Nanododatki w materiałach kompozytowych jako potencjalny czynnik narażenia zawodowego

• Autorzy: Zapór L.

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2016.7.12

Warianty tytułu

EN

Nanoparticles in composites as potential factor of occupational exposure

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Nanomateriały mają szerokie zastosowanie jako nanododatki w materiałach kompozytowych. Dane toksykologiczne wskazują, że nanomateriały mogą powodować wiele niekorzystnych skutków zdrowotnych. Do oceny ryzyka stwarzanego przez nanododatki niezbędna jest wiedza dotycząca ich emisji do środowiska pracy. Artykuł zawiera przegląd prac z ostatnich lat dotyczących emisji nanocząstek w trakcie wybranych etapów cyklu życia kompozytów.

EN

A review, with 44 refs., of conditions of emission of nanoparticles during processing and use of nanocomposites.

Słowa kluczowe

PL

nanododatki; materiał kompozytowy; zanieczyszczenie środowiska; zagrożenie zdrowotne

EN

nanoparticles; composite materials; environment pollution; health hazard

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 95, nr 7
• Strony: 1342--1347
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., tab.

Twórcy

autor

Zapór L.

• Zakład Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa

Bibliografia

• [1] ISO/TS 27687:2008, Nanotechnologies. Terminology and definitions for nano-objects. Nanoparticle, nanofibre and nanoplate.
• [2] Zalecenie Komisji z dnia 18 października 2011 r. dotyczące definicji nanomateriału, Dz. U. UE L 275/38 (2011/696/UE).
• [3] OECD Environment, Health and Safety Publications, Important issues on risk assessment of manufactured nanomaterials, Series on the Safety of Manufactured Nanomaterials. No. 33. ENV/JM/MONO(2012)8.
• [4] Scientific Committee on Emerging and Newly Identified Heath Risks SCENIHR, Risk Assessment of Products of Nanotechnologies, 2009, http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scenihr/docs/scenihr_o_023.pdf.
• [5] IRSST Report R-656, Engineered nanoparticles. Current knowledge about OHS risks and prevention measures, 2010, http://www.irsst.qc.ca/media/documents/PubIRSST/R-656.pdf.
• [6] Engineered nanomaterials. An update on the toxicology and work health hazards, Safe Work Australia, 2015, http://www.safeworkaustralia.gov.au/sites/SWA/about/Publications/Documents/899/engineered-nanomaterials-update-toxicology.pdf.
• [7] Poorly soluble particles/Lung overload, ISSN-2079-1526-122 (on-line), ECETOC Technical Report No. 122, 2013.
• [8] Using nanomaterials at work. Including carbon nanotubes (CNTs) and other biopersistent high aspect ratio nanomaterials (HARNs), HSG272, HSE 2013.
• [9] Investigating the emissions of nanomaterials from composites and other solid articles during machining processes, Safe Work Australia, 2013, http://www.safeworkaustralia.gov.au/sites/SWA/about/Publications/Documents/760/Investigating-emissions-composites-machingprocesses.pdf.
• [10] S.J. Froggett, S.F. Clancy, D.R. Boverhof, R.A. Canady, Particle Fibre Toxicol. 2014, 11.
• [11] C. Som, M. Berges, Q. Chaudhry, M. Dusinska, T.F. Fernandes, S.I. Olsen, B. Nowack, Toxicology 2010, 269, 160.
• [12] J. Ging, R. Tejerina-Anton, G. Ramakrishnan, M. Nielsen, K. Murphy, J.M. Gorham, T. Nguyen, A. Orlov, Sci. Total Environ. 2014, 9, 473.
• [13] L. Gendre, K. Blackburn, J. Brighton, V. Marchante Rodriguez, H. Abhyankar, Intern. Res. J. Pure Appl. Chem. 2015, 5, nr 3, 208.
• [14] L. Schlagenhauf, F. Nuesch, J. Wang, Fibers 2014, 2, 108.
• [15] S.J. Tsai, E. Ada, J.A. Isaacs, M.J. Ellenbecker, J. Nanopart. Res. 2009, 11, 147.
• [16] D. Fleury, J.A.S. Bomfim, A. Vignes, C. Girard, S. Metz, F. Muoz, B. Romili, A. Ustache, A. Guiot, J.X. Bouillard, J. Clean Prod. 2013, 53, 22.
• [17] L. Schlagenhauf, B.T.T. Chu, J. Buha, F. Nueesch, J. Wang, Environ. Sci. Technol. 2012, 46, 7366.
• [18] D. Bello, B.L. Wardle, N. Yamamoto, R.G. deVilloria, E.J. Garcia, A.J. Hart, K. Ahn, M.J. Ellenbecker, M. Hallock, J. Nanoparticle Res. 2009, 11, 231.
• [19] M.M. Dahm, D.E. Evans, M.K. Schubauer-Berigan, M.E. Birch, J.A. Deddens, Ann. Occup. Hyg. 2013, 57, 28.
• [20] ILSI (International Life Sciences Institute) Report (2013). Nano Release Consumer Products Monograph Series, Multi-Walled Carbon Nanotubes in Polymer Matrices. Phase 2.5 Report, Comparison of existing studies of release measurement for MWCNT-polymer composites, http://www.ilsi.org/ResearchFoundation/Publications/NanoRelease%20Consumer%20Products%20Phase%202.5%20Report.pdf.
• [21] B. Nowack, R.M. David, H. Fissan, J.A. Morris, H.Shatkin, M. Stintz, R. Zepp, D. Brouwer, Environ. Intern. 2013, 59, 1.
• [22] M.M. Dahm, D.E. Evans, M.K. Schubauer-Berigan, M.E. Birch, J.E. Fernback, Ann. Occup. Hyg. 2012, 56, 542.
• [23] L.F. Mazzuckelli, M.M. Methner, M.E. Birch, D.E. Evans, B.K. Ku, K. Crouch, M.D. Hoover, J. Occupational Environ. Hyg. 2007, 4, nr 12, 125.
• [24] J.H. Han, E.J. Lee, J.H. Lee, K.P. So, Y.H. Lee, G.N. Bae, S.B. Lee, J.H. Ji, M.H. Cho, I.J. Yu, Inhal. Toxicol. 2008, 20, 741.
• [25] A. Ashter, S.J. Tsai, J.S. Lee, M.J. Ellenbecker, J.L. Mead, C.F. Barry, Polym. Eng. Sci. 2010, 50, 154.
• [26] S. Hirth, L. Cena, G. Cox, Z. Tomovic, T. Peters, W. Wohlleben, J. Nanopart. Res. 2013, 15, 1504.
• [27] D. Bello, B.L.Wardle, J. Zhang, N. Yamamoto, C. Santeufemio, M. Hallock, M.A. Virji, Int. J. Occup. Environ. Health 2010, 16, 434.
• [28] L.G. Cena, T.M. Peters, J. Occup. Environ. Hyg. 2011, 8, 86.
• [29] W. Wohlleben, S. Brill, M.W. Meier, M. Mertler, G. Cox, S. Hirth, B. von Vacano, V. Strauss, S. Treumann, K. Wiench, L. Ma-Hock, R. Landsiedel, Small 2011, 7, 2384.
• [30] G. Huang, J. Park, L. Cena, B. Shelton, T. Peters, J. Nanoparticle Res. 2012, 14, 1231.
• [31] I. Ogura, M. Kotake, M. Shigeta, M. Ueijima, K. Saito, N. Hashimoto, A. Kishimoto, J. Phys. Conf. Ser. 2013, 429 012049.
• [32] V. Gomez, M. Levin, A.T. Saber, S. Irusta, M. Dal Maso, R. Hanoi, J. Santamaria, K.A. Jensen, H. Wallin, I.K. Koponen. Ann. Occup. Hyg. 2014, 58, nr 8, 983.
• [33] W. Wohlleben, M.W. Meier, S. Vogel, R. Landsiedel, G. Cox, S. Hirth, Z. Tomovic, Nanoscale 2013, 5, 369.
• [34] S. Sachse, F. Silva, A. Irfan, H. Zhu, K. Pielichowski, A. Leszczynska, M. Blazquez, O. Kazmina, O. Kuzmenko, J. Njuguna, IOP Conf. Ser. Mater. Sci. Eng. 2012, 40, 012012.
• [35] S. Sachse, F. Silva, H. Zhu, A. Irfan, A. Leszczyńska, K. Pielichowski, V. Ermini, M. Blazquez, O. Kuzmenko, J. Njuguna, J. Nanomater. 2012, Article ID 189386.
• [36] A. Irfan, S. Sachse, J. Njuguna, K. Pielichowski, F. Silva, H. Zhu, J. Inorg. Organomet. Polym. 2013, 23, 861.
• [37] M. Methner, C. Crawford, C. Geraci, J. Occup. Environ. Hyg. 2012, 9, 308.
• [38] C. Kingston, R. Zepp, A. Andrady, D. Boverhof, R. Fehir, D. Hawkins, J. Roberts, P. Sayre, B. Shelton, Y. Sultan, V. Vejins, W. Wohlleben, Carbon 2014, 68, 33.
• [39] L. Golanski, A. Guiot, M. Pras, M. Malarde, F. Tardif, J. Nanoparticle Res. 2012, 14.
• [40] D. Göhler, M. Stintz, L. Hillemann, M. Vorbau, Ann. Occup. Hyg. 2010, 54, 615.
• [41] PN-EN ISO 11341:2005, Farby i lakiery. Sztuczne warunki atmosferyczne i ekspozycja na sztuczne promieniowanie. Ekspozycja na filtrowane promieniowanie lampy ksenonowej łukowej.
• [42] ISO 3892:2000, Powłoki konwersyjne na materiały metaliczne. Oznaczanie masy powłokowej na jednostkę powierzchni. Metody grawimetryczne.
• [43] ISO 4892-2:2009, Tworzywa sztuczne. Metody ekspozycji na laboratoryjne źródła światła. Cz. 2. Lampy ksenonowe łukowe.
• [44] P.C. Raynor, J.I. Cebula, J.S. Spangenberger, B.A. Olson, J.M. Dasch, J.B. D’Arcy, J. Occupational Environ. Hyg. 2012, 9, 1.

Uwagi

PL

2. Publikacja opracowana na podstawie wyników III etapu programu wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, finansowanego w latach 2014–2016 w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego/Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Koordynator programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy.