Badania geostatystyczne skażenia środowiska leśnego Uroczyska Grodzisko w Bielańsko-Tynieckim Parku Krajobrazowym

• Autorzy: Pająk M. , Szostak M. , Sławiński M.

Warianty tytułu

EN

Geostatistical studies of forest environment contamination in Uroczysko Grodzisko in Bielańsko-Tyniecki Landscape Park

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań była ocena stanu skażenia środowiska leśnego Uroczyska Grodzisko w Bielańsko-Tynieckim Parku Krajobrazowym położonego w bezpośrednim sąsiedztwie nieistniejącej już dziś Huty Aluminium w Skawinie, koło Krakowa. Zakład powstał w latach 50-tych ubiegłego wieku i funkcjonował do roku 1989, emitując do środowiska różnego rodzaju zanieczyszczenia, będące zagrożeniem dla środowiska naturalnego. Dodatkowo na potrzeby działalności Huty, zużywającej duże ilości energii, w jej pobliżu wybudowano elektrownię węglową, dostarczającą z kolei do środowiska zanieczyszczenia pyłowe i gazowe. Elektrownia Skawina po modernizacjach działa do chwili obecnej. Teren badań nie jest również wolny od zanieczyszczeń napływających z aglomeracji Górnośląskiej. Badania dotyczyły określenia skażenia pierwiastkami śladowymi terenu Uroczyska, w oparciu o ich zawartość w wierzchnich warstwach gleby. Stężenia analizowanych pierwiastków śladowych (Mn, Zn, Cu, Pb, Ni, Cr, Cd) w wierzchniej warstwie gleby (0-20cm), wskazywały na wyraźne ich przestrzenne zróżnicowanie w badanym terenie. Dokonując interpolacji danych pomiarowych sporządzono mapy rozkładu stężeń poszczególnych pierwiastków w glebie. Z analizowanych pierwiastków podwyższone wartości zanotowano dla Zn, Pb, Cd, a wartości te pozwoliły zaliczyć badane gleby do gleb średnio bądź słabo skażonych metalami ciężkimi. Analiza zawartości pierwiastków śladowych w ściółce, wykazała mniejszą ich kumulację, niż w badanym wierzchnim poziomie gleby (0-20cm). Może to świadczyć o zmniejszonym dopływie zanieczyszczeń w ostatnich latach na badany teren. Jako dopełniający element oceny stanu skażenia wykonano ocenę wybranych cech drzewostanu, świadczących o jego kondycji zdrowotnej. Wykazano największe skumulowanie negatywnych cech w drzewostanie na głównym kierunku dopływu potencjalnych zanieczyszczeń.

EN

The aim of presented study was to evaluate the environmental contamination of forest in Uroczysko Grodzisko located in Bielansko-Tyniecki Landscape Park and being a result of Former Aluminium works in Skawina near Krakow. The factory was built in the 50s of last century and functioned until 1989, emitting into the environment different types of pollution. which was a threat. In addition for the energy needs of the factory, a power plant was built next to it, providing dust and gas pollution. Skawina power plant after modernization works till today. The study concerned of the determination of contamination level of the land with the trace elements, based on their content in the upper soil layers. The concentrations of the analyzed trace elements (Mn, Zn, Cu, Pb, Ni, Cr, Cd) in the topsoil (0-20cm), showed a high spatial differences in the study area. Maps of the distribution of analyzed elements concentrations in the soil were drawn with using the interpolation of measurement data. The increased values of the analyzed elements were recorded for Zn, Pb, Cd and these values allowed classification of the soil into two classes: average or poorly contaminated with heavy metals. Analysis of trace elements in the litter. showed lower values than in the top level of the soil (0-20cm). This may be a result of a reduced flow of pollution in recent years to the test area. As a complementary element a measurement of the forest stand was also made. focused on the features related to its overall health, which showed the greatest accumulation of negative traits in the stand mainly from the SW direction.

Słowa kluczowe

PL

zanieczyszczenie środowiska; geostatystyka; interpolacja danych

EN

environmental pollution; geostatistics; data interpolation

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Geodetów Polskich
• Czasopismo: Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 24
• Strony: 245--256
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz.

Twórcy

autor

Pająk M.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Leśny, Katedra Ekologii Lasu, tel. [phone] fax: [phone]

autor

Szostak M.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Leśny, Katedra Ekologii Lasu, tel. [phone] fax: [phone]

autor

Sławiński M.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Leśny, Katedra Ekologii Lasu

Bibliografia

• 1. Gramowska H., Siepak J., 2002: Wpływ poziomu fluorków na reakcje liści i igieł drzew miasta Poznania i okolic. Rocznik ochrony środowiska. Tom IV Wydawnictwo Środkowo-Pomorskiego Towarzystwa Ochrony Środowiska.
• 2. Isaaks E. H., Mohan Sirivastava R., 1989: Applied Geostatistics. Oxford University Press.
• 3. Kabata- Pendias A., Piotrowska M., Motowicka-Terelak T., Maliszewska- Kordybach B., Filipiak K., Karakowiak A., Pietruch C., 1995: Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleb. Metale ciężkie, siarka i WWA. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa
• 4. Kowanetz L., 2007: Klimat Krakowa w XX wieku. Rozdział: Stosunki anemologiczne. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Kraków
• 5. Kabata-Pendias A.. Pendias H.. 1993: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN Warszawa.
• 6. Mapa Roślinności rzeczywistej Miasta Krakowa, 2012 (http://zielony-krakow.um.krakow.pl:280/rosl/pl/)
• 7. Pająk M., Jasik M., 2010. Heavy metal (Zn. Pb. Cd) concentration in soil and moss (Pleurozium schreberii) in the Brynica district, southern Poland. iForest - Biogeosciences and Forestry, vol. 4 , s. 176-180
• 8. Pająk M., Jasik M., 2011. Poziom akumulacji cynku. kadmu i ołowiu w wierzchniej warstwie gleb leśnych w sąsiedztwie Huty Cynku „Miasteczko Śląskie”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego nr 137 seria: Inżynieria środowiska - nr 17. s. 112-122.
• 9. Pająk M., Szostak M., Socha J., Wężyk P., Tompalski P., Mucha S., Lesiak M., 2012: Zastosowanie narzędzi geoinformatycznych dla oceny poziomu zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi w rejonie ZGH „Bolesław” w Bukownie. Archiwum Fotogrametrii. Kartografii i Teledetekcji. vol. 23. s.315-326
• 10. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, 2008 Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych.
• 11. Przewodnik Multimedialny Dyrekcji Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, 2004 Kraków. Płyta CD
• 12. Rydzewski J., 1995: Natura i Kultura w Krajobrazie Jury - Pradzieje i średniowiecze - tom IV. ZZJPK woj. krakowskiego. Kraków. s-33-34.
• 13. Trampler T., Kliczkowska A., Dmyterko E., Sierpińska A., 1990: Regionalizacja przyrodniczo leśna na podstawach ekologiczno-fizjogeograficznych. PWRiL Warszawa WMS RDLP Kraków Web Map Server (http://rdlpkrakow.gis-net.pl/wms).