki węgla brunatnego.

EN

In Szczerców Basin peatlands have a significant participation among geomorphological forms. The article presents three examples of peatlands, two of them are formed in palaeochannel of Wiawka river, in valley floor, third one is located in small depression in high terrace, surrounded by aeolian sands. Thickness of biogenic deposits were examined and in selected cores were measured basic physico-chemical parameters. The bottom of peat layers was dated of radiocarbon method. Accumulation of peat series was started in Late Vistulian and gone in Holocene. In peatlands located in valley floor peat was deposited in fens, in high terrace it was transitional and raised peatland. Geomorphological features are important for the modern situation of peatlands, because they lie in the marginal part of the depression of ground water table, caused by the opencast mine of brown coal.

Słowa kluczowe

PL

dolina rzeczna; paleomeander; torfowisko; dolina Widawki; środkowa Polska

EN

river valley; palaeochannel; peatland; Widawka river valley; Central Poland

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 34
• Strony: 51--61
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., rys.

Twórcy

autor

Stępień E.

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki

autor

Forysiak J.

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Baraniecka M.D., 1987. Podstawy stratygrafii plejstocenu kopalni Bełchatów. W: Czwartorzęd rejonu Bełchatowa, II sympozjum Komitetu Badań Czwartorzędu Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa: 68–80.
• Baraniecka M.D., Sarnacka Z., 1971. Stratygrafia czwartorzędu i paleogeografia dorzecza Widawki. W: Mojski J.E. (red.). Z badań czwartorzędu w Polsce. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 13(254): 157–270.
• Brodzikowski K., Krzyszkowski D., Van Loon A.J., 1987. Endogenic processes as a cause of penecontemporaneous soft – sediment deformations in the fluviolacustrine Czyżów Series (Kleszczów Graben, central Poland). W: M.E.Jones, R.M.F.Preston (eds), Deformation of Sediments and Sedimentary Rocks, Geological Society Special Publication 29: 269–278.
• Dylikowa A., 1967. Wydmy środkowopolskie i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu. W: R.Galon (red.), Czwartorzęd Polski. Wydawnictwo PWN, Warszawa: 353–371.
• Dzieduszyńska D., Forysiak J., 2015. Late Glacial organic sediments in palaeogeographical reconstructions (cases from the Łódź region). Bulletin of Geography. Physical Geography 8: 47–57.
• Forysiak J., 2012. Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 99: 1–164.
• Gawlik H., 1969. Wydmy w Kotlinie Szczercowskiej. W: R.Galon (red.), Procesy i formy wydmowe w Polsce, Prace Geograficzne, Instytut Geografii Polskiej Akademii Nauk 75: 249–287.
• Gawlik H., 1970. Geomorfologia Kotliny Szczercowskiej. Acta Geographica Lodziensia 26: 1–104.
• Gawlik J., 1994. Wpływ głębokiego i długotrwałego odwodnienia gleb hydrogenicznych na ich fizyczno-wodne właściwości, Wiadomości IMUZ 18(2): 11–77.
• Gilewska S., 1999. Rzeźba. W: L.Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 244–288.
• Goździk J., Zieliński T., 1996. Sedymentologia vistuliańskich osadów małych dolin środkowej Polski – przykłady z kopalni Bełchatów. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 373: 67–77.
• Jokiel P., Maksymiuk Z., 1988. Wpływ kopalni odkrywkowej “Bełchatów” na zmiany odpływu. W: I.Dynowska, (red.), Antropogeniczne uwarunkowania zmian odpływu i reżimu rzek w różnych regionach Polski. Dokumentacja Geograficzna 4: 79–94.
• Kloss M., 2007. Roślinność subfosylna na tle historii wysokich torfowisk mszarnych w północno-wschodniej i środkowej Polsce oraz w Sudetach. Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary: 1–141.
• Kondracki J., 2009. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo PWN, Warszawa: 1–468.
• Kucharski L., Pisarek W., 2001. Roślinność terenów podmokłych w Polsce Środkowej i jej ochrona. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 57(5): 33–54.
• Maksymiuk Z., 1985. Sieć hydrograficzna przed rozpoczęciem oraz we wstępnej fazie realizacji inwestycji bełchatowskiej. Zmiany w środowisku przyszłego Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Łódź: 99–110.
• Mamiński M., 1986. Zbiorowiska roślinne torfowisk Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Botanica 4: 85–137.
• Manikowska B., 1996. Dwucykliczność ewolucji środowiska peryglacjalnego w Polsce środkowej podczas vistulianu. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 373: 97–106.
• Materac E., 2015. Morfologia i budowa geologiczna wybranych torfowisk w środkowym odcinku doliny Widawki. MS, Praca magisterska, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Uniwersytetu Łódzkiego: 1–47.
• Myślińska E., 2006. Laboratoryjne badania gruntów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 1–277.
• Okupny D., Żurek S., Forysiak J., 2014. Analiza przestrzenna rozmieszczenia torfowisk regionu łódzkiego. Studia Limnologica et Telmatologica 8(2): 81–91.
• Ralska-Jasiewiczowa M., Demske D., van Geel B., 1998. Late-Glacial vegetation history recorded in the Lake Gościąż sediments. W: M.Ralska-Jasiewiczowa, T.Goslar, T.Madeyska, L.Starkel (red.), Lake Gościąż, Central Poland. A monographic study. Part 1. Instytut Botaniki PAN Kraków: 128–143.
• Tobolski K., 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 1–812.
• Turkowska K., 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia, 57: 1–15.
• Turkowska K., 2006. Geomorfologia Regionu Łódzkiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 1–237.
• Twardy J., 2008. Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 1–292.
• Walanus A., Goslar T., 2009. Datowanie radiowęglowe. Wydawnictwa AGH, Kraków.
• Wieczorek D., Stoiński A., 2013. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Szczerców (735). Centralne Archiwum Geologiczne, PIG-PIB, Warszawa.
• Żurek S., 1987. Złoża torfowe Polski na tle stref torfowych Europy. Dokumentacja Geograficzna 4: 1–84.

Uwagi

PL

Opracowanie w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).