Skład chemiczny osadów dennych Zbiornika Irkuckiego

• Autorzy: Jaguś A. , Khak V. , Rzętała M. A. , Rzętała M.

Identyfikatory

DOI

10.2429/proc.2012.6(1)029

Warianty tytułu

EN

Chemical composition of bottom sediments of Irkutsk Reservoir

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Konsekwencją budowy zbiorników wodnych jest tworzenie się pokrywy osadów dennych. Osady często są postrzegane jako środowisko akumulacji substancji chemicznych, w tym zwłaszcza związków fosforu oraz wielu mikrozanieczyszczeń. Badaniom chemicznym poddano osady denne Zbiornika Irkuckiego. Jest to najwyższy zbiornik kaskady rzeki Angary, zasilany głównie wodami wypływającymi z jeziora Bajkał. Badania prowadzono w lipcu 2010 roku w rejonie miejscowości Nowogrudinina i Patrony. W składzie podstawowym osadów dominował ditlenek krzemu (SiO2) - 56,75÷61,24%. Znacząca była też zawartość Al2O3 14,12÷15,79% oraz Fe2O3 6,04÷7,17%. Pięciotlenek fosforu (P2O5) występował w ilości 0,17÷0,24%. Wśród pierwiastków śladowych największym udziałem w materiale osadowym wyróżniały się: bar 582÷615 ppm, cyrkon 200÷863 ppm, stront 186÷274 ppm, chrom 147÷243 ppm, wanad 123÷140 ppm, cer 85÷151 ppm i cynk 73÷94 ppm. Na ogół zawartości pierwiastków śladowych w osadach nie przekraczały naturalnych zawartości w skałach i glebach. Tylko nieliczne pierwiastki, np. chrom, występowały w ilościach większych niż tło geochemiczne.

EN

Construction of water reservoirs results in formation of a layer of bottom sediments. Sediments are often perceived as the environment of accumulation of chemical substances, particularly including phosphorus compounds and numerous microcontaminants. The chemical studies concerned bottom sediments of Irkutsk Reservoir, which is the highest reservoir in the Angara river cascade, mainly fed by water flowing out of Lake Baikal. The studies were carried out in July 2010 near towns of Novogrudinina and Patrony. The main composition of the sediments was dominated by silicon dioxide (SiO2) - 56.75÷61.24%. Concentrations of Al2O3 and Fe2O3 were also significant, 14.12÷15.79% and 6.04÷7.17% respectively. Phosphorus oxide (P2O5) concentration was 0.17÷0.24%. The largest concentrations of trace elements in the sediments were those of: barium 582÷615 ppm, zirconium 200÷863 ppm, strontium 186÷274 ppm, chromium 147÷243 ppm, vanadium 123÷140 ppm, cerium 85÷151 ppm, and zinc 73÷94 ppm. Generally, concentrations of trace elements in the sediments did not exceed natural concentrations in rocks and soils. Only some elements, eg chromium, occurred in higher concentrations than the geochemical background.

Słowa kluczowe

PL

Syberia; kaskada Angary; Zbiornik Irkucki; osady denne; skład chemiczny

EN

Siberia; Angara cascade; Irkutsk Reservoir; bottom sediments; chemical composition

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Proceedings of ECOpole
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 6, No. 1
• Strony: 219--223
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., tab.

Twórcy

autor

Jaguś A.

• Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, ul. Willowa 2, 43-309 Bielsko-Biała, Polska, tel. [phone], fax [phone]

autor

Khak V.

• Instytut Skorupy Ziemskiej, Syberyjski Oddział Rosyjskiej Akademii Nauk, ul. M. Lermontowa 128, 664033 Irkuck, Rosja

autor

Rzętała M. A.

• Katedra Geografii Fizycznej, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Polska, tel. [phone], fax [phone]

autor

Rzętała M.

• Katedra Geografii Fizycznej, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Polska, tel. [phone], fax [phone]

Bibliografia

• [1] Tobolski K. Osady denne. W: Choiński A. Zarys limnologii fizycznej Polski. Poznań: Wyd Nauk UAM; 1995:181-205.
• [2] Łajczak A. Zamulenie i lokalizacja zbiorników zaporowych w polskich Karpatach. Gospodarka Wodna. 1986;2:47-50.
• [3] Karnaukhova GA. Sedimentation system of the Angara river after regulation of its flow. Doklady Earth Sciences. 2007;413A:351-353. DOI: 10.1134/S1028334X07030063.
• [4] Łajczak A. Studium nad zamulaniem wybranych zbiorników zaporowych w dorzeczu Wisły. Monografie Komitetu Gospodarki Wodnej Polskiej Akademii Nauk, 8. Warszawa: Ofic Wyd Polit Warszaw; 1995.
• [5] Rzętała MA. Procesy brzegowe i osady denne wybranych zbiorników wodnych w warunkach zróżnicowanej antropopresji (na przykładzie Wyżyny Śląskiej i jej obrzeży). Katowice: Wyd Uniwer Śląsk; 2003.
• [6] Kajak Z. Hydrobiologia - Limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Warszawa: Wyd Nauk PWN; 2001.
• [7] Jaguś A, Khak V, Kozyreva E, Rzętała MA, Rzętała M, Szczypek T. Zmiany w środowisku wywołane spiętrzeniem wód rzeki Angary i jeziora Bajkał. Wszechświat. 2010;10-12:265-271.
• [8] Gworek B. Glin w środowisku przyrodniczym a jego toksyczność. Ochr Środow Zasob Natural. 2006;29:27-38.
• [9] Myślińska E. Laboratoryjne badania gruntów. Warszawa: Wyd Nauk PWN; 1998.
• [10] Rzętała M. Funkcjonowanie zbiorników wodnych oraz przebieg procesów limnicznych w warunkach zróżnicowanej antropopresji na przykładzie regionu górnośląskiego. Katowice: Wyd Uniwer Śląsk; 2008.
• [11] Kabata-Pendias A, Pendias H. Biogeochemia pierwiastków śladowych. Warszawa: Wyd Nauk PWN; 1999.
• [12] Moalla SMN, Awadallah RM, Rashed MN, Soltan ME. Distribution and chemical fractionation of some heavy metals in bottom sediments of Lake Nasser. Hydrobiology. 1998;64:31-40.
• [13] Juracek KE, Mau DP. Metals, trace elements, and organochlorine compounds in bottom sediment of Tuttle Creek Lake, Kansas, USA. Hydrobiology. 2003;494:277-282. DOI: 10.1023/A:1025447223154.
• [14] Skorbiłowicz E, Skorbiłowicz M. Metals in grain fractions of bottom sediments from selected rivers in north-eastern Poland. Phys Chem Earth. 2011;36:567-578. DOI: 10.1016/j.pce.2011.05.006.