Polskie miejsca pamięci - zmiany interpretacji i problemy ochrony w XXI wieku

• Autorzy: Lewicki Jakub

Warianty tytułu

EN

Polish Memorial Places - changes in interpretation and problems of protection in the 21st century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy omówiono pojęcie miejsce pamięci, jego zakres, i wiążące się z nim skojarzenia i społeczny w kolejnych okresach historycznych. Przedstawiono też zmiany rozumienia tego terminu i odmienne kształtowanie różnych miejsc pamięci w kolejnych okresach historycznych, a także zwrócono uwagę na odmienne interpretacje wydarzeń, które upamiętniały, co wpływało na ich różne urządzanie i odmienny odbiór społeczny. Analizując funkcjonowanie polskich miejsc pamięci w XX wieku należy zauważyć częste i gruntowne zmiany ich znaczenia i odbioru społecznego. Interpretacja wydarzeń i form upamiętnienia była zależna od aktualnej sytuacji społecznej i politycznej. Nawet niewielka zmiana sytuacji politycznej powodowała znaczące zmiany interpretacji miejsc pamięci i dotyczącej ich propagandy. Mimo to miejsca pamięci stały się ważnymi nośnikami pamięci. Ich przejawem były bardzo nowatorskie projekty upamiętnień zarówno w formie pomników (pomniki w danych obozach koncentracyjnych - Oświęcim, Majdanek, Treblinka), jak i wielkich kompozycji przestrzennych (nowa zabudowy upamiętniająca warszawskie getto), które powstawały po 1945 roku. Rozumienie polskich miejsc pamięci znacząco zmieniało się w XX wieku, podobnie jak cała tradycja kulturowa. Zmieniało się także ich postrzeganie, rozumienie, jak i sposób odbioru społecznego, niezależnie od dużej akceptacji społecznej. Także i dzisiaj rozumienie miejsc pamięci nie jest ostatecznie zdefiniowane i nadal będzie podlegało ono zmianom interpretacji i odbioru, co ma wpływ na ich znaczenie i formy ochrony.

EN

The paper discusses the concept of the place of memory, its scope, and associated associations and social in subsequent historical periods. Changes in understanding this term and different shaping of different places of memory in subsequent historical periods were also presented, as well as different interpretations of events that commemorated, which influenced their different organization and different social perception. Analyzing the functioning of Polish places of memory in the twentieth century should be noted frequent and profound changes their meaning and social acceptance. Interpretation of events and forms of commemoration was dependent on the current social and political situation. Even a small change in the political situation caused significant changes in the interpretation of memorial sites and their propaganda. Nevertheless, places of memory have become important carriers of memory. Their manifestations were very innovative memorial projects both in the form of monuments (monuments in given concentration camps - Oświęcim, Majdanek, Treblinka), as well as great spatial compositions (new buildings commemorating the Warsaw ghetto), which were created after 1945.

Słowa kluczowe

PL

miejsce pamięci; interpretacja miejsc pamięci; polskie miejsca pamięci

EN

place of memory; interpretation of memory’s places; Polish memorial projects

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 5
• Strony: 103--113
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., ryc.

Twórcy

autor

Lewicki Jakub

• Zakład Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu UKSW Polska

Bibliografia

• 1. Assman J., Pamięć zbiorowa i tożsamość kulturowa, Olsztyn 2003.
• 2. Bębenek S. T., Myślenie o przeszłości, Warszawa 1981.
• 3. Chomątowska B., Stacja Muranów, Warszawa 2016.
• 4. Ciołek G., Plapis W., Materiały do słownika twórców ogrodów polskich, Warszawa 1968.
• 5. Czy park w Woli Żelazowej jest pomnikiem Chopina. Odkrycie Ameryki, „Architektura i Budownictwo”, r. XIV, 1938, nr 11-12.
• 6. Dettloff P., Fabiański M., Fischinger A., Zamek królewski na Wawelu. Sto lat odnowy (1905-2005), Kraków 2005.
• 7. Florescano E., Od pomnika władzy do historii wyjaśniającej [w:] Myślenie o przeszłości, Warszawa 1981.
• 8. Frycz J., Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795-1918, Warszawa 1975.
• 9. Gębczyńska-Janowicz A., Kształtowanie formy założeń pomnikowych w przestrzeni polskich miast od połowy XX wieku, „Czasopismo techniczne. Architektura”. r. 105, 2-A, Kraków 2008.
• 10. Grzesiuk-Olszewska I., Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1995, Warszawa 1995.
• 11. Koło Architektów Polskich, „Czasopismo Techniczne”, r. XXXVIII, 1920, nr 8, 25 IV.
• 12. Konkurs, „Czasopismo Techniczne”, R. XXXIX, 1921, nr 9-10, 10/25 V.
• 13. Kopówka E., Plan kamieni symbolicznych, Treblinka 2014.
• 14. Kula M., Nośniki pamięci historycznej, Warszawa 2002.
• 15. Kwiatkowski T., Nijakowski L. M., Szacka B., Szpociński A., Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Warszawa 2010.
• 16. Lewicki J., Konflikt o zabytki i miejsca pamięci czyli o nowo-starym postrzeganiu przeszłości w Europie Środkowej i Wschodniej po 1989 roku, „Porównania-Comparisons-Srawnienija-Porovnání-Vergleiche”, t. XIII, Materiały z konferencji „Kultura sytuacji postkolonialnej. Europa Środkowa i Wschodnia po roku 1989”, Poznań 2013.
• 17. Lewicki J., Perspektywy ochrony światowego dziedzictwa w Polsce - czyli Tentative List i propozycje możliwych do zgłoszenia kandydatur wpisów na Listę Światowego Dziedzictwa, „40 lat Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce – dokonania i perspektywy”, nr 4, Warszawa 27-28 kwietnia 2017, Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Politechnika Lubelska, Warszawa 2017.
• 18. Majewski A., Wawel. Dzieje i konserwacja, Warszawa 1993.
• 19. Nicieja S. S., Hejke K., Tam gdzie lwowskie śpią Orlęta, Warszawa 2001.
• 20. Nijakowski L. M., Baron Münhausen czyli o polskiej polityce pamięci, „Przegląd polityczny”, t. 75, 2006.
• 21. Nowa S., Ciągłość i zmiana tradycji kulturowej, Warszawa 1976.
• • konkursie Zułowskim, „Architektura i Budownictwo”, r. XI, 1935, nr 12.
• 22. Olczyk E., Druga wojna światowa w świadomości współczesnych Polaków, Warszawa 1978.
• 23. Olesiuk D., Kokowicz K., „Jeśli ludzie zamilkną, głazy wołać będą...”. Pomnik ku czci ofiar Majdanka, Lublin 2009.
• 24. Polkowski F. K., Właściciel szafarz ogrodu w mieście a twórcy krajobrazu, „Arkady”, r. II, 1936.
• 25. Rozstrzygnięcie konkursu na odbudowę Zułowa, „Arkady”, r. II, 1936.
• 26. Sawisz A., Szacka B., Czas przeszły i pamięć społeczna, Warszawa 1990.
• 27. Szacka B., Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa 2006.
• 28. Szacka B., Przeszłość w świadomości inteligencji polskiej, Warszawa 1983.
• 29. Taborska H., Art in Places of Death: Polish Signs of Memory in the Nazi Death Camps. „Kultura Współczesna”. 4, 2003; Muzea w poobozowych miejscach pamięci: tożsamość, znaczenia, funkcje, T. Kranz (red.), Lublin 2017.
• 30. Taborska H., Miasto, które nie zginęło. Ludność cywilna Warszawy 1939-1945 i pomniki jej poświęcone, Warszawa 2014.
• 31. Traba R., Symbole pamięci: II wojna światowa w świadomości zbiorowej Polaków. Szkic do tematu, „Przegląd polityczny”, t. 75, 2006.
• 32. Wawel narodowi przywrócony. Odzyskanie zamku i jego odnowa 1905-1939, Kraków 2005.
• 33. Zawadka A., Upamiętnianie Treblinki [w:] Treblinka: historia i pamięć, E. Kopówka (red.), Siedlce 2015.