Woonerf jako idea projektowania ulic zorientowana na poprawę jakości życia w mieście

• Autorzy: Kopeć Krzysztof , Wojtowicz Barbara

Identyfikatory

DOI

10.4467/25438700SM.21.021.14961

Warianty tytułu

EN

Woonerf as an idea of street design aimed at improving quality of life in cities

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Po wielu dziesięcioleciach projektowania ulic, w których priorytetem było zapewnienie wysokiej przepustowości ruchu samochodowego, coraz powszechniej następuje reorientacja na takie ich projektowanie, by poprawić jakość życia w mieście. Mieści się to w haśle o szerszym wymiarze znaczeniowym – jest nim odzyskiwanie miasta dla ludzi. Jest też konsekwencją zmiany, jaką w tym zakresie przeprowadzili w różny sposób i w różnym czasie, zwłaszcza Jane Jacobs, Colin Buchanan, Jan Gehl i Janette Sadik-Khan. W efekcie idea projektowania ulicy jako woonerf odpowiada bardziej jakości życia niż szybkości życia. Powstała ona w latach 60-tych XX w. w niderlandzkim Delft. Podstawową cechą woonerf jest odwrócenie hierarchii, w której to nie samochód jest najważniejszy, lecz człowiek. Osiąga się to poprzez takie kształtowanie przestrzeni, by podkreślić, że jest to przestrzeń w całości dla pieszych, z której przemieszczający się samochodami mogą korzystać ustępując im pierwszeństwa i zachowując szczególną ostrożność. Artykuł ma charakter przeglądowy. Jego celem jest zaprezentowanie idei projektowania ulicy jako woonerf – w tym zarówno uwarunkowań powstania tej koncepcji, jak i jej charakterystycznych cech. Ponieważ idea ta zyskuje na popularności także w Polsce, artykuł przedstawia proces jej rozpowszechniania w naszym kraju.

EN

After decades of designing streets, the priority of which was to ensure high car-traffic capacity, there is more and more re- -orientation towards their design in order to improve quality of life in the city. This is part of a slogan with broader meaning – that is reclaiming the city for the people. It is also a consequence of the changes that have been made within this area in different ways and at different times, especially by Jane Jacobs, Colin Buchanan, Jan Gehl and Janette Sadik-Khan. As an effect, the idea of designing a street as a woonerf corresponds more to quality than speed of life. It was established in the 1960s in the Dutch city of Delft. The main feature of woonerf is inversion of hierarchy, in which it is not the car that is the most important, but the person. This is achieved by shaping the space to emphasize that it is a pedestrianised place, which can be used by motorists, but by giving way to pedestrians and travelling with extreme caution. The article is of review nature. Its aim is to present the idea of street design as a woonerf – including both the conditions for creating this concept and its characteristic features. As this idea is gaining popularity in Poland, in the article, the process of its dissemination in our country is also demonstrated.

Słowa kluczowe

PL

ulica; woonerf; projektowanie ulic; jakość życia w mieście

EN

street; woonerf; street design; quality of life of citizens

• Wydawca: Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego, Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury, Politechniki Krakowskiej
• Czasopismo: Środowisko Mieszkaniowe
• Rocznik: 2021
• Tom: nr 36
• Strony: 48--56
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Kopeć Krzysztof

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000-0001-5897-4121

autor

Wojtowicz Barbara

• Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

• https://orcid.org/0000-0003-0534-8383

Bibliografia

• [1] Banai, R., Rapino, M. A., 2009, Urban theory since A theory of good city form (1981) – a progress review, Journal of Urbanism, 2(3), s. 259-276.
• [2] Banister, D., 2005, Unsustainable transport: city transport in the new century, London-New York: Routledge.
• [3] Barański, H., 2017, Woonerfy w Łodzi, W: H. Mazur, red., Miasto na plus. Eseje o polskich przestrzeniach miejskich, Kraków: Wysoki Zamek, s. 17-37.
• [4] Ben-Joseph, E., 1995, Changing the residential street scene. Adapting the shared street (woonerf) concept to the suburban environment, Journal of the American Planning Association, 61(4), s. 504-515.
• [5] Betlej, M., Radziejowska, A., 2016, Rozwój idei stref woonerf w Polsce na przykładzie miasta Łodzi, Autobusy – Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 6, s. 68-74.
• [6] Buchanan, C. i in., 1963, Traffic in towns: a study of the long term problems of traffic in urban areas. Reports of the Steering Group and Working Group appointed by the Minister of Transport, London: Her Majesty’s Stationery Office.
• [7] Chojecka, A., 2014, Znaczenie terenów zielonych w przestrzeni publicznej oraz ich wpływ na jakość życia miejskiego, Rynek–Społeczeństwo– Kultura, 1(9), 48-54.
• [8] Czepkiewicz, M., Jankowski, P., 2015, Analizy przestrzenne w badaniach nad jakością życia w miastach, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, rok LXXVII, z. 1, s. 101-117.
• [9] El Din, H. S., Shalaby, A., Farouh, H. E., Elariane, S. A., 2013, Principles of urban quality of life for a neighborhood, HBRC Journal, 9(1), s. 86-92.
• [10] Frumkin, H., 2002, Urban Sprawl and Public Health, Public Health Reports, 117(3), s. 201-217.
• [11] Gehl, J., 2009, Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, Kraków: Wydawnictwo RAM.
• [12] Gehl, J., 2014, Miasta dla ludzi, Kraków: Wydawnictwo RAM.
• [13] Graham, W., 2016, Miasta wyśnione, Kraków: Karakter.
• [14] Hall, P., 2002, Cities of Tomorrow: An Intellectual History of Urban Planning and Design in the Twentieth Century, Oxford-New York: Blackwell.
• [15] Insch, A., Florek, M., 2008, A great place to live, work and play. Conceptualising place satisfaction in the case of a city’s residents, Journal of Place Management and Development, 1(2), s. 138-149.
• [16] Insch, A., Florek, M., 2010, Place satisfaction of city residents: Findings and implications for city branding, W: G. Ashworth, M. Kavaratzis, red., Towards effective place brand management: Branding European Cities and Regions, Cheltenham: Edward Edgar Publishing Limited, s. 191-204.
• [17] Jacobs, J., 2014, Śmierć i życie wielkich miast Ameryki, Warszawa: Fundacja Centrum Architektury.
• [18] Kamp, I. van, Leidelmeijer, K., Marsman, G., de Hollander, A., 2003, Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study, Landscape and Urban Planning, 65(1-2), s. 5-18.
• [19] Karapuda, M., 2018, Miasta są dla ludzi – wstęp do Jana Gehla koncepcji miasta, Kultura i Wartości, 26, s. 287-303.
• [20] Kenworthy, J.R., 2006, The eco-city: ten key transport and planning dimensions for sustainable city development, Environment & Urbanization, 18(1), s. 67-85.
• [21] Kopeć, K., 2014, Nowoczesne rozwiązania w kształtowaniu komunikacji na obszarach zurbanizowanych, Logistyka, 6, s. 5667-5672.
• [22] Kopeć, K., 2019, Przekształcenia transportowe miast służące poprawie jakości życia, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 22(2), s. 34-49.
• [23] Kusińska, E., 2017, Kształtowanie miejskich przestrzeni publicznych zgodnie z potrzebami lokalnych społeczności, Przestrzeń Urbanistyka Architektura, 2, s. 85-94.
• [24] Mage, D., Ozolins, G., Peterson, P., Webster, A., Orthofer, R., Vandeweerd, V., Gwynne, M., 1996, Urban air pollution in megacities of the world, Atmospheric Environment, 30(5), s. 681-686.
• [25] Morrison, H., 1933, Socialisation and transport. Organisation of socialised industries with the particular reference to the London passenger transport bill, London: Constable and Co Ltd.
• [26] Nijkamp, P., Rienstra, S. A., 1996, Sustainable Transport in a Compact City, W: M. Jenks, E. Burton, red., The Compact City: A Sustainable Urban Form?, London: E&F.N. Spon, s. 190-199.
• [27] Peach, N. D., Petach, L. A., 2016, Development and quality of life in cities, Economic Development Quarterly, 30(1), s. 32-45.
• [28] Rychlewski, J., Krych, A., 2013, Raport Buchanana 50 lat później, Transport Miejski i Regionalny, 12, s. 4-8.
• [29] Sadik-Khan, J., Solomonow, S., 2017, Walka o ulice. Jak odzyskać miasto dla ludzi, Kraków: Wysoki Zamek.
• [30] Sirgy, M. J., Cornwell, T., 2002, How neighborhood features affect quality of life, Social Indicators Research, 59(1), s. 79-114.
• [31] Smeed, R. J., 1949, Some statistical aspects of road safety research, Journal of the Royal Statistical Society, Series A (General), vol. CXII, part I, s. 1-34.
• [32] Smith, T., Nelischer, M., Perkins, N., 1997, Quality of an urban community: a framework for understanding the relationship between quality and physical form, Landscape and Urban Planning, 39(2-3), s. 229-241.
• [33] Szołtysek, J., Otręba, R., 2015, Wieloaspektowa analiza czynników kształtujących poczucie jakości życia w mieście – jako przesłanka tworzenia polityki logistycznej miasta, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 383, s. 166-186.
• [34] Szołtysek, J., Twaróg, S., 2012, Problematyka hałasu we współczesnych miastach, Studia Miejskie, 6, s. 75-84.
• [35] Türksever, A. N. E., Atalik, G., 2001, Possibilities and limitations for the measurement of the quality of life in urban areas, Social Indicators Research, 53(2), s. 163-187.
• [36] Wardrop, J. G., 1952, Some theoretical aspects of road traffic research, ICE Proceedings: Engineering Divisions, 1(3), s. 325-362.
• [37] Wendt, M., 2009, The importance of death and life of great American cities (1961) by Jane Jacobs to the profession of urban planning, New Visions for Public Affairs, 1, s. 1-24.
• [38] Wesołowski, J., 2008, Miasto w ruchu, Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź.
• [39] Węziak-Białowolska, D., 2016, Quality of life in cities – Empirical evidence in comparative European perspective, Cities, 58, s. 87-96.
• [40] Wojtowicz, A., Banasik, M., Basiaga-Pasternak, J., Dyląg, M., 2020, Jakość i satysfakcja z życia osób starszych mieszkających na wsi i w mieście, W: M. Mirowska, R. Majer, red., Naukowe i praktyczne konteksty wybranych problemów starzejącego się społeczeństwa wsi, Częstochowa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, s. 37-50.
• [41] Wojtowicz, A., Wojtowicz, B., Nessel, M., 2017, Wykorzystanie narzędzi psychologicznych do pomiaru poziomu jakości życia mieszkańców terenów zurbanizowanych, Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae, Rok 21, Nr 3, tom I, s. 321-332.
• [42] Woźniak, Z., 2015, Cykliczne badania jakości życia narzędziem wsparcia miejskiej strategii rozwoju, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, Rok LXXVII, z. 1, s. 79-99.
• [43] Zenker, S., Petersen, S., Aholt, A., 2013, The citizen satisfaction index (CSI): Evidence for a four basic factor model in a German sample, Cities, 31, s. 156-164.