Związek temperatury gleby z temperaturą powietrza w warunkach jurajskiej doliny rzecznej

• Autorzy: Wojkowski J. , Skowera B.

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/65855

Warianty tytułu

EN

Relation of soil temperature with air temperature at the Jurassic river valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem niniejszej pracy było zbadanie związku pomiędzy temperaturą powierzchni czynnej i gleby a temperaturą powietrza w warunkach jurajskiej doliny rzecznej. W badaniach wykorzystano materiał obserwacyjny z lat 1991– 2006 pochodzący ze stacji meteorologicznej w Ojcowie. Stacja ta położona jest w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej na dnie jurajskiej doliny. Obliczono średnie dobowe, miesięczne i roczne temperatury gleby oraz jej miesięczne i roczne amplitudy. Do oceny związku pomiędzy temperaturą gleby na różnych głębokościach, a temperaturą powietrza, opadami atmosferycznymi oraz pokrywą śnieżną posłużono się współczynnikiem korelacji rang Spearmana. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że najsilniejsze związki temperatury powietrza z temperaturą gleby występowały w okresie wiosny i jesieni. Wzrost opadów atmosferycznych wiosną i jesienią powodował osłabienie związku temperatury powietrza z temperaturą gleby. W okresie lata związki temperatury powietrza z temperaturą gleby były słabsze i statystycznie istotne tylko do głębokości 20 cm. Wykazano ponadto, że opady atmosferyczne w lecie mogą powodować wzrost temperatury gleby. Zimą, ze względu na pokrywę śnieżną, związki temperatury powietrza z temperaturą gleby były najsłabsze i w większości przypadków statystycznie nieistotne. Stwierdzono również, że różnica temperatury powierzchniowej warstwy gleby pokrytej śniegiem i gleby bez pokrywy śnieżnej zależy przede wszystkim od grubości zalegającego śniegu.

EN

The paper presents the results of research on thermal conditions of the soil and active surface. The main aim of the research was to evaluate the relation of active surface and soil temperature with air temperature. In this evaluation, data from the period 1991–2006 from meteorological stations in Ojców were used. The meteorological station is situated in the southern part of the Kraków-Częstochowa Upland in the bottom of the Jurassic valley. For all the depths, daily, monthly and annual soil temperature was calculated. To evaluate the relation between soil temperature and air temperature, precipitation and snow cover the Spearman correlation coefficients were used. The strongest relation between the air temperature and soil temperature was observed in spring and autumn. The rise in the precipitation in spring and autumn made the relation of air temperature and soil temperature weaker and in summer the relation between the air temperature and soil temperature and statistically significant only to 20 cm deep. It was also proved that the precipitation in summer may lead to higher soil temperature. In winter, because of the snow, the relation between air temperature and soil temperature was the weakest and in most cases statistically not significant. It was also found that the differences in the temperature of the surface covered with snow and the soil without any snow cover depends primarily on the snow cover thickness.

Słowa kluczowe

PL

warunki termiczne; temperatura gleby; temperatura powierzchni czynnej; Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

EN

thermal conditions; soil temperature; active surface temperature; Kraków-Częstochowa Upland

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 18, nr 1
• Strony: 18--26
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Wojkowski J.

• Katedra Ekologii Klimatologii i Ochrony Powietrza, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

autor

Skowera B.

• Katedra Ekologii Klimatologii i Ochrony Powietrza, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

Bibliografia

• 1. Angiel M., Cisowska M. 1995. Stosunki klimatyczne progu Pogórza Karpackiego między Rabą i Uszwicą. Wyd. Uniw. Jagiell., Kraków.
• 2. Bac S., Rojek M. 1999. Meteorologia i klimatologia w inżynierii środowiska. Wyd. Akademii Rolniczej we Wrocławiu, ss. 315.
• 3. Bakowski B., Baranowski R. 1977. Wpływ zróżnicowania składu fazowego gleby na dynamikę i jej temperatury. Roczniki Gleboznawcze, 28(1), 37–44.
• 4. Bednarek A. 1966. O wpływie temperatury powietrza ma kształtowanie temperatury gleby w warunkach ograniczonego dopływu energii promieniowania słońca. Przegl. Geograf. XI (XII), z. 4, 251–260.
• 5. Bednorz E., Kolendowicz L. 2010. Daily course of the soil temperature in summer in chosen ecosystems of Słowiński National Park, northern Poland. Quaestiones Geographicae 29/1, 5–12.
• 6. Biniak M., Kostrzewa S., Żyromski A. 2005. Ocena wieloletniej zmienności temperatury gleby i pokrywy śnieżnej oraz ich zależności w okresach zimowych 1965/66 ÷ 2003/2004 we Wrocławiu – Swojcu. Zesz. Nauk. AR Wroc., Inżynieria Środowiska XIV, nr 520, 115–129.
• 7. Bryś K. 2004. Wieloletnia zmienność termiki gleby we Wrocławiu – Swojcu i jej radiacyjne i cyrkulacyjne uwarunkowania. Acta Agrophysica, 3(2), 209–219
• 8. Bryś K. 2008. Wieloletni wpływ pokrywy roślinnej na termikę gleby. Acta Agrophysica, 12(1), 39–53.
• 9. Caputa Z., Wojkowski J. 2013. Wpływ promieniowania słonecznego na temperaturę powietrza i gleby na Wyżynie Krakowskiej. Prądnik. Prace Muz. Szafera 23, Ojców, 65–74.
• 10. Caputa Z., Wojkowski J. 2015. Structure of radiation balance in diverse types of relief. Annals of Warsaw University of Life Sciences – SGGW Land Reclamation, 44(4), 343–354.
• 11. Ciaranek D. 2013. Wpływ warunków pogodowych na przebieg temperatury gleby w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Prace Geograficzne, 133, 77–99.
• 12. Geiger R. 1942. Das Klima der bodennahen Luftschicht: ein Lehrbuch der Mikroklimatologie. Friedr. Vieweg & Sohn.
• 13. Kapuściński J. 1991. Próba określenia warunków termicznych gleby z temperaturą powietrza. Rocz. Glebozn. T. XLII nr 1/2 Warszawa, 17–26.
• 14. Karpińska Z. 1982. Warunki cieplne gleby. Agroklimatyczne podstawy melioracji wodnych w Polsce pod red. S. Baca, PWRiL, Warszawa, 205–258.
• 15. Karpińska Z. 1985. Wpływ opadu naturalnego i nawodnień deszczownianych na termikę gleby w zróżnicowanych warunkach pogodowych. Zesz. Nauk. AR Wroc. Mel. XXVIII, 155, 177–193.
• 16. Klein J. 1974. Mezo i mikroklimat Ojcowskiego Parku Narodowego. Studia Naturae, ser. A, 8, 1–105.
• 17. Kołodziej J., Galant H., Liniweicz K. 1991. The course of temperature in the soil layer from 0 to 100 cm deep with differentiated soil plant cover. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 396, 57–61.
• 18. Kossowski J. 2002. Związek temperatury przypowierzchniowej warstwy gleby z temperaturą powietrza i właściwościami fizycznymi gleby. Acta Agrophysica, 2(3), 75–78.
• 19. Kossowski J., Kołodziej J. 2003. Szacowanie średnich dobowych wartości temperatury w warstwie ornej gleby na podstawie temperatury powietrza i wilgotności gleby. Annales Universitis Marie Curie-Skłodowska, sec. E, Agricultura, 58, 69–78.
• 20. Kossowski J. 2005. Związek amplitud dobowych temperatury gleby w warstwie przypowierzchniowej z amplitudami temperatury powietrza i innymi elementami meteorologicznymi. Acta Agrophysica, 5(3), 657–667.
• 21. Kossowski J., 2007. O relacji między strumieniem ciepła w glebie a promieniowaniem słonecznym. Acta Agrophysica 2007, 151, 10(1), 121–135.
• 22. Nieróbca A. 2005. Porównanie temperatury gleby na ugorze i pod murawą. Acta Agrophysica, 6(2), 443–453.
• 23. Panecka K. 1970. Próba sporządzenia mapy rozkładu geograficznego temperatury gleby w Polsce. Przegląd Geofizyczny, 15, 3, 267–275.
• 24. Usowicz B., Rejman J. 2000. Zmienność przestrzenna temperatury w przypowierzchniowej warstwie gleby płowej na zboczu lessowym. Acta Agrofizyka, 34, 189–197.
• 25. Wojkowski J. 2009. Przestrzenne zróżnicowanie pokrywy śnieżnej na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego. Prądnik. Prace Muz. Szafera 19, Ojców, 89–108.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).