Rekonstrukcja zmian paleośrodowiskowych w eemskich zagłębieniach bezodpływowych przedpola lądolodu ostatniego zlodowacenia na przykładzie stanowiska Stara Maryśka II (Północne Mazowsze, Polska Centralna)

• Autorzy: Rychel Joanna , Sieradz Dominika , Massalska Barbara , Standzikowski Karol , Wasiluk Radosław , Woronko Barbara , Nawrocki Jerzy

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-041-004

Warianty tytułu

EN

Paleoenvironmental changes reconstruction in the Eemian kettle holes of the last ice sheet glaciation foregrounds on the example of the Stara Maryśka II site (Northern Mazovia, Central Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Odsłonięta w stanowisku Stara Maryśka II sukcesja osadowa obejmuje górną część interglacjału eemskiego po zlodowacenie wisły. Na podstawie ciągłości zapisu palinologicznego w osadach wypełniających zbiornik odtworzony został przebieg zmian klimatu i środowiska w okresie późnego plejstocenu (MIS5e-MIS2). Wyniki datowań metodą OSL pozwoliły wyróżnić okresy funkcjonowania warstwy czynnej wieloletniej zmarzliny podczas zlodowacenia wisły (MIS4- -MIS2), która jest wyznacznikiem warunków peryglacjalnych panujących przed czołem lądolodu. Oznaczony został również czas formowania się wydm w rejonie stanowiska.

EN

The sedimentary succession exposed in Stara Maryśka II site includes last part of Eemian Interglacial (MIS 5e) to Late Weichselian (MIS2) deposits. On the base of the palynological record in the paleo-lake, the climate and environmental changes during MIS 5e were reconstructed. Optically stimulated luminescence dating of the sands pseudomorphoses of ice wegdes made it possible to distinguish periods of increased aeolian activity during the Weichselian glaciation.

Słowa kluczowe

PL

późny plejstocen; zagłębienie bezodpływowe; warunki peryglacjalne; maksymalny zasięg lądolodu zlodowacenia Wisły

EN

Late Pleistocene; kettle hole; periglacial conditions; palaeoenvironmental changes; maximum limit of the Weichselian (Vistulian) ice sheet

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2022
• Tom: Vol. 41
• Strony: 53--68
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., rys.

Twórcy

autor

Rychel Joanna

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

• https://orcid.org/0000-0003-1079-9509

autor

Sieradz Dominika

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Massalska Barbara

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

• https://orcid.org/0000-0002-2617-424X

autor

Standzikowski Karol

• Instytut Nauk o Ziemi i środowisku, Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie, Lublin

• https://orcid.org/0000-0002-1215-0415

autor

Wasiluk Radosław

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Woronko Barbara

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, Warszawa

• https://orcid.org/0000-0002-2763-5650

autor

Nawrocki Jerzy

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa
• Instytut Nauk o Ziemi i środowisku, Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie, Lublin

• https://orcid.org/0000-0003-2724-0103

Bibliografia

• Adamiec G., Aitken M.J., 1998. Dose-rate conversion factors: update. Ancient TL 16: 37–50.
• Arnett Jr, R.H., Thomas M.C., Skelley P.E., Frank J.H., 2002. American Beetles. Volume 2. Polyphaga: Scarabaeoidea through Curculionoidea. CRC Press LLC.
• Askevold I.S., 1990. Reconstructed phylogeny and reclassification of the genera of Donaciinae (Coleoptera: Chrysomelidae). Memoirs of the Entomological Society of Canada 26: 601–664.
• Baraniecka M.D., Jańczyk-Kopikowa Z., 1991. Deposits and pollen analysis of Eemian Interglacial section at Sokolniki Stare (Płock Upland). Geological Quarterly 35(1): 27–36.
• Behar F., Beaumont V., Penteado H. L. De B., 2001. Rock-Eval 6 Technology: Performances and Developments. Oil & Gas Science and Technology – Rev. IFP 56(2): 111–134.
• Beug H.J,. 2004. Leitfaden der Pollenbestimmung für Mitteleuropa und angrenzende Gebiete. Varlag Dr. Friedrich Pfeil, München.
• Bińka K., & Nitychoruk J., 2003. The Late Saalian, Eemian and Early Vistulian pollen sequence at Dziewule, eastern Poland.Geological Quarterly 47(2): 155–168.
• Bińka K., 2005. Analiza palinologiczna próbek organogenicznych z arkusza Radzanów (367) SMGP 1:50 000. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB, Warszawa.
• Bluszcz A., 2018. Luminescence dating of the Volochysk section –a key Podolian loess site (Ukraine). Geological Quarterly 62(3):729–744.
• Bober A., Brzozowicz D., Drzymulska D., Żarski M., Suchora M., 2021. Paleobotanical record of the Eemian Interglacial succession of Jagodne site (Garwolin Plain, central Poland). Geological Quarterly 65: 34. DOI: 107306/gq.1602.
• Bruj M., Roman M., 2007. Zasięg pojezierza z interglacjału eemskiego w Polsce a pozycja stratygraficzna lądolodów zlodowaceń środkowopolskich. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 425: 29–36.
• Cailleux A., 1942. Les actiones éoliennes périglaciaires en Europe. Mémoires de la Société Géologique de France 41: 1–176.
• Delarue F., Laggoun-Défarge F., Disnar J.R., Lottier N., Gogo S., 2011. Organic matter sources and decay assessment in a Sphagnum-dominated peatland (Le Forbonnet, Jura Mountains, France): Impact of moisture conditions. Biogeochemistry 106: 39–52.
• Dembicki H., 2017. Practical Petroleum Geochemistry for Exploration and Production. Elsevier.
• Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., Roman M., 2020. Vistulian periglacial and glacial environments in central Poland: an overview. Geological Quarterly 64(1): 54–73.
• Faegri K., Iversen J., 1978. Podręcznik analizy pyłkowej. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
• Fedorowicz S., Łanczont M., Mroczek P., Bogucki A., Standzikowski K., Moska P., Kusiak J., Forysiak J., 2017. The diversity of geomorphological features of peatland basins in Central Poland and its paleoecological significance – a review. Bulletin of the Geological Society of Finland 90(2): 175–184.
• Folk R.L., Ward W., 1957. Brazos river bar; a study in the significance of grain size parameters. J. Sediment. Petrol. 27, 3e26.
• French H.M., Guglielmin M., 2000. Cryogenic weathering of granite, Northern Victoria Land, Antarctica. Permafrost and Periglacial Processes 11(4): 305−314.
• Granoszewski W., 2003. Late pleistocene vegetation history and climatic changes at Horoszki Duże Estern Poland: a paleobotanical study. Acta Paleobotanica supplementum no. 4. W. Szafer Institute of Botany, Polisch Academy of Sciences, Kraków.
• Jahn A., 1970. Zagadnienia strefy peryglacjalnej. PWN, Warszawa.
• Jańczyk-Kopikowa Z., 1973. Analiza pyłkowa osadów interglacjału eemskiego w Grodzisku Mazowieckim. Geological Quarterly 17(4): 821–827.
• Kondracki J., 2009. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• Kopczyńska-Żandarska K., 1970. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1: 50 000, arkusz Czerwińsk nad Wisłą (485). Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB, Warszawa.
• Krumbein W.C., 1941. Measurement and geological significance of shape and roundness of sedimentary particles. Journal of Sedimentary Research 11(2): 64–72.
• Krupiński K.M., 2005. Badania paleobotaniczne młodoplejstoceńskich osadów jeziornych Wysoczyzny Płockiej. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego 184, Warszawa.
• Krupiński K.M., Kotarbiński J., Skompski S., 2006. Osady jeziorne interglacjału eemskiego w Leszczynie – Wysoczyzna Płocka. Przegląd Geologiczny 549(7): 632–638.
• Kupryjanowicz M., 2008. Vegatation and climate of the Eemian and Early Vistulian Lakeland in northern Podlasie. Acta Palaeobotanica 48(2): 3–130.
• Kupryjanowicz M., Nalepka D., & Madeyska E., Turner Ch., 2018. Eemian history of vegetation in Poland based on isopollen maps. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
• Kupryjanowicz M., Nalepka D., Madeyska E., Trner Ch., eds., 2018. Eemian history of vegetation in Poland based on isopollen maps. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
• Lichwa M., 2007. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Radzanów (367). Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB, Warszawa.
• Majecka A., Forysiak J., Marks L., Tołoczko-Pasek A., 2019. Lithological diversity of the deposits of closed depressions in central Poland as a result of their origin conditions. Quaternary International 501: 208–218.
• Mamakowa K., 1988. Pollen Stratigraphy of Eemian and adjoining glacial deposits based on continuous sequences in Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences Earth Sciences 36(3–4): 299–308.
• Mamakowa K., 2003. Plejstocen: 235–266. Dybova-Jachowicz S. & Sadowska A. (eds), Palinologia. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków.
• Massalska B., 2020 – Raport z oznaczenia fauny żuków na stanowisku Stara Maryśka II. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG--PIB, Warszawa.
• Moore P. D., Webb J. A., Collinson M. E., 1991. Pollen Analysis. 2nd ed. Blackwell, Oxford
• Morawski W., Krupiński K. M., Winter H., 1999. Biogenic sediments of the Eemian Interglacial on the Nidzica Plateau, southwestern Mazury Lakeland. Geological Quarterly 43: 79–84.
• Mycielska–Dowgiałło E, Woronko B., 1998. Analiza obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej i jej wartość interpretacyjna. Przegląd Geologiczny 46: 1275–1281.
• Niklewski J., Kącki J., Stawin J., 1964. Analiza pyłkowa interglacjału z Główczyna. Acta Geologica Polonica 14(3): 407–414.
• Petera-Zganiacz J., 2013. Zapis procesów peryglacjalnych i wiek szczelin kontrakcji termicznej w południowo-zachodniej części poziomu katarzynowskiego (Polska Środkowa). Acta Geographica Lodziensia 101: 101–115.
• Reille M., 1992. Pollen et spores d’europe et d’afrique du nord. Laboratoire de Botanique historique et Palynologie, Marseille. Roman M., 2016. Pojezierze eemskie: uwagi o genezie i zaniku Jezior polodowcowych centralnej Polski. Acta Geographica Lodziensia 105: 11–25.
• Prescott J., Hutton J., 1994. Cosmic ray contributions to dose rates for luminescence and ESR dating: Large depths and long-term time variations. Radiation Measurements 23: 497–500. DOI: 10.1016/1350-4487(94)90086-8.
• Rychel, J., Pochocka-Szwarc, K., Wasiluk, R., 2012. Mapa geologiczno-turystyczna gminy Strzegowo. ISBN 978-83-7538-970-8
• Rychel J., Karasiewicz, M.T., Krześlak, I., Marks, L., Noryśkiewicz, B., Woronko, B., 2014. Paleogeography of the environment in north-eastern Poland recorded in an Eemian sedimentary basin, based on the example of the Jałówka site. Quaternary International 328: 60–74.
• Sieradz D., 2020. Ekspertyza palinologiczna osadów ze stanowiska Stara Maryśka II. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB, Warszawa.
• Sobczyk A., Borówka R.K., Badura J., Stachowicz-Rybka R., Tomkowiak J., Hrynowiecka A., Sławińska J., Tomczak M., Pitura M., Lamentowicz M., Kołaczek P., Karpińska-Kołaczek M., Tarnawski D., Kadej, M., Moska, P., Krąpiec, M., Stachowicz, K.,Bieniek, B., Siedlik, K., Bąk, M., Made, J., Kotowski A., Stefaniak, K. 2020. Geology, stratigraphy and palaeoenvironmental evolution of the Stephanorhinus kirchbergensis-bearing Quaternary palaeolake(s) of Gorzów Wielkopolski (NW Poland, Central Europe). Journal of Quaternary Science 35: 539–558.
• Standzikowski K., 2019. Raport z datowania osadów profil Stara Maryśka. NAG.
• Stockmarr J., 1971. Tablets with spores used in absolute pollen analysis. Pollen et Spores 13: 615–621.
• Turkowska K., 1988. Évolution des vallées fluviatiles sur le Plateau de Łódź au cours du Quaternaire tardif (in Polish with French summary). Acta Geographica Lodziensia 57: 1–157.
• Walanus A., Nalepka D., 1998. POLPAL dla Windows. Instrukcja użytkowania. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków.
• Walanus A., Nalepka D., 1999. POLPAL programs for counting pollen grains, diagrams plotting and numerical analysis. Acta Palaeobotanica, Suppl. 2: 659–661.
• Woronko B., Rychel J., Karasiewicz M.T., Kupryjanowicz M., Adamczyk A., Fijoł M., Marks L., Krzywicki T., Pochocka-Szwarc K., 2017. Post-Saalian transformation of dry valleys in Eastern Europe: an example from NE Poland. Quaternary International 467, part A: 161–177.
• Wrotek K., 2008. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1: 50 000, arkusz Strzegowo Osada. Narodowe Archiwum Geologiczne PIG-PIB, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).