Archaeobotanical analysis of abundant cereal finds from Kraków Nowa Huta Mogiła 62 – getting back to the old story

• Autorzy: Kapcia M. , Mueller-Bieniek A.

Identyfikatory

DOI

10.4467/21995923FQ.18.004.9822

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

A large assemblage of charred cereal grains was found at the multicultural site Kraków Nowa Huta Mogiła 62 during a rescue excavations performed in the late 1960s. It provided valuable source of material for archaeobotanical and stable isotope studies. Both current botanical analyses of six subsamples and new radiocarbon dates of the top and the bottom of the layer indicated their Middle Neolithic origin (the Funnel Beaker culture). Despite the earlier suspicion that the material was disturbed by the construction work, the field documentation stored in the Archaeological Museum and the new archaeobotanical analyses indicate that the layer with the cereal grains, which was found at the depth of 300–330 cm was in fact, undisturbed. The cereals (mostly emmer with admixture of einkorn) were stored in a form of spikelets (as indicated by proportions of chaff and grains) and the assemblage was a final product of harvest cleaning (as suggested by low number of arable weeds). Values of stable carbon and nitrogen ratios suggest that the storage contained cereals originated from plots of different level of manuring and similar soil moisture, however more isotopic measurements are necessary to confirm that hypothesis. It is also supported by different proportions of taxa in the studied subsamples. Most of the emmer grains were sprouted before charring. We assume the grain was spoilt by excessive humidity of the storage conditions.

Słowa kluczowe

EN

storage; sprouted wheats; Neolithic; Funnel Beaker culture; S Poland; museum collection

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Folia Quaternaria
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 86
• Strony: 217--231
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Kapcia M.

• W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Lubicz 46, 31-512 Kraków, Poland

autor

Mueller-Bieniek A.

• W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Lubicz 46, 31-512 Kraków, Poland

Bibliografia

• 1. Behre K.-E., 2008. Collected seeds and fruits from herbs as prehistoric food. Vegetation History and Archaeobotany 17: 65–73. https://doi.org/10.1007/s00334-007-0106-x
• 2. Bieniek A., 2005. „Nowy” typ pszenicy oplewionej w materiałach archeobotanicznych. In: Wasylikowa K., Lityńska-Zając M., Bieniek A. (Eds), Roślinne ślady człowieka, Botanical Guidebooks. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków: 265–280.
• 3. Bogaard A., Fraser R., Heaton T.H.E., Wallace M., Vaiglova P., Charles M., Jones G., Evershed R.P., Styring A.K., Andersen N.H., Arbogast R.-M., Bartosiewicz L., Gardeisen A., Kanstrup M., Maier U., Marinova E., Ninov L., Schäfer M., Stephan E., 2013. Crop manuring and intensive land management by Europe’s first farmers. Proceedings of the National Academy of Sciences 110: 12589–12594. https://doi.org/10.1073/pnas.1305918110
• 4. Cymbalak T., Kočár P., Matějková K., Sůvová Z., 2013. Nález pivovarského sladu v kontextu předlokačního sídelního horizontu v prostoru Spálené ulice na Novém Městě pražském Výsledky mezioborové spolupráce. Archaeologia Historica 38: 675–704.
• 5. Foster L., Kočár P., Kočárova R., 2013. Doklady středověké sladovnické výroby na hradě Rabí. Kvasny Prum 59: 19–26.
• 6. Gluza I., 1984. Neolithic cereals and woods from the locality of the Lengyel Culture at Nowa Huta-Mogiła near Cracow. Acta Palaeobotanica 23: 12–184.
• 7. Gluza I., 1977. Remains of the genus Bromus from a Neolithic site in Kraków. Acta Palaeobotanica 18: 17–34.
• 8. Gluza I., Tomczyńska Z., Wasylikowa K., 1988. Uwagi o użytkowaniu drewna w neolicie na podstawie analizy węgli drzewnych ze stanowisk archeologicznych w Krakowie-Nowej Hucie. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 12: 7–26.
• 9. Godłowska M., 1976. Próba rekonstrukcji rozwoju osadnictwa neolitycznego w rejonie Nowej Huty. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 5: 7–180.
• 10. Jarosz P., Szczepanek A., Wołoszyn M., 2012. Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowiskach 6 i 8 w Zakrzowcu, gm. Niepołomice,woj. małopolskie, w 2007 roku. In: Raport 2007–2008. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa: 303–320.
• 11. Jones G., 1987. A statistical approach to the archaeological identification of crop processing. Journal of Archaeological Science 14: 311–323. https://doi.org/10.1016/0305-4403(87)90019-7
• 12. Jones G., 1984. Interpretation of archaeological plant remains: ethnographic models from Greece. In: van Zeist W., Casparie W. (Eds), Plants and Ancient Man. Balkema, Rotterdam: 43–61.
• 13. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K., 2016. Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• 14. Klichowska M., 1972. Rośliny naczyniowe w znaleziskach kulturowych Polski północno-zachodniej. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Matematyczno-Przyrodniczy. Prace Komisji Biologicznej 35: 3–73.
• 15. Klichowska M., 1970. Neolityczne szczątki roślinne z Radziejowa Kujawskiego. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 17: 165–174.
• 16. Kluzik A., 2010. Osada kultury pucharów lejkowatych w Krakowie Nowej Hucie-Mogile, stan. 62. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 25: 7–66.
• 17. Kočár P., Kočár R., 2014. Nalez zuhalnateleho obili v prostorach sladovny. In: Hurkova J. (Ed.), Archeologicky Vyzkum Panskeho Sidla v Chanovicich. Chanovice.
• 18. Kohler-Schneider M., 2001. Verkohlte Kultur- und Wildpflanzenreste aus Stillfried an der March als Spiegel spätbronzezeitlicher Landwirtschaft im Weinviertel, Niederösterreich-, Mitteilungen der Prähistorischen Kommission. Verlag: VÖAW.
• 19. Kondracki J., 2000. Geografia regionalna Polski, 2nd ed. Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa.
• 20. Kondracki J., 1988. Geografia fizyczna Polski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• 21. Kulpa W., 1974. Nasionoznawstwo chwastów, 2nd ed. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• 22. Lityńska-Zając M., 2005. Chwasty w uprawach roślinnych w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
• 23. Lityńska-Zając M., 2002. Odciski roślinne na polepie z osady kultury pucharów lejkowatych w Zawarży. In: Kulczycka-Leciejewiczowa A. (Ed.), Zawarża. Osiedle Neolityczne w Południowopolskiej Strefie Lessowej. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wrocław: 129–134.
• 24. Lityńska-Zając M., 2001. Neolityczne i wczesnośredniowieczne stanowiska archeobotaniczne z Wyżyny Lubelsko-Wołyńskiej. Archeologia Polski Środkowowschodniej 6: 149–161.
• 25. Lityńska-Zając M., 1995. Charakterystyka niektórych aspektów upraw na podstawie analizy szczątków roślinnych ze stanowiska 12 w Parchatce gm. Kazimierz Dolny, woj. lubelskie. Sprawozdania Archeologiczne 47: 255–263.
• 26. Lityńska-Zając M., Czekaj-Zastawny A., Rauba-Bukowska A., 2017. Utilisation of cultivated and wild plants in the economy of the Linear Pottery culture in the Upper Vistula Basin. Sprawozdania Archeologiczne 69: 271–296. https://doi.org/10.23858/SA69.2017.011
• 27. Lityńska-Zając M., Tomczyńska Z., Cywa K., Wasylikowa K., Madeyska E., n.d. Badania archeobotaniczne materiałów roślinnych pozyskanych ze stanowiska 6/8 w Zakrzowcu, gm. Niepołomice.
• 28. Lityńska-Zając M., Wasylikowa K., 2005. Przewodnik do badań archeobotanicznych. Sorus, Poznań.
• 29. Matuszkiewicz W., 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Vademecum Geobotanicum. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 30. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., 2002. Flowering plants and Pteridophytes of Poland. A checklist, 1st ed, Biodiversity of Poland. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.
• 31. Młodzianowska D., 1981. Nasionoznawstwo. Przewodnik dla techników hodowli roślin i nasiennictwa. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• 32. Moskal-del Hoyo M., Wacnik A., Alexandrowicz W.P., Stachowicz-Rybka R., Wilczyński J., Pospuła-Wędzicha S., Szwarczewski P., Korczyńska M., Cappenberg K., Nowak M., 2018. Open country species persisted in loess regions during the Atlantic and early Subboreal phases: New multidisciplinary data from southern Poland. Review of Palaeobotany and Palynology 253: 49–69. https://doi.org/10.1016/j.revpalbo.2018.03.005
• 33. Mueller-Bieniek A., 2016. Badania materiałów roślinnych związanych z kulturą pucharów lejkowatych w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek. In: Grygiel R. (Ed.) Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek – Środkowy i późny neolit, kultura pucharów lejkowatych. Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Łódź: 753–769.
• 34. Mueller-Bieniek A., Lityńska-Zając M., Kapcia M., Nowak M., Styring A., 2016. Stable isotope studies of charred crop grains from Neolithic and Bronze Age Poland. Presented at the Agricultural Origins of Urbanization. ‘Intensification’ in Late Prehistoric Western Eurasia and Beyond, University of Oxford, Oxford.
• 35. Neef R., Cappers R.T.J., Bekker R.M., 2012. Digital Atlas of Economic Plants in Archaeology, Groningen Archaeological Studies. Barkhuis, Groningen.
• 36. Rook E., Nowak M., 1993. Sprawozdanie z badań wielokulturowego stanowiska w Krakowie-Prądniku Czerwonym, w latach 1990 i 1991. Sprawozdania Archeologiczne 45: 35–73.
• 37. Wallace M., Jones G., Charles M., Fraser R., Halstead P., Heaton T.H.E., Bogaard A., 2013. Stable carbon isotope analysis as a direct means of inferring crop water status and water management practices. World Archaeol. 45: 388–409. https://doi.org/10.1080/00438243.2013.821671
• 38. Wasylikowa K., Lityńska-Zając M., Bieniek A., Gluza I., 2002. Archeobotaniczne badania nad trawami. In: Frey L. (Ed.), Polska Księga Traw. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków: 39–52.
• 39. Zohary D., Hopf M., Weiss E., 2012. Domestication of plants in the Old World, 4th ed. Oxford University Press, Oxford.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).