Zamość – miasto idealne. Europejskość rozwiązań urbanistycznych citta di fortezza Rzeczpospolitej Obojga Narodów

• Autorzy: Kadłuczka Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK63ZAMOSC

Warianty tytułu

EN

Zamość - an ideal city: The European character of the urban planning solutions of a commonwealth of Both Nations Citta Di Fortezza

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł został oparty na wieloletnich badaniach autora i akcentuje mało dotąd omawianą kwestię Zamościa jako ważnej twierdzy wbudowanej w europejski system obronny przeciw ekspansji Imperium Osmańskiego, realizowany w drugiej połowie XVI wieku. Przypomina też, że polska wersja miasta idealnego wyprzedziła o 15 lat wzorzec, za jaki powszechnie uważana jest włoska Palmanova. Zamość jest także unikalnym przykładem umiejętnego połączenia nowoczesnych zasad inżynierii wojskowej z zapleczem społeczno-gospodarczym, gdzie wielokulturowość i tolerancja religijna stanowiły podstawę identyfikacji społeczeństwa rubieży Rzeczypospolitej z celami państwa i gwarancję skutecznej obrony przed wrogiem zewnętrznym.

EN

This paper was based on many years of the author’s research and accentuates previously little-discussed matters concerning Zamość as an important fortress, incorporated into the European system of defense against the expansion of the Ottoman Empire and built throughout the second half of the sixteenth century. It also reminds us that the Polish version of the ideal city preceded Palmanova, which is widely regarded as the concept’s predominant model, by fifteen years. Zamość is also a unique example of the skilful combination of modern-period military engineering principles with socio-economic infrastructure, wherein multi-culturality and religious tolerance formed the basis of the identification of the Commonwealth borderland’s population with the state’s goals and a guarantee of effective defense against an external enemy.

Słowa kluczowe

PL

architektura; urbanistyka; miasto idealne; architectura militaris; fortyfikacje nowożytne

EN

architecture; urban planning; ideal city; architectura militaris; modern-period fortifications

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 63
• Strony: 7--16
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys.

Twórcy

autor

Kadłuczka Andrzej

• Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• Benevolo Leonardo, Miasto w dziejach Europy. Tworzenie Europy, tłum. Hanna Cieśla, Warszawa 1995.
• Herbst Stanisław, Zachwatowicz Jan, Twierdza Zamość, Warszawa 1936.
• Jan Sariusz Zamoyski, oprac. Marta Wasil, http://pspzoi.idsl.pl/doc/PSPzamoyski.pdf.
• Kalinowski Wojciech, Zamość – idealne miasto renesansu, [w:] Czterysta lat Zamościa, red. Jerzy Kowalczyk, Wrocław 1983.
• Kowalczyk Jerzy, Ideologiczne aspekty urbanistyki Zamościa, [w:] Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, red. Kazimierz Myśliński, Zamość 1969.
• Lavedan Pierre, Hugueney Jeanne, Henrat Philippe, L’Urbanisme a l’epoque moderne XVIe-XVIIIe siecles, Genewa 1982.
• Leśniewski Sławomir, Jan Zamoyski: hetman i polityk, Warszawa 2008.
• Miłobędzki Adam, Ze studiów nad urbanistyką Zamościa, „Biuletyn Historii Sztuki” 1953, t. 15, nr 3–4.
• Palmanova, fortezza d’Europa 1593–1993, red. Gino Pavan, Venezia 1993.
• Pollak Martha, Cities at War in Early Modern Europe, Cambridge 2010.
• Szablowski Jerzy, Domniemana rola Sabbionety w sztuce polskiej okresu manieryzmu, „Zeszyty Naukowe UJ, Prace z Historii Sztuki” 1962, nr 75.
• Tołwiński Tadeusz, Urbanistyka, t. 1: Budowa miasta w przeszłości, Warszawa 1948.
• Tygielski Wojciech, Jan Zamoyski, [w:] KSAP (Krajowa Szkoła Administracji Publicznej) XX lat, red. Henryk Samsonowicz, Warszawa 2010.
• Zarębska Teresa, Zamość miasto idealne i jego realizacja, [w:] Zamość – miasto idealne, red. Jerzy Kowalczyk, Lublin 1980.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).