Charakterystyka stanu chemicznego wód rzeki Sztoły

• Autorzy: Durak J. , Widelska M. , Juśko K. , Kasprzak A.

Warianty tytułu

EN

Characteristic of the chemical status in the Sztoła river

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych na rzece Sztole zlokalizowanej w południowej Polsce, w rejonie olkuskim. Pobliska kopalnia Olkusz-Pomorzany eksploatująca złoża cynku i ołowiu ma znaczący wpływ na chemizm tych wód. Próbki wód do badań pobrano w górnym i środkowym biegu rzeki. W górnym biegu wody charakteryzują się typem hydrogeochemicznym HCO3–Ca–Mg, natomiast w dolnym są to wody typu HCO3–SO4–Ca–Mg. Na podstawie uzyskanych wyników analiz fizykochemicznych dokonano uproszczonej oceny stanu ekologicznego i stanu chemicznego wód rzeki Sztoły zgodnie z wytycznymi podanymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. 2016, poz. 1187). Wyniki badań wskazują, że ogólny stan wód w rzece jest zły, a stan chemiczny na całym badanym odcinku Sztoły jest poniżej dobrego, co jest spowodowane zrzutem poprzez Kanał Baba wód kopalnianych pochodzących z odwodnienia olkuskich kopalń rud Zn-Pb, które zawierają znaczące ilości jonów siarczanowych, cynku oraz ołowiu.

EN

In this paper, the results of inspections on the Sztoła river were presented. Based on this research, the quantative status of surface water was shown. River chemistry and hydrogeological conditions are dependent on the Zn-Pb "Olkusz–Pomorzany" mine and the "DB Schenker" sand mine. Water samples for the analysis from the upper and middle course of the Sztoła river were taken. The conducted analysis have led to changing the hydrochemical water type from HCO3–Ca–Mg in the upper course to HCO3–SO4–Ca–Mg in the middle course. An assessment of the chemical status was carried on the basis of individual physicochemical elements of surface water and one series of survey, in accordance with Polish legislation (Dz.U. 2016, poz. 1187 and Dz.U. 2016, poz. 681). The results indicate that the status of the surface water of the Sztoła river is bad. The chemical status are below good. Based on that research has shown that the general state of surface water is bad and the chemical state is below good. This situation is caused by water from the "Olkusz-Pomorzany" mine which contain sulphate, zinc and lead ions. Water from Baba Canal to the Sztoła river is provided from the Zn-Pb mine.

Słowa kluczowe

PL

Rzeka Sztoła; Kanał Baba; stan chemiczny; rejon olkuski; cynk; ołów; kopalnie rud

EN

Sztoła River; Baba Canal; chemical status; Olkusz region

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Technika Poszukiwań Geologicznych
• Rocznik: 2017
• Tom: R. 56, nr 2
• Strony: 249--262
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Durak J.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Widelska M.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Juśko K.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Kasprzak A.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• 1. Adamczyk, Z. i Motyka, J. 2000. Rozwój dopływów wody do kopalń rud cynku i ołowiu w rejonie Olkusza. Przegląd Geologiczny t. 48, nr 2, s. 171–175.
• 2. Kasprzak, A. i Motyka, J. 2015. Wpływ zatapiania kopalni „Trzebionka” na zmiany chemizmu wód podziemnych w utworach triasu. Przegląd Geologiczny t. 63, nr 10/1, s. 805–809.
• 3. Motyka, J. i Wilk, Z. 1976. Pionowe zróżnicowanie wodoprzepuszczalności węglanowych skał triasowych w świetle statystycznej analizy wyników próbnych pompowań (monoklina śląsko-krakowska). Kwartalnik Geologiczny t. 20, nr 2, s. 381–399.
• 4. Morman, J. i Czop, M. 2012. Antropogeniczne przeobrażenie reżimu hydrogeologicznego rzeki Sztoły w południowej części rejonu olkuskiego. Warsztaty 2012 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie, Mat. Symp. s. 248–358.
• 5. PN-C-04638-02:1989 – wersja polska. Woda i ścieki – Bilans jonowy wody – Sposób obliczania bilansu jonowego wody.
• 6. PN-EN ISO 11885:2009 – wersja angielska. Jakość wody – Oznaczanie wybranych pierwiastków metodą optycznej spektrometrii emisyjnej z plazmą wzbudzoną indukcyjnie (ICP-OES).
• 7. PN-EN ISO 17294-2:2016-11 – wersja angielska. Jakość wody – Zastosowanie spektrometrii mas z plazmą wzbudzoną indukcyjnie (ICP-MS) Część 2: Oznaczanie wybranych pierwiastków, w tym izotopów uranu.
• 8. PN-EN ISO 5667-6:2016-12 – wersja angielska. Jakość wody – Pobieranie próbek – Część 6: Wytyczne dotyczące pobierania próbek z rzek i strumieni.
• 9. PN-EN ISO 9963-1:2001+Ap1:2004 Jakość wody – Oznaczanie zasadowości Część 1: Oznaczanie zasadowości ogólnej i zasadowości wobec fenoloftaleiny.
• 10. PN-ISO 9297:1994 Jakość wody – Oznaczanie chlorków – Metoda miareczkowania azotanem srebra w obecności chromianu jako wskaźnika (Metoda Mohra).
• 11. Pucek, K.J. 2014. Turystyczne Bukowno. Przewodnik po gminnych szlakach turystycznych Bukowno. Kraków.
• 12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. 2011, poz. 1549).
• 13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 maja 2016 r. w sprawie wykazu substancji priorytetowych (Dz.U. 2016, poz. 681).
• 14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. 2016, poz. 1187).
• 15. Starzewska-Sikorska, A. 2004. Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Olkusz.
• 16. Wilk, Z. i Motyka, J. 1977. Kontakty między poziomami wodonośnymi w olkuskim rejonie kopalnictwa rud. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego t. 47–1, s. 115–143, Kraków.
• 17. Witczak i in. 2013 – Witczak, S., Kania, J. i Kmiecik, E. 2013. Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.
• 18. Wójcik, A.J. i Chmura, J. 2005. Złoża surowców mineralnych i zmian środowiska naturalnego wywołane przez górnictwo na terenie Bukowna. Górnictwo i Geoinżynieria R. 29, z. 4.
• 19. Żurek i in. 2010 – Żurek, A., Czop, M. i Motyka, J. 2010. Azotany w wodach jurajskiego piętra wodonośnego w rejonie Olkusza. Geologia t. 36, z. 1, s. 109–134, Kraków.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).