Unexpected discovery of the Funnel Beaker culture feature at the Kraków Spadzista (Kraków-Zwierzyniec 4) site

• Autorzy: Wlczyński Jarosław , Nowak Marek , Mueller-Bieniek Aldona , Kapcia Magda , Moskal-del Hoyo Magdalena

Identyfikatory

DOI

10.4467/21995923FQ.19.001.11494

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper presents a Neolithic feature discovered in trench G of the widely-known Paleolithic Gravettian site at Kraków Spadzista. Pottery and lithic artefacts as well as archaeobotanical data and radiocarbon dates demonstrate the existence of a stable human occupation with an agricultural economy. Due to the small number of distinctive fragments of pottery, both the Wyciąże-Złotniki group and the Funnel Beaker culture have to be taken into account in the discussion on the cultural attribution of the feature. The obtained absolute dates make a connection with the latter unit more probable.

Słowa kluczowe

EN

Kraków Spadzista; Neolithic; pottery; lithics; archaeobotany

PL

Kraków Spadzista; neolit; ceramika; narzędzia kamienne; archeobotanika

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Folia Quaternaria
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 87
• Strony: 5--26
• Opis fizyczny: Bibliogr. 63 poz., rys., tab., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Wlczyński Jarosław

• Institute of Systematics and Evolution of Animals, Polish Academy of Sciences, Sławkowska 17, 31-016 Kraków, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-9786-0693

autor

Nowak Marek

• Institute of Archaeology, Jagiellonian University, Gołębia 11, 31-007 Kraków, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-7220-6495

autor

Mueller-Bieniek Aldona

• Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk, Lubicz 46, 31-512 Kraków, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-5330-4580

autor

Kapcia Magda

• Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk, Lubicz 46, 31-512 Kraków, Polska

• https://orcid.org/0000-0001-7117-6108

autor

Moskal-del Hoyo Magdalena

• Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk, Lubicz 46, 31-512 Kraków, Polska

• https://orcid.org/0000-0003-3632-7227

Bibliografia

• [1] Balcer B., 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski. Ossolineum. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
• [2] Behre K.-E., 2008. Collected seeds and fruits from herbs as prehistoric food. Vegetation History and Archaeobotany 17: 65–73. DOI: 10.1007/s00334-007-0106-x
• [3] Bieniek A., 2002. Archaeobotanical analysis of some early Neolithic settlements in the Kujawy region, central Poland, with potential plant gathering activities emphasised. Vegetation History and Archaeobotany 11: 33–40. DOI: 10.1007/s003340200004
• [4] Bieniek A., 2005. „Nowy” typ pszenicy oplewionej w materiałach archeobotanicznych. In: Wasylikowa K., Lityńska-Zając M., Bieniek A. (Eds), Roślinne ślady człowieka, Botanical Guidebooks. Kraków: 265–280.
• [5] Bieniek A., 2007. Neolithic plant husbandry in the Kujawy region of central Poland. In: Colledge S., Conolly J. (Eds.), The Origins and Spread of Domestic Plants in Southwest Asia and Europe. Routledge: 327–342.
• [6] Bronk Ramsey Ch., 2009. Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon 51: 337–360.
• [7] Cappers R.T.J., Bekker R.M., Jans J.E.A., 2006. Digital Seed Atlas of the Netherlands. Barkhuis. Groningen.
• [8] Cavers P.B., Benoit D.L., 1989. Seed Banks in Arable Land. In: Leck M.A., Parker V.T., Simpson R.L. (Eds.), Ecology of Soil Seed Banks. Academic Press: 309–328. DOI: 10.1016/B978-0-12-440405-2.50019-1
• [9] Chabal L., 1997. Forêts et sociétés en Languedoc (Néolithique final, Antiquité tardive) L’anthracologie, méthode et paléoécologie. Éditions de la Maison des sciences de l’homme. Paris.
• [10] Gibson A., Woods A., 1997. Prehistoric Pottery for the Archaeologist. Leicester University Press, London – Washington.
• [11] Gluza I., 1977. Remains of the genus Bromus from a Neolithic site in Kraków. Acta Palaeobotanica 18: 17–34.
• [12] Gluza I., 1984. Neolithic cereals and weeds from the locality of the Lengyel Culture at Nowa Huta-Mogiła near Cracow. Acta Palaeobotanica 23: 12–184.
• [13] Gluza I., 1994. Wstępne wyniki badań odcisków roślinnych ze stanowisk kultury ceramiki wstęgowej rytej w Gniechowicach i Starym Zamku, woj. wrocławskie. In: Warsztaty Archeobotaniczne Igołomia, Polish Botanical Studies, Guidebook Series. Kraków: 55–69.
• [14] Gluza I., Tomczyńska Z., Wasylikowa K., 1988. Uwagi o użytkowaniu drewna w neolicie na podstawie analizy węgli drzewnych ze stanowisk archeologicznych w Krakowie-Nowej Hucie. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 12: 7–26.
• [15] Grabowska B., Zastawny A., 2011. Materiały kręgu lendzielsko-polgarskiego ze st. 5 w Modlnicy, pow. krakowski. In: Kruk J., Zastawny A. (Eds), Modlnica, st. 5: Od neolitu środkowego do wczesnej epoki brązu. Via Archaeologica. Kraków: 95–172.
• [16] Inizan M.-L., Reduron-Ballinger M., Roche H., Tixier J., 1999. Technology and Terminology of Knapped Stone. Meudon: CREP, Nanterre.
• [17] Jacomet S., 2006. Identification of cereal remains from archaeological sites. University of Basel. Basel. Kaczanowska M., Kozłowski J. K. 1976. Studia nad surowcami krzemiennymi południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Acta Archaeologica Carpathica 16: 201–219.
• [18] Kapcia M., Mueller-Bieniek A., 2018. Archaeobotanical analysis of abundant cereal finds from Kraków Nowa-Huta Mogiła 62 – getting back to the old story. Folia Quaternaria 86: 217–231. DOI: 10.4467/21995923FQ.18.004.9822
• [19] Kapcia M., Mueller-Bieniek A., 2019. An insight into Bronze Age subsistence strategy in forested Carpathian foothills, based on plant macro-remains. Archaeological and Anthropological Sciences 11:2879–2895. DOI: 10.1007/s12520-018-0720-9
• [20] Kluzik A., 2010. Osada kultury pucharów lejkowatych w Krakowie Nowej Hucie-Mogile, stan. 62. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 25: 7–66.
• [21] Kornaś J., Medwecka-Kornaś A., 1967. Szata roślinna Krakowa. Acta Geographica. Series Geographica-Physica I: 149–163.
• [22] Kotynia K., 2016. Gospodarka roślinna na osadzie KPL w Mozgawie (stanowiska 1–3) na tle danych z południowo-wschodniej grupy kultury pucharów lejkowatych (MA thesis). Jagiellonian University. Kraków.
• [23] Kozłowski J. K., 2006. Grupa Wyciąże-Złotniki i bezpośrednie oddziaływania późnopolgarskie. In: Kaczanowska M. (Ed.), Dziedzictwo cywilizacji naddunajskich: Małopolska na przełomie epoki kamienia i miedzi. Kraków: 53–62.
• [24] Kozłowski J.K., Van Vliet B., Sachse-Kozłowska E., Kubiak H., Zakrzewska G., 1974. Upper Paleolithic site with dwellings of mammoth bones - Cracow, Spadzista street B. Folia Quaternaria 44: 1–110.
• [25] Kruk J., Lityńska-Zając M., Milisauskas S., 2016. Gospodarka roślinna w neolicie. Studium przypadku / Neolithic plant cultivation at Bronocice. Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. Kraków.
• [26] Kruk J., Milisauskas S., 2018. Bronocice. The Chronology and Development of a Neolithic Settlement of the Fourth Millennium BC. Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. Kraków.
• [27] Kruk J., Milisauskas S., Włodarczak P., 2018. Real Time. Radiocarbon Dates and Bayesian Analysis of the Neolithic Settlement at Bronocice, Fourth Millennium BC. Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. Kraków.
• [28] Kulpa W., 1974. Nasionoznawstwo chwastów, 2nd ed. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa.
• [29] Lityńska-Zając M., 1997. Środowisko i uprawa roślin w czasach pra- i wczesnohistorycznych. In: Tunia K. (Ed.), Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodniomałopolskiej wyżyny lessowej. Kraków: 459–481.
• [30] Lityńska-Zając M., 2005. Chwasty w uprawach roślinnych w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Kraków.
• [31] Lityńska-Zając M., 2007. Early Neolithic agriculture in south Poland as reconstructed from archaeobotanical plant remains. In: Colledge S., Conolly J. (Eds), The Origins and Spread of Domestic Plants in Southwest Asia and Europe. Walnut Creek: 315–326.
• [32] Lityńska-Zając M., Czekaj-Zastawny A., Rauba-Bukowska A., 2017. Utilisation of cultivated and wild plants in the economy of the Linear Pottery culture in the Upper Vistula Basin. Sprawozdania Archeologiczne 69: 271–296. DOI: 10.23858/SA69.2017.011
• [33] Lityńska-Zając M., Wasylikowa K., 2005. Przewodnik do badań archeobotanicznych. Sorus. Poznań. Marguerie D., Hunot J.-Y., 2007. Charcoal analysis and dendrology: data from archaeological sites in north-western France. Journal of Archaeological Science 34: 1417–1433.
• [34] Matuszkiewicz J. M., 2008. Potencjalna roślinność naturalna Polski [Potential natural vegetation of Poland]. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Warszawa.
• [35] Milisauskas S., Kruk J., Pipes M.-L., Haduch E., 2016. Neolithic Human Burials Practices. The Interpretation of Funerary Behaviors at Bronocice. Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. Kraków.
• [36] Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., 2002. Flowering plants and Pteridophytes of Poland. A checklist, 1st ed. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk. Kraków.
• [37] Moskal-del Hoyo M., Mueller-Bieniek A., Alexandrowicz W. P., Wilczyński J., Wędzicha S., Kapcia M., Przybyła M. M., 2017. The continuous persistence of open oak forests in the Miechów Upland (Poland) in the second half of the Holocene. Quaternary International 458: 14–27.
• [38] Moskal-del Hoyo M., Wachowiak M., Blanchette R. A., 2010. Preservation of fungi in charcoal. Journal of Archaeological Science 37: 2106–2116.
• [39] Moskal-del Hoyo M., Wacnik A., Alexandrowicz W. P., Stachowicz-Rybka R., Wilczyński J., Wędzicha S., Szwarczewski P., Korczyńska M., Cappenberg K., Nowak M., 2018. Open country species persisted in loess regions during the Atlantic and early Subboreal phases: new multidisciplinary data from southern Poland. Review of Palaeobotany and Palynology 253: 49–69. DOI: 10.1016/j.revpalbo.2018.03.005
• [40] Mueller-Bieniek A., 2016. Archaeobotanical Materials of the Funnel Beaker Culture in the Brześć Kujawski and Osłonki Region. In: R. Grygiel, The Neolithic and Early Bronze Age in the Brześć Kujawski and Osłonki Region – Middle Neolithic and Late Neolithic: the Funnel Beaker Culture. Łódź: 753–769.
• [41] Mueller-Bieniek A., Bogucki P., Pyzel J., Kapcia M., Moskal-del Hoyo M., Nalepka D., 2019. The role of Chenopodium in the subsistence economy of pioneer agriculturalists on the northern frontier of the Linear Pottery culture in Kuyavia, central Poland. Journal of Archaeological Science 111: 105027. DOI: 10.1016/j.jas.2019.105027
• [42] Mueller-Bieniek A., Kittel P., Muzolf B., Cywa K., Muzolf P., 2016. Plant macroremains from an early Neolithic site in eastern Kuyavia, central Poland. Acta Palaeobotanica 56: 79–89. DOI: 10.1515/acpa-2016-0006
• [43] Mueller-Bieniek A., Pyzel J., Kapcia M., 2018. Chenopodium Seeds in Open-Air Archaeological Sites – How to Not Throw the Baby Out with the Bathwater. Environmental Archaeology, DOI: 10.1080/14614103.2018.1536500
• [44] Neef R., Cappers R .T. J., Bekker R. M., 2012. Digital Atlas of Economic Plants in Archaeology, Groningen Archaeological Studies. Barkhuis. Groningen.
• [45] Nowak M., 2004. Udział elementów lendzielsko-polgarskich w formowaniu się kultury pucharów lejkowatych w Małopolsce? Materiały Archeologiczne Nowej Huty 24: 121–138.
• [46] Nowak M., 2009. Drugi etap neolityzacji ziem polskich. Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.Kraków.
• [47] Nowak M., 2010. Późna faza cyklu lendzielsko-polgarskiego w zachodniej Małopolsce w świetle wyników badań wykopaliskowych w Podłężu, stanowisko 17 (powiat wielicki). Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 52: 49–90.
• [48] Nowak M., 2014. Późny etap rozwoju cyklu lendzielsko-polgarskiego w zachodniej Małopolsce. In: Czarniak K., Kolenda J., Markiewicz M. (Eds), Szkice neolityczne. Księga poświęcona pamięci prof. dr hab. Anny Kulczyckiej-Leciejewiczowej. Wrocław: 239–284.
• [49] Nowak M., 2015. Osady kultury ceramiki wstęgowej rytej i kultury pucharów lejkowatych na stanowisku 9 w Stanisławicach. In: Nowak M., Rodak T. (Eds), Osady z epoki kamienia oraz wczesnej epoki brązu na stanowiskach 9 i 10 w Stanisławicach, pow. bocheński: Kraków: 15–60.
• [50] Nowak M., 2017. Do 14C dates always turn into an absolute chronology? The case of the Middle Neolithic in western Lesser Poland. Documenta Praehistorica 44: 240–271.
• [51] Nowak M., 2019. The Funnel Beaker culture in western Lesser Poland: Yesterday and today. Archaeologia Polona 57: 79–101. DOI: 10.23858/APa57.2019.006
• [52] Nowak M., Dzięgielewski K., Szczerba R., 2007. Late Lengyel-Polgar in Western Little Poland reflected by excavations in Podłęże near Kraków. In: Kozłowski J. K., Raczky P. (Eds), The Lengyel, Polgár and Related Cultures in the Middle/Late Neolithic in Central Europe. Kraków: 449–470.
• [53] Orton C., Tyers P., Vince A., 1993. Pottery in Archaeology. Cambridge University Press, Cambridge.
• [54] Ralska-Jasiewiczowa M., Latałowa M., Wasylikowa K., Tobolski K., Madeyska E., Wright H.E. Jr., Turner Ch., (Eds), 2004. Late Glacial and Holocene History of Vegetation in Poland based on Isopollen Maps. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. Kraków.
• [55] Schweingruber F. H., 1990. Anatomie Europäischer Hölzer. Paul Haupt Berne und Stuttgart Publishers. Bern-Stuttgart.
• [56] Seneta W., Dolatowski J., 2004. Dendrologia. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa: Sobczyk K., 2015. Kraków Spadzista site – history of the research. In: Wilczyński J. (Ed.). A Gravettian Site in Southern Poland: Jaksice II. Kraków: 5–18.
• [57] Tobolski K., Nalepka D., 2004. Fraxinus excelsior L. – Ash. In: Ralska-Jasiewiczowa M., Latałowa M., Wasylikowa K., Tobolski K., Madeyska E., Wright H.E. Jr., Turner Ch. (Eds.), Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Kraków: 105–110.
• [58] Wasylikowa K., Gluza I., Lityńska-Zając M., Tomczyńska Z., 1992. Charcoals from three Neolithic settlements in the loess area of south-central Poland. Bulletin de la Société Botanique de France 139. Actualités Botaniques 2/3/4: 373–382.
• [59] Wilczyński J., Goslar T., Wojtal P., Oliva P., Göhlich U.B., Antl-Weiser W., Šída P., Verpoorte A., Lengyel G., 2019. New radiocarbon dates for the Late Gravettian in Eastern Central Europe. Radiocarbon, DOI:10.1017/RDC.2019.111.
• [60] Wilczyński J., Wojtal P., Sobczyk K., 2012. Spatial organization of the Gravettian mammoth hunters site – Kraków Spadzista (southern Poland). Journal of Archaeological Science 39: 3627–3642.
• [61] Zastawny A., 2014. Neolityczne osadnictwo strefy „piaskowej” południowego obrzeżenia doliny Wisły pod Krakowem w świetle badań na stanowisku 13 w Kokotowie, gm. Wieliczka, woj. małopolskie. In: Kadrow S. (Ed.), Raport 2009. Warszawa: 11–52
• [62] Zastawny A., Włodarczak P., Grabowska B., 2011. Osada kultury pucharów lejkowatych w Modlnicy, pow. krakowski. In: Kruk J. & Zastawny A. (Eds), Modlnica, st. 5: Od neolitu środkowego do wczesnej epoki brązu. Via Archaeologica. Kraków: 231–290.
• [63] Zohary D., Hopf M., Weiss E., 2012. Domestication of plants in the Old World, 4th ed. Oxford University Press. Oxford.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).