Record of paraglacial environment with examples from Central Poland and its role in morphogenesis of the area

• Autorzy: Rdzany Z.

Identyfikatory

DOI

http://dx.doi.org/10.12657/landfana.027.003 Record of paraglacial environment with examples from

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This article analyses the characteristics of paraglacial environment that are recorded in sediments and forms, within the context of the development of views on the relief of Central Poland in the area beyond the extent of the Vistulian (Weichselian) Glaciation. The original relief of the analysed area was formed during the Warta Glaciation (Wartanian, Late Saalian). Until the 1950s, the relief was considered as glacial, when the opinion that periglacial morphogenesis had great significance was prevalent. According to the hypothesis, periglacial processes dominated the original glacial relief, until denudational periglacial plains with tors were formed. However, since the 1960s, more and more data have been documented concerning good preservation of fragments of glacial landscape, particularly within the range of kame fields. In the 1990s, a concept of polygenesis of the relief was presented, stressing the importance of periglacial environment. However, it must be noted that all views on the genesis of the area that have been presented so far still have a gap in the light of contemporary interpretation of the concept of periglacial environment. There is a need to take into account the so-called paraglacial environment, which has hardly been distinguished until now in areas of Pleistocene glaciation. According to present knowledge, the relief of the Warta belt in Central Poland should be recognised as polygenic with predominant features of old glacial relief and with elements of paraglacial, periglacial and fluvio-denudational relief from moderate periods.

Słowa kluczowe

EN

paraglacial environment; old glacial landscape; Central Poland

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 27
• Strony: 35--43
• Opis fizyczny: Bibliogr. 51 poz., rys.

Twórcy

autor

Rdzany Z.

• Department of Physical Geography, Faculty of Geographical Sciences, University of Łódź

Bibliografia

• Ballantyne C.K., 2002, Paraglacial geomorphology. Quaternary Science Reviews 21: 1935–2017.
• Benn D.I., Evans D.J.A., 1998. Glaciers and Glaciation. Arnold, London.
• Brodzikowski K., Van Loon A.J., 1991. Glacigenic Sediments. Elsevier Science Publishers, Amsterdam.
• Brown R.J.E., Kupsch W.O., 1995. Permafrost terminology. Biuletyn Peryglacjalny 32.
• Church M., Ryder J.M., 1972. Paraglacial sedimentation: consideration of fluvial processes conditioned by glaciation. Geological Society of America Bulletin 83: 3059–3072.
• Dylik J., 1952. The concept of the periglacial cycle in Middle Poland. Bulletin de la Société des Sciences et des Lettres de Łódź 3 (5).
• Dylik J., 1953. O peryglacjalnym charakterze rzeźby środkowej Polski. Acta Geographica Universitatis Lodziensis 4.
• Dylik J., 1954. Zagadnienie powierzchni zrównań i prawa rozwoju rzeźby subarealnej. Czasopismo Geograficzne 25(3): 193–227.
• Dylik J., 1964. Eléments essentiels de la notion de „periglaciaire“. Biuletyn Peryglacjalny 14: 111–132.
• Eyles N., Eyles C.H. & Miall A.D., 1983. Lithofacies types and vertical profile models; an alternative approach to the description and environmental interpretation of glacial diamict and diamictite sequences. Sedimentology 30: 393–410.
• Forysiak J., 2012, Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 99.
• French H.M., 2007. The periglacial environment. John Wiley & Sons, Ltd., Chichester.
• Godard, A., 1965. Recherches en géomorphologie en Écosse du Nord-Ouest. Thèse d’État, Université de Paris Sorbonne, Les Belles Lettres.
• Goździk J., 2007. The Vistulian Aeolian succession in central Poland. Sedimentary Geology 193: 211–220.
• Jahn A., 1970. Zagadnienia strefy peryglacjalnej. PWN, Warszawa.
• Jaksa Z., Rdzany Z., 2002. Sedymentologiczny zapis dynamiki deglacjacji Wysoczyzny Rawskiej na przykładzie Wału Rylska. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geografia XXXII – Nauki Matematyczno-Przyrodnicze 109: 169–181.
• Jaksa A., Szmidt A., 2008. Wpływ tektoniki dysjunktywnej na rozmieszczenie kemów na obszarze województwa łódzkiego w świetle analizy kartograficznej. Landform Analysis 9: 146–150.
• Klajnert Z., 1966. Geneza Wzgórz Domaniewickich i uwagi o sposobie zaniku lodowca środkowopolskiego. Acta Geographica Lodziensia 23.
• Klajnert Z., 1978. Zanik lodowca warciańskiego na Wysoczyźnie Skierniewickiej i jej północnym przedpolu. Acta Geographica Lodziensia 38.
• Klajnert Z., 1984. Analysis of kames for palaeogeographical reconstructions. Boreas, 13: 95–109.
• Klatkowa H., 1972. Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia 28.
• Klimaszewski M., 1978. Geomorfologia, PWN, Warszawa.
• Knight J., Harrison S. (eds), 2009. Periglacial and Paraglacial Processes and Environments. Geological Society, London, Special Publications 320.
• Kondracki J., 2001. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Krzemiński T., 1974. Geneza młodoplejstoceńskiej rzeźby glacjalnej w dorzeczu środkowej Warty. Acta Geographica Lodziensia 33.
• Lencewicz S., 1927. Dyluwium i morfologia środkowego Powiśla. Prace Państwowego Instytutu Geologii, t. II.
• Łoziński W., 1909. Über die mechanische Verwitterung der Sandsteine im gemässigten Klima. Bulletin International de l’Academie des Sciences de Cracovie 1.
• Łoziński W., 1912. Die periglaziale Fazies der mechanischen Verwitterung. Comptes Rendus, XI Congrès Internationale Géologie, Stockholm 1910: 1039–1053.
• Miall A.D., 1977. A review of the braided river depositional environment. Earth-Science Reviews 13: 1–62.
• Miall A.D., 1978. Lithofacies types and vertical models in braided river deposits: a summary. In: A.D. Miall (ed.), Fluvial Sedimentology. Canadian Society of Petroleum Geologists, Memoir 5: 597–604.
• Kołaczek P., Karpińska-Kołaczek M., Petera-Zganiacz J., 2012. Vegetation patterns under climate changes in the Eemian and Early Weichselian in central Europe inferred from a palynological sequence from Ustków (Central Poland). Quaternary International 268: 9–20.
• Majecka A., 2012. Postwarciańskie przekształcenia rzeźby obszarów wododziałowych na Wysoczyźnie Łódzkiej (na przykładzie międzyrzecza Mrogi i Mrożycy). MS PhD, Katedra Geomorfologii Uniwersytetu Łódzkiego.
• Mercier D., Etienne S., 2008, Preface. Paraglacial geomorphology: Processes and paraglacial context. Geomorphology 95: 1–2.
• Petera J., 2002. Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia 83.
• Rachlewicz G., 2007. Petuniabukta – from glacial to paraglacial processes in Ebbadalen. Landform Analysis 5: 189–191.
• Rachlewicz G. 2010. Paraglacial modifications of glacial sediments over millennial to decadal time-scales in the High-Arctic (Billefjorden, central Spitsbergen, Svalbard). Quaestiones Geographicae 29(3): 59–67.
• Rdzany Z., 1997. Kształtowanie rzeźby terenu między górną Rawką a Pilicą w czasie zaniku lądolodu warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia 73.
• Rdzany Z., 2009. Rekonstrukcja przebiegu zlodowacenia warty w regionie łódzkim. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Rdzany Z., 2014a. Zanik młodoglacjalnej rzeźby warciańskiej – przekształcenia peryglacjalne czy paraglacjalne?. Streszczenie referatu, X Zjazd SGP „Krajobrazy młodoglacjalne, ich morfogeneza, teraźniejszość, przyszłość”. Toruń.
• Rdzany Z., 2014b. Stages of evolution of the glacial landsystem in Central Poland after Warta Glaciation (Late Saalian). Geomorphology and Environmental Challenges. Geomorfológia a environmentálne výzvy. 8 vedecká konferencja Asociácie slovenských geomorfólov pri SAV. Snina 6–8.10.2014. Book of Abstracts, Bratislava.
• Slaymaker O., 2011. Criteria to distinguish between periglacial, proglacial and paraglacial environments. Quaestiones Geographicae 30(1): 85–94.
• Strzelecki M., 2011. Paraglacial processes operating on High Arctic coastal margins – recent advances from Svalbard. Geophysical Research Abstracts, 13, EGU2011-87-1.
• Szmidt A., 2012. Wpływ podłoża na rzeźbę i osady czwartorzędu na obszarze województwa łódzkiego w świetle wybranych metod GIS. MS PhD, Katedra Geografii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego.
• Traczyk A., Kasprzak M., 2014. Plejstoceńska rzeźba stoków masywu Ślęży (Przedgórze Sudeckie) – reinterpretacja na podstawie danych LiDAR oraz pomiarów elektrooporowych (ERT). Streszczenia, X Zjazd Geomorfologów Polskich, Toruń 16–19 września 2014 „Krajobrazy młodoglacjalne, ich morfogeneza, teraźniejszość, przyszłość”, Toruń, 111–112.
• Turkowska K., 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57.
• Turkowska K., 1996. Przykłady dolin poligenicznych w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia 71: 243–258.
• Turkowska K., 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Twardy J., 2008. Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Strzelecki M.C., 2011. Cold shores in warming times – current state and future challenges in Arctic coastal evolution studies. Quaestiones Geographicae 30(3): 103–115.
• Zieliński T., Pisarska-Jamroży M., 2012. Jakie cechy litologiczne warto kodować, a jakie nie? Przegląd Geologiczny 60: 387–397.
• Zwoliński, Z., 2007. Mobilność materii mineralnej na obszarach paraglacjalnych, Wyspa Króla Jerzego, Antarktyka Zachodnia. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Seria Geografia, 74, Poznań.