Public squares in Southern Pannonian cities as a legacy of Habsburg regulations: The case of Holy Trinity Square in Sombor, Serbia

• Autorzy: Antonić Branislav , Aleksandar Grujičić , Mitrović Djordje , Mitrović Nikola

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc250205

Warianty tytułu

PL

Place publiczne w miastach południowej Panonii jako spuścizna po regulacjach Habsburgów: przypadek placu Świętej Trójcy w Somborze w Serbii

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Settlements in Southern Pannonia are known for their well-regulated urban matrix, which was developed after the Habsburg reconquest of this peripheral region of Central Europe from the Ottomans in the 17th–18th centuries. The previous destructive wars left this land as a “tabula rasa” – barren and severely underpopulated. Hence, this was a “perfect polygon” for Habsburg military engineers to enforce the complete regulation of land and settlements, focusing on then-modern, colonial-style strict orthogonal organisation. However, some albeit rare settlements and their basic elements, such as public squares, urban blocks or streets, had preserved their organic matrix from medieval and Ottoman times. In these cases, a gradual process of strict regulation was implemented as a compromise, resulting in the present-day historical urban ambience with overlapping urban-planning legacy – their organic layer is usually “beneath” a relatively simplified and regulated form. The spotlight of this research is on public squares in the historic cores of Southern Pannonian cities in Serbia. The research first defines a historical context and general typology regarding their urban morphology. Then, a case study on Holy Trinity Square in the City of Sombor is presented. This square is appropriate for a historical-morphological analysis, as it has not physically changed for the last 150 years, so the square represents an insight into the past after the aforementioned Habsburg urban regulation. This means that this research embraces the specific remnants of colonial urbanism in the middle of Europe.

PL

Osady w południowej Panonii znane są z dobrze uregulowanej macierzy miejskiej, która rozwinęła się po odzyskaniu przez Habsburgów tego peryferyjnego regionu Europy Środkowej od Turków w XVII–XVIII w. Wcześniejsze niszczycielskie wojny pozostawiły tę ziemię jako „tabula rasa” – jałową i poważnie niedoludnioną. Stąd też był to doskonały „poligon” dla habsburskich inżynierów wojskowych, aby wyegzekwować całkowitą regulację ziemi i osad, skupiając się na ówczesnej nowoczesnej, kolonialnej, ścisłej organizacji ortogonalnej. Jednak niektóre, choć rzadkie osady i ich podstawowe elementy, takie jak place publiczne, bloki miejskie lub ulice, zachowały swoją organiczną matrycę z czasów średniowiecznych i osmańskich. W tych przypadkach stopniowy proces ścisłej regulacji został wdrożony jako kompromis, skutkując obecną historyczną atmosferą miejską z nakładającym się dziedzictwem urbanistycznym – ich warstwa organiczna jest zwykle „pod” stosunkowo uproszczoną i uregulowaną formą. W centrum uwagi w tym badaniu znajdują się place publiczne w historycznych centrach miast południowej Panonii w Serbii. W badaniu najpierw zdefiniowano kontekst historyczny i ogólną typologię dotyczącą ich morfologii miejskiej. Następnie przedstawiono studium przypadku dotyczące placu Świętej Trójcy w mieście Sombor. Plac ten nadaje się do analizy historyczno-morfologicznej, ponieważ nie zmienił się fizycznie przez ostatnie 150 lat, więc stanowi wgląd w przeszłość po wspomnianej regulacji miejskiej Habsburgów. Oznacza to, że badanie to obejmuje specyficzne pozostałości kolonialnego urbanizmu w środku Europy.

Słowa kluczowe

EN

public square; urban morphology; colonial urbanism; early modern city; Habsburg Empire

PL

plac publiczny; morfologia miejska; urbanistyka kolonialna; wczesne miasto nowożytne; imperium Habsburgów

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2025
• Tom: Nr 2 (81)
• Strony: 47--56
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., rys.

Twórcy

autor

Antonić Branislav

• Faculty of Architecture, University of Belgrade, Serbia

• https://orcid.org/0000-0002-2675-9264

autor

Aleksandar Grujičić

• Faculty of Architecture, University of Belgrade, Serbia

• https://orcid.org/0009-0000-8616-1195

autor

Mitrović Djordje

• Faculty of Architecture, University of Belgrade, Serbia

• https://orcid.org/0000-0001-5156-6133

autor

Mitrović Nikola

• Faculty of Architecture, University of Belgrade, Serbia

• https://orcid.org/0000-0002-3721-8842

Bibliografia

• Aksan, Virginia. Ottoman Wars, 1700–1860: An Empire Besieged. Pearson Education, 2007.
• Antonić, Branislav, Aleksandra Djukić, and Jelena Marić. “The Extent of Urban Decline in Serbia at the Beginning of the Third Millennium: Current Trends and Lessons for the Future [Размере опадања градова у Србији на почетку трећег миленијума: садашњи трендови и поуке за будућност].” In The Future of Cities and Urbanism [Будућност градова и урбанизма], edited by Aleksandar Jevtić and Borko Drašković. Udruženje urbanista Srbije, 2020.
• Antonić, Branislav, Aleksandra Djukić, and Jelena Marić. “Micro-Museum Quarter as an Approach in the Culture-Led Urban Regeneration of Small Shrinking Historic Cities: The Case of Sombor, Serbia.” Heritage 6, no. 10 (2023): 6616–33. https://doi.org/10.3390/heritage6100346.
• Bácskai, Vera, and Lajos Nagy. Piackörzetek, piacközpontok és városok Magyarországon 1828-ban. Akadémiai Kiadó, 1984.
• Ćirković, Sima, Matija Đanić, M., Čedomir Trajković, Dušanka Trajković, et al. History of Sombor: The City through Centuries [Историја Сомбора: град кроз векове]. “Karlo Bijelicki” Library, 2017.
• Djukić, Aleksandra, Aleksandra Stupar, and Branislav Antonić. “Chapter 8: The Orthogonal Urban Matrix of the Towns in Vojvodina, Northern Serbia: Genesis and Transformation.” In Designing Grid Cities for Optimized Urban Development and Planning, edited by Guiseppe Carlone, Nicola Martinelli, and Francesco Rotondo. IGI Global, 2018a. https://doi.org/10.4018/978-1-5225-3613-0.ch008.
• Djukić, Aleksandra, Aleksandra Stupar, and Branislav Antonić. “The consequences of urban policies in socialist Yugoslavia on the transformation of historic centres: the case study of cities in Northern Serbia.” Journal of Housing and the Built Environment 33, no. 3 (2018b): 555–73. https://doi.org/10.1007/s10901-018-9612-7.
• Đokić, Vladan. Urban Typology: Urban Square in Serbia [Урбана типологија: градски трг у Србији]. Faculty of Architecture, Belgrade 2009.
• Dragović, Svetomir, Livija Maksimović, Veljko Radojević, Milinko Cicmil, and Sanja Pantelić. “Historical Development of Land Water Regime Regulation through Drainage and Irrigation in Vojvodina [Историјски развој уређења водног режима земљишта применом одводњавања и наводњавања у Војводини].” Vodoprivreda, 37 (2005): 287–98.
• Frontiers of the Roman Empire – Ripa Pannonica in Hungary (RPH). Vol. 1. Nomination Statement. National Office of Cultural Heritage, 2011.
• Good, David F. The Economic Rise of the Habsburg Empire, 1750–1914. University of California Press, 1984.
• Gustafsson, Johanna. Single Case Studies vs. Multiple Case Studies: A Comparative Study. Student thesis. Academy of Business, Engineering and Science, Halmstad University, 2017.
• Home, Robert, and Anthony D. King. “Urbanism and Master Planning: Configuring the Colonial City.” In Architecture and Urbanism in the British Empire, edited by Alex Bremner. Oxford University Press, 2016. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198713326. 003.0003.
• Kojić, Branislav. Market Towns in the 19th-Century Serbia [Варошице у Србији XIX века]. Građevinska knjiga, 1970.
• Lemajić, Nenad. “Medieval City [Средњовековни град].” In Sremska Mitrovica: A city more Valuable than the Emperor’s Daughter [Сремска Митровица: Град вреднији од царске кћери], edited by Nenad Lemajić. Historical Archives Institute, 2008.
• Moughtin, Cliff. Urban Design: Street and Square. Architectural Press, 2003.
• National Centre for Digitisation [Serbia]. “Cultural Monuments in Serbia. Gradska kuća [Sombor].” Accessed January 20, 2025. http://spomenicikulture. mi.sanu.ac.rs/spomenik.php?id=1217.
• National Centre for Digitisation [Serbia]. “Cultural Monuments in Serbia. Istorijsko jezgro Sombora – Venac.” Accessed January 20, 2025. http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs/spomenik.php?id=992.
• Pušić, Ljubinko. Urban Development of Cities in Vojvodina in 19th and the First Half of 20th Century [Урбанистички развој градова у Војводини у 19. и првој половини 20. века]. Matica Srpska, 1987.
• Remenyik, Bulcsu, Lajos Szabo and Laszlo Guth. “Limes Route the Next World Heritage Site in Hungary.” Zbornik radova – Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu 64 (2016): 167–75. https://doi.org/10.5937/zrgfub1664167R.
• Simonović, Đorđe, and Milorad Ribar. Regulation of Rural Territories and Settlements [Уређење сеоских територија и насеља]. IBI, 1993.
• Stepanović, Milan. “Monument of the Holy Trinity in Sombor [Споменик Пресветом Тројству у Сомбору]”. Published, June 13, 2018. Accessed January 20, 2025, at https://www.ravnoplov.rs/spomenik- presvetom-trojstvu-u-somboru/.
• Stepanović, Milan. “The Square of the Holy Trinity in Sombor [Трг Светог Тројства у Сомбору]”. Published June 2, 2019. Accessed January 20, 2025, at https://www.ravnoplov.rs/trg-svetog-trojstva-u-somboru/.
• Taylor, A.J.P. The Habsburg monarchy, 1809–1918: a history of the Austrian Empire and Austria-Hungary. Hamish Hamilton, 1948.
• Vaništa Lazarević, Eva, Arch Boris Koružnjak, and Mirjana Devetaković. “Culture design-led regeneration as a tool used to regenerate deprived areas. Belgrade – The Savamala quarter; reflections on an unplanned cultural zone.” Energy and Buildings 115 (2016): 3–10. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2015.03.015.