Jak zmieniła się codzienna ruchliwość mieszkańców polskich miast? 50 lat badań zachowań transportowych ludności w Polsce

• Autorzy: Gadziński Jędrzej , Goras Ewa

Identyfikatory

DOI

10.4467/2543859XPKG.19.019.11540

Warianty tytułu

EN

How the daily mobility of inhabitants of Polish cities has been changing? 50 years of travel behaviour researches in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest wskazanie podstawowych przemian, które dokonały się w przedmiocie zachowań transportowych mieszkańców polskich miast w okresie ostatnich 50 lat. W 2019 r. przypada 50. rocznica przeprowadzenia w Polsce pierwszych kompleksowych badań ruchu (KBR). W związku z tym mijające pół wieku historii badań w polskich miastach to dobra okazja by dokonać ich przeglądu i podsumowania. Okres ostatnich 50 lat był czasem burzliwych przemian społeczno-gospodarczych i politycznych, obejmował liczne momenty przełomowe, w tym choćby transformację ustrojową, wstąpienie do Unii Europejskiej itd. W artykule zostały zgromadzone i zaprezentowane podstawowe wyniki zrealizowanych kompleksowych badań ruchu w polskich miastach wraz z odniesieniami do stosowanych metod badań. Podjęto także próbę identyfikacji najważniejszych trendów zaznaczających się w zachowaniach transportowych ludności przez ostatnie 50 lat, a także scharakteryzowano zjawiska, które do tych zmian się przyczyniły. W ostatniej części artykułu zostały przedstawione możliwości wykorzystywania wyników badań i korzyści płynące z prowadzenia regularnego monitoringu mobilności mieszkańców miast.

EN

The main aim of the article is to present the most important transformations in travel behaviours of citizens in urban areas in Poland in the last 50 years. The first complex traffic survey were conducted in 1969, so 50th anniversary of such researches seem to be a good occasion to the summaries. In analysed period important socio-economic and political transformations could be observed. Such critical junctions as the fall of communism, accession to the European Union, etc. had important role in changing mobility patterns of inhabitants. In our article we collected and compared the results of traffic surveys conducted in Polish cities in the last 50 years. Based on this database we were able to identify the most important transformations of travel behaviours. Also the origins of these changes were investigated. Finally, we discussed the possibilities of the use of mobility data and advantages of regular monitoring of travel behaviours in urban areas.

Słowa kluczowe

PL

kompleksowe badania ruchu; motywacje podróży; mobilność mieszkańców; transport zbiorowy; indywidualny transport samochodowy

EN

travel surveys; travel motivation; mass transit; private car transport

• Wydawca: Komisja Geografii Komunikacji Polskiego Towarzystwa Geograficznego ; Uniwersytet Gdański. Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego
• Czasopismo: Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 22(4)
• Strony: 8--24
• Opis fizyczny: Bibliogr. 66 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Gadziński Jędrzej

• Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, B. Krygowskiego 10, 61-680 Poznań

autor

Goras Ewa

• Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Cieszyńska 2, 30-015 Kraków

Bibliografia

• [1] Axhausen K. W., 2005, A dynamic understanding of travel demand: A sketch, [w:] M. Lee-Gosselin, S. Doherty (red.), Integrated land-use and transportation models, Emerald Group Publishing Limited, Bingley, 1-20.
• [2] Badanie pilotażowe zachowań komunikacyjnych ludności w Polsce, 2015, GUS, Warszawa.
• [3] Banister D., Bowling A., 2004, Quality of life for the elderly: the transport dimension, Transport Policy, 11(2), 105-115.
• [4] Bański J., 2014, Perspektywy rozwoju polskiej wsi – wybrane zagadnienia, Wieś i Rolnictwo, 165(4), 13-25.
• [5] Bauman Z., 2000, Globalizacja, PIW, Warszawa.
• [6] Beim M., 2009, Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych i automatów komórkowych, Wydawnictwo UAM, Poznań.
• [7] Bopp M., Kaczynski A.T., Wittman P., 2011, The relationship of eco-friendly attitudes with walking and biking to work, Journal of Public Health Management and Practice, 17(5), E9-E17.
• [8] Bricka S., Zmud J., Wolf J., Freedman J., 2009, Hausechold travel surveys with GPS: An experiment, Transportation Research Record, 2105, 51-56.
• [9] Brzeziński A., Jesionkiewicz-Niedzińska K., 2014, Rower jako alternatywa dla samochodu w podróżach łączonych na przykładzie aglomeracji warszawskiej, Transport Miejski i Regionalny, 9, 4-9.
• [10] Brzeziński A., 2017, Gromadzenie danych o ruchu – wykorzystanie nowych technologii. Seminarium, 25.05.2017, Dane o ruchu w analizach kosztów i korzyści projektów transportowych, Instytut Dróg i Mostów, Politechnika Warszawska, Warszawa.
• [11] Bul R., 2016, Poznańska Kolej Metropolitalna jako odpowiedź na zmiany przestrzenne i demograficzne zachodzące na obszarze Poznania i jego strefy podmiejskiej, Transport Miejski i Regionalny, 9, 11-18.
• [12] Churski P., Perdał R., Konecka-Szydłowska B., Herodowicz T., 2018, Redefinicja czynników rozwoju regionalnego w świetle megatrendów społeczno-gospodarczych, Studia Regionalne i Lokalne, 3, 73, 70-98.
• [13] Dębowska-Mróz M., Lis P., Szymanek A., Zawisza T., 2017, Rower miejski jako element systemu transportowego w miastach, Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 18, 1173-1182.
• [14] Gadziński J., 2014, Funkcjonowanie lokalnego systemu transportowego na tle współczesnych procesów urbanizacyjnych. Przykład aglomeracji poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• [15] Gadziński J., 2016, Wpływ dostępności transportu publicznego na zachowania transportowe mieszkańców – przykład aglomeracji poznańskiej, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 19(1), 31-42.
• [16] Gadziński J., 2018, Perspectives of the use of smartphones in travel behaviour studies: Findings from a literature review and a pilot study, Transportation Research Part C: Emerging Technologies, 88, 74-86.
• [17] Gadziński J., Goras E. (red.), 2019, Transport i mobilność miejska. Raport o stanie polskich miast. Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR, Kraków.
• [18] Geurs K.T., Thomas T., Bijlsma M., Douhou S., 2015, Automatic trip and mode detection with Move Smarter: First results from the Dutch Mobile Mobility Panel, Transportation Research Procedia, 11, 247-262.
• [19] Goras E., Waltz A., 2000, Metoda budowy baz danych o drogowym ruchu miejskim, Zeszyty Naukowo- Techniczne SITK w Krakowie, 7(80).
• [20] Guzik R., 2015, Dojazdy do pracy w województwie małopolskim 2006-2011, Opracowanie na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie, Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, Kraków.
• [21] Hägerstrand T., 1970, What about People in Regional Science?, Regional Science Association Papers, XXIV, 7-21.
• [22] Hägerstrand T., 1985, Time-geography: Focus on the corporeality of man, society, and environment, [w:] The Science and Praxis of Complexity, The United Nations University, Tokio, 193-216.
• [23] Hislop D., Axtell C., 2007, The neglect of spatial mobility in contemporary studies of work: the case of telework. New Technology, Work and Employment, 22(1), 34-51.
• [24] Jakubowski B., Dulak M., 2018. Publiczny transport zbiorowy w Polsce. Studium upadku, https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/publiczny-transport-zbiorowy-w-polsce-studium-upadku-58517.html [dostęp: 10.10.2019].
• [25] Jałowiecki B., Szczepański M.S., 2006, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• [26] Jaroszewska E., Stryjakiewicz T., 2014, Kurczenie się miast w Polsce, [w:] T. Stryjakiewicz (red.), Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 67-77.
• [27] Jones P.M., 1979, ‘HATS’: a technique for investigating household decisions, Environment and Planning A, 11(1), 59-70.
• [28] Jones P., 2014, The evolution of urban mobility: The interplay of academic and policy perspectives, IATSS Research, 38(1), 7-13.
• [29] Kaliński J., 2014, Motoryzacja a infrastruktura drogowa w Polsce po 1918 r. [w:] T. Głowiński, R. Klementowski (red.), Na lądzie, w wodzie i w powietrzu... Z dziejów transportu i komunikacji na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, Gajt, Wrocław, 137-154.
• [30] Karłowicz R., 1978, Rozwój wielkich aglomeracji w Polsce, PWN, Warszawa–Łódź.
• [31] Kucharski R., Mielczarek J., Drabicki A., Szarata A., 2018, Metoda aktualizacji modelu podróży z wykorzystaniem macierzy przemieszczeń telefonów komórkowych, Transport Miejski i Regionalny, 5, 18-25.
• [32] Kurek S., Wójtowicz M., Gałka J., 2015, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w świetle dojazdów do pracy, Studia Miejskie, 18, 71-84.
• [33] Komornicki T., 2011, Przemiany mobilności codziennej Polaków na tle rozwoju motoryzacji, Prace Geograficzne, 227, IGiPZ PAN, Warszawa.
• [34] McDonald J.F., 1988, The first Chicago Area Transportation Study projections and plans for metropolitan Chicago in retrospect, Planning Perspectives, 3(3), 245-268.
• [35] Melosik Z., 2012, Mass media, tożsamość i rekonstrukcje kultury współczesnej, [w:] W. Skrzydlewski, S. Dylak (red.), Media Edukacja Kultura. W stronę edukacji medialnej, Polskie Towarzystwo Technologii i Mediów Edukacyjnych, Rzeszów–Poznań, 32-49.
• [36] Naisbitt J., Aburdene P., 1990, Megatrends 2000: Ten new directions for the 1990s, William Morrow, Nowy Jork.
• [37] Nosal K., Pawłowska A., 2016, Zmiany w podejściu do zrównoważonej mobilności w miastach, Transport Miejski i Regionalny, 9, 19-25.
• [38] Nowak I., 2019, Współdzielona mobilność w miastach – zyskowna konieczność czy moda, Logistyka, 4, 14-18.
• [39] Parysek J., 2016, Dla kogo miasto? Dla ludzi czy dla samochodów?, Studia Miejskie, 23, 9-27.
• [40] Parysek, J., Kotus J., 1997, Powojenny rozwój miast polskich i ich rola w procesie urbanizacji kraju, Przegląd Geograficzny, 69(1-2), 33-54.
• [41] Poradnik w zakresie przeprowadzania ankietowego badania mobilności transportowej ludności, 2018, Ankietowe badanie mobilności transportowej ludności na poziomie lokalnym, Centrum Badań i Edukacji Statystycznej, GUS, Warszawa.
• [42] Pucher J., 1995, The road to ruin?: Impacts of economic shock therapy on urban transport in Poland, Transport Policy, 2(1), 5-13.
• [43] Rodrigue J.P., Comtois C., Slack B., 2016, The geography of transport systems, Routledge, Londyn.
• [44] Rosik P., Pomianowski W., Goliszek S., Stępniak M., Kowalczyk K., Guzik R., Kołoś A., Komornicki T., 2017, Multimodalna dostępność transportem publicznym gmin w Polsce (MULTIMODACC), Prace Geograficzne, 258, IGiPZ PAN, Warszawa.
• [45] Schlich R., Schonfelder S., Hanson S., Axhausen K.W., 2004, Structures of Leisure Travel: Temporal and Spatial Variability, Transport Reviews, 24(2), 219-237.
• [46] Soderholm P. (red.), 2013, Environmental policy and household behaviour: sustainability and everyday life, Routledge, Waszyngton.
• [47] Steg L., 2003, Can public transport compete with the private car?, IATSS Research, 27(2), 27-35.
• [48] Steinführer A., Haase A., 2007, Demographic change as a future challenge for cities in East Central Europe, Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 89(2), 183-195.
• [49] Stryjakiewicz T., 1999, Adaptacja przestrzenna przemysłu w Polsce w warunkach transformacji, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• [50] Stryjakiewicz T., 2007, Konsekwencje globalizacji w skali regionalnej i lokalnej jako przedmiot badań geografii ekonomicznej, Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 3, 151-162.
• [51] Stryjakiewicz T., Jaroszewska E., Marcińczak S., Ogrodowczyk A., Rumpel P., Siwek T., Slach O., 2014, Współczesny kontekst i podstawy teoretyczno-metodologiczne analizy procesu kurczenia się miast, [w:] T. Stryjakiewcz (red.), Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 8-14.
• [52] Stryjakiewicz T., Kudłak R., Gadziński J., Kołsut B., Dyba W., Kisiała W., 2017, Czasoprzestrzenna analiza rynku nowych samochodów osobowych w Polsce, Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society, 31(3), 64-79.
• [53] Szarata A., 2014, Badania zachowań komunikacyjnych mieszkańców Krakowskiego Obszaru Metropolitarnego, etap 2, zadanie 2 – Raport końcowy z badań ankietowych wraz z syntezą wyników i szczegółowymi wnioskami, konsorcjum: WIL PK, Jan Friedberg, EKKOM Sp. z o.o.
• [54] Śleszyński P., 2012, Kierunki dojazdów do pracy, Wiadomości Statystyczne, 11, 59-75.
• [55] Taylor Z., Ciechański A., 2007, Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw PKS w nowej sytuacji gospodarczej, Przegląd Geograficzny, 79(1), 5-44.
• [56] Taylor Z., Ciechański A., 2008, Transformacja własnościowa przedsiębiorstw PKS po roku 1990, Przegląd Komunikacyjny, 4, 3-13.
• [57] Taylor Z., Ciechański A., 2008, What happened to the national road carrier in a post-communist country. The case of Poland’s State Road Transport, Transport Reviews, 28(5), 619-640.
• [58] Taylor Z., Ciechański A., 2008, Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw transportu miejskiego w Polsce – część I, Przegląd Geograficzny, 80(4), 495-513.
• [59] Taylor Z., Ciechański A., 2009, Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw transportu miejskiego w Polsce – część II, Przegląd Geograficzny, 81(2), 205-236.
• [60] Urry J., 1999, Globalization and citizenship, Journal of World-Systems Research, 5(2), 310-324.
• [61] Visser E.J., Lanzendorf M., 2004, Mobility and accessibility effects of B2C e-commerce: a literature review, Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 9(2), 189-205.
• [62] Webber S.C., Porter M.M., Menec V.H., 2010, Mobility in older adults: a comprehensive framework, The Gerontologist, 50(4), 443-450.
• [63] Wolf J., 2000, Using GPS data loggers to replace travel diaries in the collection of travel data, Georgia Institute of Technology, School of Civil and Environmental Engineering, Atlanta.
• [64] Wolf J., 2006, Applications of new technologies in travel surveys, [w:] P. Stopher, Ch. Stecher (red.), Travel survey methods: Quality and future directions, Emerald, Bingley, 531-544.
• [65] Zawieska J., 2017, Zachowania i preferencje komunikacyjne mieszkańców Warszawy w kontekście zmian społeczno-ekonomicznych w latach 1993-2015, Transport Miejski i Regionalny, 3, 17-23.
• [66] Zmud J., Wolf J., 2003, Identifying the correlates of trip misreporting: results from the California statewide household travel survey GPS study, Paper presented at the 10th International Travel Behavior Reserch, Lucerna, Schwizerrland.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).