Narracja i antynarracja w architekturze współczesnej

• Autorzy: Szpakowska-Loranc Ernestyna

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2023.15.19

Warianty tytułu

EN

Narrative and anti-narrative in contemporary architecture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł prezentuje zagadnienie narracji i antynarracji w architekturze na podstawie analizy krytycznej opracowań z dziedziny architektury i narratologii. Zgodnie z dokonanym przeglądem literatury powiązanie narracji i przestrzeni zbudowanej zyskuje na popularności w ostatnich latach. Ma charakter interdyscyplinarny, pozwala na łączenie form architektonicznych i rozwiązań przestrzennych z odbiorem przestrzeni zarówno bezpośrednim w drodze użytkowania, jak i poprzez środki mediów tradycyjnych i społecznych. Lukę badawczą natomiast stanowi przeniesienie pojęcia antynarracji z dziedziny literatury do architektury – mimo że jest ono obecne we współczesnym literaturoznawstwie, a strategie narracyjne, takie jak przemilczenie, minimalizm, hybrydyczność, synkretyzm, achronologia i antyfinalność identyfikowane i charakteryzowane są także we współczesnej architekturze. Artykuł kładzie nacisk na polskie opracowania tematu narracji w architekturze oraz antynarracji w literaturoznawstwie. Odnosi się do badań narracyjnych Wojciecha Bonenberga i Anny Marii Wierzbickiej, a także polemicznych tez Andrzeja Niezabitowkiego. Ma na celu nakreślenie problemu do dalszej dyskusji. Ze względu na wstępny charakter studiów zagadnienia nie scharakteryzowano w nim szczegółowo antynarracyjnych obiektów architektonicznych, ale sformułowano typologię antynarracyjnych środków.

EN

This article presents the issue of narrative and anti-narrative in architecture, based on a critical analysis of studies in architecture and narratology. According to the literaturę review, the link between narrative and built space has been gaining popularity in recent years. It is interdisciplinary in nature and allows the linking of architectural forms and spatial solutions with the perception of space both directly and through the means of traditional and social media. The research gap, on the other hand, is the transfer of the notion of antinarrative from the field of literature to architecture – even though it is present in contemporary literary studies, and narrative strategies such as silence, minimalism, hybridity, syncretism, achronology and anti-finality are also identified and characterised in contemporary architecture. The article focuses on Polish studies of the topic of narrative in architecture and anti-narrative in literary studies. It refers to narrative studies by Wojciech Bonenberg and Anna Maria Wierzbicka, as well as polemical theses by Andrzej Niezabitowski. It aims to outline the problem for further discussion. Due to the preliminary nature of the study, it does not characterise anti-narrative architectural objects in detail, but formulates a typology of anti-narrative measures.

Słowa kluczowe

PL

narracja architektoniczna; antynarracja; architektonika; znaki; czasowość; zdarzenie w architekturze

EN

architectural narrative; anti-narrative; architectonics; signs; temporality; event in architecture

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz
• Rocznik: 2023
• Tom: Z. 15
• Strony: 351--362
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., rys.

Twórcy

autor

Szpakowska-Loranc Ernestyna

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Katedra Urbanistyki i Architektury Struktur Miejskich

Bibliografia

• 1. Ando T., 2013, Poza horyzontami architektury, w: Teorie i manifesty architektury współczesnej, red. C. Jencks, K. Kropf, Grupa Sztuka Architektury, Warszawa, s. 289-291.
• 2. Austin T., 2021, Narrative Environments and Experience Design: Space as a Medium of Communication, Routledge, London.
• 3. Bal M., 2012, Narratologia: wprowadzenie do teorii narracji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• 4. Balmond C., 2013, Nieoficjalne, w: Teorie i manifesty architektury współczesnej, red. C. Jencks, K. Kropf, Grupa Sztuka Architektury, Warszawa, s. 388-389.
• 5. Barthes R., 2010, Semiology and Urban Planning, “Architecture d’Aujourd Hui”, vol. 153, s. 11-23.
• 6. Bizio K., 2010, Narracje struktury w architekturze współczesnej: wybrane aspekty, „Czasopismo Techniczne. Architektura”, r. 107, z. 7-A/2, s. 37-42.
• 7. Bonenberg W., 2007, Narracja architektoniczna a kontekst kulturowy, „Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka”, nr 9, s. 5-16.
• 8. Broadbent G., Bunt R., Jencks C. (ed.), 1980, Signs, symbols, and architecture, Wiley, Chichester.
• 9. Coates N., 2012, Narrative architecture, Wiley, Chichester, West Sussex.
• 10. Eco U., 1972, Pejzaż semiotyczny, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• 11. Eco U., 2003, Nieobecna struktura, Wydawnictwo KR, Warszawa.
• 12. Gyurkovich M., 2013, Hybrydowe przestrzenie kultury we współczesnym mieście europejskim, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków.
• 13. Hadid Z., 2013, Eksplozje, kompresje, skupiska, połączenia, pikselizacje, wyrzeźbione przestrzenie, wyżłobienia, w: Teorie i manifesty architektury współczesnej, red. C. Jencks, K. Kropf, Grupa Sztuka Architektury, Warszawa, s. 411-413.
• 14. Harries K., 1982, Building and the Terror of Time, “Perspecta”, vol. 19, p. 59-69.
• 15. Harries K., 1998, The Ethical Function of Architecture, MIT Press, Cambridge.
• 16. Herman D., Jahn M., Ryan M.-L., 2010, Routledge Encyclopedia of Narrative Theory, Routledge, Milton Park.
• 17. Kaczmarczyk K. (red.), 2017, Narratologia transmedialna : teorie, praktyki, wyzwania, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
• 18. Kozłowski T., 2014, House of Stone: the loftiness of a contemporary monument, „Czasopismo Techniczne”, r. 111, z. 3-A, s. 95-110.
• 19. Melike A., 2020, Anti-Narrative Strategies in the Plays of Gertrude Stein, “Journal of Theatre Criticism and Dramaturgy”, iss. 30, p. 71-98.
• 20. Narrative Research Lab, 2023, Anti-Narrative, https://projects.au.dk/narrativeresearchlab/unnatural/undictionary/antinarrative (dostęp: 20.09.2023).
• 21. Niezabitowski A., 2016, Narracja architektoniczna – interpretacje, spekulacje czy fakty empiryczne?, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, no 1, p. 5-17.
• 22. Potteiger M., Purinton J. (1998). Landscape Narratives: Design Practices for Telling Stories, John Wiley & Sons, Hoboken.
• 23. Psarra S., 2009, Architecture and narrative: the formation of space and cultural meaning, Routledge, London.
• 24. Leach N. (ed.), 2010, Rethinking architecture: a reader in cultural theory, Routledge, London.
• 25. Rewers E., 2010, Post-polis: wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta, Horyzonty Nowoczesności, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
• 26. Rose E., 2012, Hyper Attention and the Rise of the Antinarrative: Reconsidering the Future of Narrativity, “Narrative Works”, vol. 2, no. 2, p. 92-102.
• 27. Rosner K., 2006, Narracja, tożsamość i czas, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
• 28. Ryan M.L., Foote K., Azaryahu M., 2016, Narrating Space / Spatializing Narrative: Where Narrative Theory and Geography Meet, Ohio State University Press, Columbus.
• 29. Spiller N., 2010. Telling Stories..., “Architectural Design”, vol. 80, p. 128-129.
• 30. Szpakowska-Loranc E., 2016, Function of time in narration of contemporary cities, w: Back to the Sense of the City: 11th VCT International monograph book, eds. R. Biere Arenas, M. Gyurkovich, Centre de Política de Sòl i Valoracions, Barcelona, p. 180-188.
• 31. Szpakowska-Loranc E., 2017, Fabuła w architekturze. O trójdzielności tekstu architektonicznego i jego warstwie fabularnej w oparciu o założenia teorii narratologii, w: Literatura a architektura, T. 1: Literatura – Konteksty, red. J. Godlewicz-Adamiec, T. Szybisty, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Uniwersytet Warszawski, Imedius Agencja Reklamowa, Kraków–Warszawa, s. 35-48.
• 32. Szpakowska-Loranc E., 2019a, Narratywizm przestrzeni miejskiej w powiązaniu ze sztuką w przestrzeni publicznej, Narrativity of public space in connection with public art, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, Urbanity and Architecture Files”, vol. 47, p. 71-83.
• 33. Szpakowska-Loranc E., 2019b, On the relationship between architectural and literary narrative, “IOP Conference Series: Materials Science and Engineering”, vol. 471.
• 34. Wierzbicka A.M., 2013, Architektura jako narracja znaczeniowa, „Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Seria Architektura”, z. 11.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).