Środowisko sedymentacji warstw menilitowych w profilu łuski Stróż, jednostka śląska, Karpaty

• Autorzy: Dziadzio P. S.

Warianty tytułu

EN

Sedimentary environment of the Menilite Beds in the Stróże Thrust Sheet, Silesian Unit, Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Warstwy menilitowe od wielu lat są przedmiotem szerokiego zainteresowania w zakresie ich potencjału naftowego. Towarzyszy temu ciągle zadawane pytanie o ich środowisko sedymentacji. Zbierane systematycznie dane z różnych obszarów jednostek śląskiej i dukielskiej, z punktu widzenia coraz nowszej wiedzy o środowiskach sedymentacji utworów klastycznych, dostarczają dowodów na ich genezę. Łuska Stróż to zachodnie przedłużenie fałdu Gorlic, gdzie w profilu warstw menilitowych, podobnie jak w obrębie fałdu Gorlic, potwierdzono występowanie dowodów na płytkowodną sedymentację. W ich profilu wyróżniono dziewięć facji osadowych (A-I), zarówno węglanowych, jak i drobno-, grubo- i bardzo gruboklastycznych o zmiennych, zarówno strukturalnych, jak i tekstualnych cechach, oraz zinterpretowano ich genezę. Charakterystyczną cechą omawianego profilu jest dominujący udział facji klastycznych (F i G), które budują tzw. piaskowce magdaleńskie. Facje te stanowią prawie 90% jego miąższości. Facja F (gruboławicowe masywne piaskowce glaukonitowe) zinterpretowana jest jako osad zdeponowany w proksymalnej części delty. Facja G – zlepieńce polimiktyczne – zinterpretowana została jako osad przybrzeżny (klifowy). Pozostałe facje klastyczne (H i I), odpowiednio heterolitowa i piaskowcowa, występujące głównie w górnej części profilu, na podstawie obecności w nich charakterystycznych struktur sedymentacyjnych zostały zinterpretowane jako facje osadowe powstałe w środowisku przybrzeżnym zdominowanym procesami pływowymi z udziałem procesów sztormowych. Wśród struktur sedymentacyjnych po raz pierwszy rozpoznano i opisano rytmity pływowe, które dodatkowo zostały zinterpretowane jako produkt pływów syzygijnych i kwadraturowych. Geneza facji węglanowych (A, B i C) nie jest jednoznaczna, ale obecność w skale drobnych kryształów gipsu może wskazywać, że deponowane były w płytkowodnym, hipersalinarnym środowisku sedymentacji. Opisane facje oraz ich geneza wskazują, że warstwy menilitowe w obrębie łuski Stróż (podobnie jak i w obrębie fałdu Gorlic) powstawały w płytkowodnym, prawdopo- dobnie zamkniętym basenie sedymentacyjnym z okresową łącznością z oceanem światowym, na co wskazywać może obecność struktur pływowych.

EN

For many years Menilite Beds have been the subject of wide interest from the petroleum potential point of view. This has been accompanied by constantly asked question about their sedimentary environment. Data collected systematically from various areas of the Silesian and Dukla Units, taking under consideration the latest knowledge about clastic sedimentary environments, provide evidence for their genesis. Stróże Thrust Sheet is the western extension of the Gorlice fold (Gorlice Thrust Sheet), where in the section of the Menilite Beds, as in the Gorlice fold, evidence for shallow water sedimentation was found. In the profile 9 facies (A-I), both carbonate and fine, coarse and very coarse clastic with variable, structural and textual features were distinguished and their genesis was interpreted. A characteristic feature of this profile is the presence of dominant clastic facies (F and G) which build socalled Magdalena Sandstones. These facies constitute almost 90% of the profile thickness. Facies F (thick bedded, massive and coarse grained glauconitic sandstones) is interpreted as deposited in the proximal part of the delta front. Facies G (polymictic conglomerates) is interpreted as a coastal (cliff) deposit. Other H and I facies, respectively heterolithic and fine grained sandstones, occur mainly in the upper part of the profile. Based on the presence of characteristic sedimentary structures, they have been interpreted as sedimentary facies deposited in a coastal environment dominated by tidal processes involving storm processes. Among the sedimentary structures, tidal rhythmites were identified and described for the first time. They were additionally interpreted as a product of neap and spring tides. Genesis of carbonate facies (A, B and C) is not unambiguous, but the presence of small gypsum crystals in the rock may indicate that they were deposited in a shallow, hypersaline sedimentary environment. The described facies and their genesis indicate that the Menilite Beds within the Stróże Thrust Sheet (similar as in the Gorlic Fold) were deposited in the shallow, probably isolated sedimentation basin with periodic connection to the world ocean, which can be indicated by the presence of tidal structures.

Słowa kluczowe

PL

Karpaty; jednostka śląska; łuska Stróż; warstwy menilitowe; środowisko sedymentacji; kopułowe warstwowanie przekątne; rytmity pływowe

EN

Carpathians; Silesian Unit; Stróże Thrust Sheet; Menilite Beds; sedimentary environment; hummocky cross stratification; tidal rhythmites

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Nafta-Gaz
• Rocznik: 2018
• Tom: R. 74, nr 11
• Strony: 813--820
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., rys.

Twórcy

autor

Dziadzio P. S.

• Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• [1] Alexander C.R., Davis R.A., Vernon J., Henry V.J. (eds.): Tidalites: processes and products. SEPM, Special Publication 1998, vol. 61, s. 171.
• [2] Archer A.W., Greb S.F.: Hypertidal facies from the Pennsylvanian Period: Eastern and Western Interior Coal Basins, USA. [W:] Davis Jr. R.A., Dalrymple R.W. (eds.): Principles of Tidal Sedimentology. Springer Science + Business Media B.V., 2012, s. 421–436.
• [3] Borrego J., Morales J.A., Pendon J.G.: Holocene estuarine facies along the mesotidal coast of Huelva, south-western Spain. [W:] Flemming B.W., Bartholoma A. (eds.): Tidal signatures in modern and ancient sediments. Special Publication of the International Association of Sedimentologists nr 24, Blackwell Science, Oxford 1995, s. 151–170.
• [4] Byongcheon Y., Dalrymple R.W., Chun S.: The significance of hummocky cross-stratification (HCS) wavelengths: evidence from an open-coast tidal flat, South Korea. Journal of Sedimentary Research 2006, vol. 76, s. 2–8.
• [5] Cheel R.J., Leckie D.A.: Hummocky cross-stratification. [W:] Wright V.P. (ed.), Sedimentology Review 1. Blackwell Science, Oxford 1993, s. 103–122.
• [6] Cowan E.A., Cai J., Powell R.D., Seramur K.C., Spurgeon V.L.: Modern tidal rhythmites deposited in a deep-water estuary. Geo-Marine Letters 1998, vol. 18, s. 40–48.
• [7] Davis Jr. A.R.: Tidal Signatures and their preservation potential in stratigraphic sequences. [W:] Davis Jr. R.A., Dalrymple R.W. (eds.): Principles of Tidal Sedimentology. Springer Science + Business Media B.V., 2012, s. 35–56.
• [8] Dott Jr. R.H., Bourgeois J.: Hummocky stratification: significance of its variable bedding sequences. Geological Society of America Bulletin 1982, vol. 93, s. 663–680.
• [9] Duke W.L., Arnott R.W., Cheel R.J.: Shelf sandstones and hummocky cross stratification; new insights on a stormy debate. Geology 1991, vol. 19, s. 625–628.
• [10] Dziadzio P.S.: Relacje genetyczne warstw menilitowych z obrębu okien tektonicznych Ropy i Grybowa. Praca statutowa Instytutu Nafty i Gazu – PIB, Kraków 2017, nr zlecenia: 0041/ SG/2017, nr archiwalny: SG-4101-28/17, s. 1–79.
• [11] Dziadzio P.S.: Śródmenilitowe piaskowce magdaleńskie jako przykład płytkowodnej sedymentacji deltowej w Karpatach. Nafta-Gaz 2015, nr 9, s. 624–631.
• [12] Dziadzio P.S., Matyasik I., Garecka M., Szydło A.: Lower Oligocene Menilite Beds, Polish Outer Carpathians: supposed deep-sea flysch locally reinterpreted as shelfal, based on new sedimentological, micropalaeontological and organic-geochemical data. Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu – PIB 2016, nr 213, 119 s., DOI: 10.18668/PN2016.213.
• [13] Dziadzio P.S., Matyasik I.: Środowisko sedymentacji i korelacja geochemiczna dolnooligoceńskich utworów z obrębu jednostek dukielskiej i grybowskiej. Nafta-Gaz 2018, nr 6, s. 423–434, DOI: 10.18668/NG.2018.06.02.
• [14] Einsele G.: Sedimentary Basins, Evolution, Facies and Sediment Budget. Springer-Verlag Berlin, Heidelberg 1992, 628 s.
• [15] Fenies H., Faugères J-C.: Facies and geometry of tidal channelfill deposits (Arcachon Lagoon, SW France). Marine Geology 1998, vol. 150, s. 131–148.
• [16] Haczewski G.: Poziomy wapieni kokkolitowych w serii menilitowo-krośnieńskiej – rozróżnianie, korelacja i geneza. Annales Societatis Geologorum Poloniae 1989, vol. 59, s. 435–523.
• [17] Hughes Z.J.: Tidal Channels on Tidal Flats and Marshes. [W:] DavisJr. R.A., Dalrymple R.W. (eds.): Principles of Tidal Sedimentology. Springer Science + Business Media B.V., 2012, s. 269–300.
• [18] Kvale E.P.: The origin of neap-spring tidal cycles. Marine Geology 2006, vol. 235, s. 5–18.
• [19] Larsonneur C.: Tidal Deposits, Mont Saint-Michel Bay, France. [W:] Ginsburg R.N. (ed.): Tidal Deposits. A Casebook of Recent Examples and Fossil Counterparts. Springer-Verlag 1975, s. 21–30.
• [20] Longhitano S.G, Mellere D., Steel R.J., Ainsworth B.R.: Tidal depositional systems in the rock record: a review and new insights. Sedimentary Geology 2012, vol. 279, s. 2–22.
• [21] Rahmani R.A.: Estuarine tidal channel and nearshore sedimentation of a Late Cretaceous Epicontinental Sea, Drumheller, Alberta, Canada. [W:] de Boer P.L. et al. (eds.): Tide-Influenced Sedimentary Environments and Facies. Reidel Publishing Company, 1988, s. 433–471.
• [22] Reineck H.E., Singh I.B.: Genesis of laminated sand and graded rhythmites in storm-sand layers of shelf mud. Sedimentology 1972, vol. 18, s. 123–128.
• [23] Reineck H.E., Wunderlich F.: Classification and origin of flaser and lenticular bedding. Sedimentology 1968, vol. 11, s. 99–104.
• [24] Roep T.B.: Neap-spring cycles in a subrecent tidal channel fill (3665 BP) at Schoorldam, NW Netherlands. Sedimentary Geology 1991, vol. 71, s. 213–230.
• [25] Rögl F.: Mediterranean and paratethys. Facts and hypotheses of an Oligocene to Miocene paleogeography (short overview). Geologica Carpathica 1999, vol. 50, s. 339–349.
• [26] Sellwood B.W.: Lower Jurassic Tidal-Flat Deposits, Bornholm, Denmark. [W:] Ginsburg R.N. (ed.): Tidal Deposits. A Casebook of Recent Examples and Fossil Counterparts. Springer-Verlag 1975, s. 93–101.
• [27] Shanmugam G., Shrivastava S.K., Bhagaban D.B.: Sandy Debrites and Tidalites of Pliocene Reservoir Sands in UpperSlope Canyon Environments, Offshore Krishna–Godavari Basin (India): Implications. Journal of Sedimentary Research 2009, vol. 79, s. 736–756.
• [28] Sikora W.: O stratygrafii serii okiennej w Ropie koło Gorlic. Kwartalnik Geologiczny 1960, vol. 4, s. 153–172.
• [29] Szymakowska F.: Budowa geologiczna południowego skrzydła fałdu Gorlic między Gorlicami a Krygiem (Karpaty środkowe). Annales Societatis Geologorum Poloniae 1979, vol. 49, s. 85–103.
• [30] Ślączka A.: Geologia jednostki dukielskiej. Prace Instytutu Geologicznego 1971, nr 63, s. 1–97.
• [31] Ślączka A.: Stratygrafia fałdów dukielskich okolic Komańczy-Wisłoka Wielkiego. Kwartalnik Geologiczny 1959, vol. 3, s. 583–604.
• [32] Świdziński H.: Łuska Stróż koło Grybowa. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 1950, nr 59, s. 1–70.
• [33] van den Berg J.H., Boersma J.R., van Gelder A.: Diagnostic sedimentary structures of the fluvial-tidal transition zone – Evidence from deposits of the Rhine and Meuse. Netherlands Journal of Geosciences – Geologie en Mijnbouw 2007, vol. 86, no. 3, s. 287–306.
• [34] Visser M.J.: Neap-spring cycles reflected in Holocene subtidal large-scale bedform deposits: A preliminary note. Geology 1980, vol. 8, s. 543–546.