Pierwiastki ziem rzadkich w wybranych skałach obszaru Strzelin–Głuchołazy

• Autorzy: Lasoń Krzysztof , Markowiak Marek

Identyfikatory

DOI

10.7306/bpig.48

Warianty tytułu

EN

Rare earth elements in selected rocks of the Strzelin–Głuchołazy area (eastern Sudetes)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W trakcie poszukiwań mineralizacji kruszcowej w morawsko-śląskiej strefie tektonicznej przebadano 312 próbek z 28 odkrywek. Wydzielono cztery odkrywki (Gierałcice, Górka Sobocka, Gęsiniec i Doboszowice), w których stwierdzono najwyższe zawartości REE. Szczegółowe badania wykazały, że granitoidy, aplity i żyły kwarcowe z Gierałcic oraz granitoidy z Górki Sobockiej charakteryzują się przeciętną zawartością pierwiastków ziem rzadkich, a podwyższone zawartości tych pierwiastków wykazują pojedyncze próbki pegmatytów, skał zmetasomatyzowanych i granitoidów pozostających na różnych etapach przeobrażeń hipergenicznych. Stosunkowo wysokie zawartości sumy REE stwierdzono w granitoidach z Gęsińca – maksymalnie 681 ppm, średnio 169 ppm. Występuje tam allanit, na którego kryształach utworzyły się skupienia wtórnych minerałów ziem rzadkich z grupy bastnäsytu: parisytu i prawdopodobnie thorbastnäsytu. Najwyższe zawartości REE oznaczono w 7 próbkach iłów wypełniających szczeliny tektoniczne w kamieniołomie gnejsu w Doboszowicach. Suma REE waha się w nich w granicach 591–1868 ppm, a średnia arytmetyczna zawartość przekracza 0,1%. Wskazuje to na możliwość wykrycia stosunkowo wysokich zawartości REE w skałach ilastych na terenie Sudetów.

EN

In the course of prospecting for ore mineralization in the Moravian-Silesian tectonic zone 312 samples were collected from 28 open pits. Selected four quarries (Gierałcice, Górka Sobocka, Gęsiniec and Doboszowice) have been found to have the highest content of REE. Detailed studies have shown that granitoids, aplites and quarz veins from Gierałcice and granitoids from Górka Sobocka are characterized by typical contents of rare earth elements, single elevated contents of these elements occur in pegmatites, metasomatites and weathered granitoids being at different stages of hypergenic alterations. Higher contents of total REE were found in granitoids from the Gęsiniec quarry–up to 681 ppm, an average of 169 ppm. In this quarry occur granitoids with crystals of allanite coated by aggregates of secondary REE minerals of the bastnaesite group: parisite and probably thorbastnaesite. The highest contents of REE were found in seven samples of clays filling the tectonic fissures in gneisses of the Doboszowice quarry. The contents of total REE in clays range within the limits of 591–1868 ppm and the mean content exceeds 0.1%. This indicates the possibility of the occurrence of higher contents of REE in clay rocks in the Sudetes Mountains.

Słowa kluczowe

PL

REE; iły; granitoidy; strefa morawsko-śląska; Strzelin

EN

REE; clays; granitoids; Moravian-Silesian tectonic zone; Strzelin

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 477
• Strony: 55--67
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys., tab., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Lasoń Krzysztof

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec

autor

Markowiak Marek

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec

Bibliografia

• [1] ALEKSANDROWSKI P., KRYZA R., MAZUR S., PIN C., ZALASIEWICZ J., 2000 – The Polish Sudetes: Caledonian or Variscan? Trans. R . Soc. Ed., Earth Sci., 90: 127–146.
• [2] BRADLEY S., VAN GOSEN B.S., LONG K.R., VERPLANK P.L., GAMBOGI J.R., SEAL II R.R., 2014 – The rare earth elements – vital to modern technologist and lifestyles. W: USGS Mineral Resources Program Fact Sheet 3078: 1–4.
• [3] CHAKHMOURADIAN A.R., ZAITSEV A.N., 2012 – Rare earth mineralization in igneous rocks – sources and processes. Elements, 8, 5: 347–353.
• [4] CHAREWICZ W. (red.), 1990 – Pierwiastki ziem rzadkich: surowce, technologie, zastosowania. WNT, Warszawa.
• [5] CYMERMAN Z., 2010 – Mapa tektoniczna Sudetów i bloku przedsudeckiego 1: 200 000. PIG-PIB, Warszawa.
• [6] LASOŃ K., MARKOWIAK M., HABRYN R., BAZARNIK J., 2018 – Perspektywy wystąpień rud metali Mo, Cu, W, Au i in. w waryscyjskiej strefie kolizyjnej Brunovistulicum z Masywem Czeskim na tle mineralizacji przesuwczej strefy uskokowej Kraków–Lubliniec. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [7] Li L.Z, YANG X., 2014 – China’s rare earth ore deposits and beneficiation techniques. W: 1 st. European Rare Earth Resources Conference. Milos, Greece. 2014.
• [8] LONG K.R., VAN GOSEN B.S., FOLEY N., CORDIER D., 2010 – The principal rare earth elements of the United States – a summary of domestic deposits and a global perspective. Mineral Resources Program. W: USGS Investigations Report 2010–520: 1–96.
• [9] MCDONOUGH W.F., SUN S.S., 1995 – The composition of the Earth. Chem. Geol., 120: 223–253.
• [10] OBERC-DZIEDZIC T., KRYZA R., 2012 – Late stage Variscan magmatism in the Strzelin Massif (SW Poland): SHRIMP zircon ages of tonalite and Bt-Ms granite of the Gęsiniec intrusion. Geol. Quart., 56, 2: 225–236.
• [11] OBERC J., OBERC-DZIEDZIC T., KLIMAS-AUGUST K., 1986 – Charakterystyka petrograficzna i tektonika granitów i gnejsów Strzelińskiego Okręgu Eksploatacji Surowców Skalnych. W: Kompleksowa dokumentacja geologiczna złóż granitoidów w Strzelińskim Okręgu Eksploatacji Surowców Skalnych. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Wrocław.
• [12] OBERC-DZIEDZIC T., 2007 – Internal structure of the granite and tonalite intrusions in the Strzelin massif. W: Granitoids in Poland (red. A. Kozłowski, J. Wiszniewska). AM Monograph, 1: 217–229. Warszawa.
• [13] OBERC-DZIEDZIC T., KRYZA R., BIAŁEK J., 2010 – Variscan multistage granitoid magmatism in Brunovistulicum: petrological and SHRIMP U/Pb zircon geochronological evidence from the southern part of the Strzelin Massif, SW Poland. Geol. Quart., 54, 3: 301–324.
• [14] OBERC-DZIEDZIC T., KRYZA R., PIN CH., MADEJ S., 2013 – Variscan granitoid plutonism in the Strzelin Massif (SW Poland): petrology and age of the composite Strzelin granite intrusion. Geol. Quart., 57, 4: 269–288.
• [15] OBERC-DZIEDZIC T., KRYZA R., PIN CH., 2015 – Last stage of Variscan granitoid magmatism in the Strzelin Massif (SW Poland): petrology and age of the biotite-muscovite granites. Geol. Quart., 59, 4: 718–737.
• [16] PAULO A., 1999 – Pierwiastki ziem rzadkich pod koniec XX wieku. Prz. Geol., 47, 1: 34–41.
• [17] PAULO A., KRZAK M., 2015 – Metale rzadkie. Wyd. AGH. Kraków.
• [18] POLAŃSKI A., 1988 – Podstawy geochemii. Wydaw. Geol., Warszawa.
• [19] PUZIEWICZ J., ŽÁČEK V., 2003 – The eastern part of the Žulová pluton (NE Bohemian massif): a review. Miner. Soc. Pol.,Spec. Pap., 23, 23: 192–194.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).