Identyfikatory
Warianty tytułu
Wasted opportunity of model working-class housing estates around former sugar plants – selected examples of Polish towns and villages
Języki publikacji
Abstrakty
W 1990 roku w Polsce istniało 78 czynnych cukrowni. Na skutek wydarzeń historycznych, przekształceń politycznych, gospodarczych oraz czynników ekonomicznych na przestrzeni kolejnych lat dokonały się istotne zmiany w strukturze polskiego przemysłu cukrowniczego. Następstwem tych transformacji jest liczba 18 funkcjonujących cukrowni w roku 2015. Likwidacja wiodących zakładów produkcyjnych każdorazowo miała znaczący wpływ na kształt przestrzenny oraz sytuację gospodarczo-społeczną miejscowości oraz całego regionu. Szczególnym przypadkiem, wśród byłych ośrodków z zakładami produkcji rolno-spożywczej, są małe miasteczka oraz wsie. W większości, to właśnie cukrowniom zawdzięczały swój dynamiczny rozwój przestrzenny w XIX i XX w. Poddane analizie: Kazimierza Wielka, Żychlin, Dobrzelin oraz Pustków Żurawski stanowią ośrodki o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 10 tys. Działalność cukrownicza w skali oddziaływania regionalnego i ponadregionalnego przyczyniła się do określenia ich jasnego profilu – miasteczek i wsi przemysłowych. Zakłady produkujące cukier przez lata pełniły znaczącą rolę w tworzeniu i definiowaniu ich krajobrazu. Autorka pragnie zwrócić szczególną uwagę na fenomen architektury budowanej wokół cukrowni w postaci mieszkaniowych osiedli robotniczych. Na przykładzie czterech wybranych osiedli robotniczych podjęta zostanie próba zbadania oraz ocena ich układów urbanistycznych, wartości estetycznych i kompozycyjnych w krajobrazie miejscowości. Osiedla te stanowią wielokrotnie wybitne dzieła światowej sławy architektów. Za przykład posłuży osiedle przy Cukrowni Łubna w Kazimierzy Wielkiej, którego układ urbanistyczny przypisywany jest krakowskiemu architektowi Tadeuszowi Stryjeńskiemu. Tereny cukrowni lokalizowane w ścisłych centrach, do dziś stanowią główną dominantę krajobrazu miasteczek, będąc ich głównym punktem wizerunkowym. Analiza obecnego kształtu przestrzennego osiedli oraz ich znaczenia, również w skali całego miasta i wsi pozwoli na identyfikację i ocenę problemów, na jakie narażone jest dziedzictwo.
In 1990, there were 78 active sugar factories in Poland. As a result of historical events, political, economic transformations and economic factors over the consecutive years substantial changes took place in the structure of the Polish sugar industry. A number of 18 sugar factories operating in 2015 is the consequence of these transformations. Each liquidation of leading production plants had a significant impact on the spatial shape and socio-economic situation of the locality and the whole region. Small towns and villages constitute a special case among former centres with agri-food production plants. It was the sugar factories that these places owed their dynamic spatial development to in the nineteenth and twentieth centuries. The analysed centres in Kazimierza Wielka, Żychlin, Dobrzelin and Pustków Żurawski have a population not exceeding 10 thousand people. Their sugar production activity of a regional and supraregional scale impact contributed to the definition of a clear profile – industrial towns and villages. For years sugar production plants played a significant role in creating and defining their landscape. The author would like to draw particular attention to the phenomenon of the architecture constructed around sugar factories in the form of working-class housing estates. Using examples of four selected working-class housing estates, the author attempts to examine and evaluate their urban arrangements, aesthetic and compositional values in the town scale. These housing estates frequently constitute outstanding works of world-renowned architects. Łubna factory estate in Kazimierza Wielka designed most probably by the Cracow architect Tadeusz Stryjeński will serve as an example. Until today, sugar factory premises located in the inner centre constitute the main dominant feature of small town landscapes, being simultaneously (and still) their main reputational capital. Analysis of the current spatial shape of housing estates and their significance, also in the scale of the entire town or village, will allow for the identification and assessment of problems which the heritage is exposed to.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
79--92
Opis fizyczny
Bibliogr. 8 poz., tab., ryc., fot.
Twórcy
autor
- Politechnika Krakowska, Instytut Projektowania Miast i Regionów, Zakład Architektury i Planowania Wsi
Bibliografia
- • Czajkowski J. (1984). Muzea na wolnym powietrzu w Europie. Rzeszów – Sanok: Krajowa Agencja Wydawnicza w Rzeszowie.
- • Lijewski T. (1978). Uprzemysłowienie Polski 1945-1975. Przemiany strukturalne i przestrzenne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- • Niemczak M. (2008). Przemiany struktur polskiego przemysłu cukrowniczego jako efekt procesu restrukturyzacji. „Prace Komisji Geografii Przemysłu” nr 10. Warszawa – Kraków.
- • Oziębłowski H., Przybyszewski S.M. (1995). Cukrownia „Łubna” 1845-1995. Kazimierza Wielka: Agencja Wydawnicza Kwant.
- • Popławski B. (2011). Historyczny zespół przemysłowy w Żychlinie, Płock: Notatki Płockie Nr 2/227.
- • Popławski B. (2011). Historyczny zespół przemysłowy w Żychlinie. Uzupełnienie, Płock: Notatki Płockie Nr 3/228.
- • Przybyszewski S.M. (2005). Kazimierza Wielka. Kazimierza Wielka: Wydawnictwo Nowa Nidzica.
- • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Żychlin, załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXXVII/199/13 Rady Miejskiej w Żychlinie z dnia 27 czerwca 2013 r., www.bip.gminazychlin.pl [dostęp 20.06.2016].
Uwagi
PL
Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-0baa6ef3-1d9f-4961-bf66-057e65c9b17c
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.