A trail of storms imprinted in Triassic rocks on the touristic path: an example from Grodziec (Dąbrowa Basin, southern Poland)

• Autorzy: Gawęda A. , Vierek A.

Warianty tytułu

PL

Ślad sztormów, zapisanych w skałach triasowych, na szlaku turystycznym: przykład z Grodźca (Zagłębie Dąbrowskie, południowa Polska)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Upper Silesia -Dąbrowa Basin is one of the highest industrially transformed regions in Europe. However, places of geotouristic value are still preserved and should be protected. One of them is the abandoned "Kamionka" quarry and nearby St. Dorotahill, knownas "local Olympus" with historical monuments, located in the Grodziec district of Będzin. The profile of Triassic limestones, dolomitized limestones and marly dolomites belong to so called Gogolin Beds and represent the sedimentation typical of sea transgression with numerous changes in water energy, up to stormy sedimentation, imprinted in rock textures and sedimentary structures. Both proximal and distal tempestites are found here. Local bioturbations are indicative for breaks in storm activity and low-energy sedimentation. In general, the carbonate sediments of Grodziec district were formed in shallow basin, on the carbonate ramp, influenced by storms and/or bottom currents. The link between the history of that area, geomorphology and geological features makes that area of special importance for geotourism.

PL

Basen śląsko-dąbrowski należy do najbardziej uprzemysłowionych, a przez to silnie zmienionych w wyniku działalności człowieka, rejonów Europy. Miejsca o wartości geoturystycznej z racji swej rzadkości powinny być pod specjalną ochroną. Jednym z takich miejsc jest nieczynny kamieniołom „Kamionka" usytuowany blisko wzgórza św. Doroty, znanego także jako „Olimp zagłębiowski ", usytuowane w dzielnicy Będzina o nazwie Grodziec. Odsłaniający się w kamieniołomie profil triasowych wapieni, częściowo zdolomityzowanych i marglistych należy do tak zwanych warstw gogolińskich i reprezentuje cechy sedymentacyjne typowe dla transgresji morskiej. W osadach znaleźć można zapis teksturalny i strukturalny wielokrotnych zmian energii wód aż do sedymentacji sztormowej, z charakterystycznymi osadami tempestytów proksymalnych i dystalnych. Lokalnie obserwowane bioturbacje wskazują na przerwy w aktywności sztormowej i sedymentacji niskoenergetycznej. Sekwencje osadowe, odsłaniające się w Grodźcu, powstawały w płytkim basenie sedymentacyjnym, na rampie węglanowej, noszą cechy zarówno osadów sztormowych, jak i prądów dennych. Obszar Kamionki - wzgórza św. Doroty jest przykładem związków między budową geologiczna, geomorfologią oraz historią regionu i jest przez to obszarem o dużym znaczeniu geoturystycznym.

Słowa kluczowe

EN

Upper Silesia; Dąbrowa Basin; Grodziec; Triassic carbonate sediments; storm activity

PL

Górny Śląsk; Zagłębie Dąbrowskie; Grodziec; triasowe osady węglanowe; sztormy

• Wydawca: Wydawnictwa AGH ; Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica
• Czasopismo: Geotourism / Geoturystyka
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 1-2
• Strony: 51--58
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Gawęda A.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska St. 60, 41-200 Sosnowiec

autor

Vierek A.

• The Jerzy Kukuczka Academy of Physical Education in Katowice, 40-065 Katowice, Mikolowska St., 72, Poland

Bibliografia

• 1. Aigner, T., 1985. Storm depositional systems. In: Lecture Notes in Earth-Science 3, Berlin-Springer.
• 2. Assman, P., 1944. Die Stratigraphie der Oberschlesichen Trias; Teil 2. Der Muschelkalk. Abhandlungen. Reichsamts fur Bodenforschfung, Neue Folge, 208: 1-124.
• 3. Błaszczyk, W., 1982. Będzin przez wieki. Dzieje miasta i jego rozwoju urbanistyczno-przestrzennego od średniowiecza do połowy XX wieku na podłożu osadnictwa w starożytności i wczesnym średniowieczu. PTTK, Poznań 1982.
• 4. Chudzikiewicz, L., 1975. Intraformational conglomerates in the Gogolin Beds (Middle Triassic, southern Poland). Rocznik PTG, 45: 3-20.
• 5. Duke, W.L., 1985. Hummocky cross-stratification, tropical hurricanes, and intense winter storms. Sedimentology, 32: 167-194.
• 6. Flugel, E., 2004. Microfacies of Carbonate Rocks. Analysis, Interpretation and Application. Springer.
• 7. Gradziński, R., 1972. Przewodnik geologiczny po okolicach Krakowa. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• 8. Goszcz, A., 1982. Systemy uskoków normalnych w rejonie Będzina, Czeladzi i Wojkowic Komornych oraz orientacja pól naprężeń tektonicznych powodujących powstanie tych uskoków. Przegląd Geologiczny, 7: 374-376.
• 9. Pawłowska, J., 1985. Rozwój facjalny morskich utworów triasu na obszarze śląsko-krakowskim. Biuletynlnstytutu Geologicznego, 349: 41-88.
• 10. Różkowski, A., Chmura, A., 1996 (red.). Mapa dynamiki zwykłych wód podziemnych GZW i jego obrzeżenia. Skala 1: 100 000. Państwowy Instytut Geologiczny.
• 11. Senkowiczowa, H., 1980. Możliwości sformalizowania podziału litostratygraficznego środkowego i górnego triasu Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Kwartalnik Geologiczny, 24, 4: 787-804.
• 12. Siedlecki, S., 1952. Utwory geologiczne między Chrzanowem a Kwaczałą. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 60: 5-230.
• 13. Szulc, J., 2000. Middle Triassic evolution of the northern Peri-Tethys area as influenced by early opening of the Tethys Ocean. Annates Societatis Geologorum Poloniae, 70: 1-48.
• 14. Vierek, A., 2007. Storm-dominated deposition on aFrasnian carbonate platform margin (Wietrznia, Holy Cross Mts., Poland). Geological Quarterly, 51, 3: 307-318.