Narzędzia wspierające zadania państwowego monitoringu środowiska wodnego w kontekście zrównoważonego rozwoju w dobie zmian klimatu

• Autorzy: Kolanek Agnieszka , Sambor Aleksandra , Ferenc Zbigniew

Identyfikatory

DOI

10.36119/15.2025.5.5

Warianty tytułu

EN

Tools supporting the tasks of State Water Environmental Protection System in the context of sustainable development in the climate change period

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dążenie do dobrego stanu wód stanowi wyzwanie XXI wieku. Według Ramowej Dyrektywy Wodnej, zgodnie z zasadami zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi, taki stan ma być osiągnięty w Unii Europejskiej do roku 2027. W procesie oceny stanu środowiska wodnego wytyczne OECD podkreślają zintegrowane zarządzanie, udział interesariuszy, zarządzanie ryzykiem, efektywność ekonomiczną, ochronę jakości wód, adaptację do zmian klimatu i współpracę międzynarodową. Jednakże kluczowym elementem jest monitoring wód, obejmujący monitoring diagnostyczny, operacyjny i badawczy, w celu oceny stanu ekologicznego i chemicznego. Historia monitoringu wód w Polsce sięga lat 60-tych XX wieku, ewoluując wraz z przepisami, m.in. po wejściu Polski do UE i po implementacji Ramowej Dyrektywy Wodnej. Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ) realizuje państwowy monitoring środowiska. W celu uzyskania skuteczniejszej oceny jakości wód potrzebna jest rozbudowana sieć lokalnych monitoringów i partycypacja społeczna. Ekologiczna katastrofa w dorzeczu Odry z 2022 roku spowodowała istotne zmiany związane z dostępem do bieżących informacji o jakości wód. GIOŚ wprowadził system pilotażowy monitoringu on-line, udostępniając dane o wybranych parametrach fizyko-chemicznych, ale o ograniczonej powtarzalności częstości i zakresu danych, co uniemożliwia określenie trendów zmian parametrów fizyko-chemicznych i występowania Prymnesium parvum. Wskazuje to na potrzebę dalszego modernizowania, dofinansowania i ulepszenia systemu monitoringu, wykorzystując nowoczesne technologie cyfrowe (platformy online, aplikacje mobilne, AI) oraz partycypację społeczną, by zwiększyć efektywność i szybszą reakcję na zagrożenia. Kluczowa dla efektywności systemu jest również rola świadomych użytkowników środowiska w zgłaszaniu problemów i zbieraniu danych, pokazana na przykładzie zmian w monitoringu Odry.

EN

Striving for good water status is a challenge of the 21st century. According to the Water Framework Directive, such status is to be achieved in the European Union by 2027, in accordance with the principles of integrated water resources management. In the process of assessing the status of the aquatic environment, the OECD guidelines emphasize integrated management, stakeholder participation, risk management, economic efficiency, water quality protection, adaptation to climate change and international cooperation. However, a key element is water monitoring, including diagnostic, operational and research monitoring, in order to assess the ecological and chemical status. The history of water monitoring in Poland dates back to the 1960s, evolving along with regulations, including after Poland’s accession to the EU and after the implementation of the Water Framework Directive. The Chief Inspector for Environmental Protection (GIOŚ) carries out state environmental monitoring. In order to obtain a more effective assessment of water quality, an extensive network of local monitoring and social participation are needed. The ecological disaster in the Odra river basin in 2022 caused significant changes related to access to current information on water quality. GIOŚ has introduced a pilot system of online monitoring, providing data on selected physicochemical parameters, but with limited repeatability of frequency and scope of data, which makes it impossible to determine trends in changes in physicochemical parameters and the occurrence of Prymnesium parvum. This indicates the need for further modernization, co-financing and improvement of the monitoring system, using modern digital technologies (online platforms, mobile applications, AI) and social participation to increase efficiency and faster response to threats. The role of aware users of the environment in reporting problems and collecting data is also key to the effectiveness of the system, shown on the example of changes in the monitoring of the Odra River.

Słowa kluczowe

PL

system monitoringu rzek; monitoring partycypacyjny; zarządzanie zasobami wodnymi; rzeka Odra

EN

river monitoring system; participatory monitoring; water resources management; Odra River

• Wydawca: Ośrodek Informacji "Technika instalacyjna w budownictwie''
• Czasopismo: Instal
• Rocznik: 2025
• Tom: nr 5
• Strony: 34--39
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kolanek Agnieszka

• Politechnika Wrocławska, Katedra Gospodarki Wodno-Ściekowej i Technologii Odpadów, Wrocław, Polska
• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-2305-5763

autor

Sambor Aleksandra

• Politechnika Wrocławska, Katedra Gospodarki Wodno-Ściekowej i Technologii Odpadów, Wrocław, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-1904-5415

autor

Ferenc Zbigniew

• Politechnika Wrocławska, Katedra Gospodarki Wodno-Ściekowej i Technologii Odpadów, Wrocław, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-3821-1394

Bibliografia

• [1] Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, Dz. Urz. UE L 327/1 z 22.12.2000 r.
• [2] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Plan ochrony zasobów wodnych Europy (Blueprint to Safeguard Europe’s Water Resources), 2012 r., COM(2012)673 final
• [3] Korol R., Ilościowe ujęcie zagadnienia jakości wód, Ochrona Środowiska nr 4/1981, str. 17-23
• [4] Korol R., Jaśniewicz E., Strońska M., Możliwości Wdrożenia Dyrektyw Unii Europejskiej w monitoringu wód i ścieków, Zeszyty Naukowe nr 118, Inżynieria Środowiska nr 8/1998, str. 75-86
• [5] Korol R., Jaśniewicz E., Strońska M., Zmiany jakości wód Odry w latach 1992-1997, Ochrona Środowiska nr 2(73)/1999, str. 19-23
• [6] Zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi oraz infrastrukturą hydrotechniczną w świetle prognozowanych zmian klimatycznych Pod redakcją Majewskiego W. i Walczykiewicza T., seria: monografie IMGW-PIB, Warszawa 2012
• [7] Zarządzanie wodą w sytuacjach kryzysowych. Dokument programowy III Okrągłego Stołu Wodnego. Pod redakcją Nachlik E., Januchty-Szostak A., Kundzewicz Z., Zalewskiego J., Hausnera J. Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Kraków 2023
• [8] Rak J., Zagrożenia systemów środowiskowych, Instal nr 3/2020 (415) str. 30-37, DOI 10.36119/15.2020.3.5
• [9] Ustawa z dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne, Dz.U. 1974, nr 38, poz. 230
• [10] Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne, Dz.U. 2017, poz. 1566
• [11] Walczykiewicz T. i inni, Współczesne problemy gospodarki wodnej w kontekście zagospodarowania przestrzennego, seria publikacji naukowo-badawczych IMGW-PIB, Warszawa 2020
• [12] Klimkiewicz M., Starosta M., Szafraniuk A., Chochoł, Włoskowicz M., Engel J., Choroś J., Czupryniak K., Pawelec-Olesińska A., Biała księga polskich rzek. Lekcje płynące z katastrofy odrzańskiej. Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, Warszawa, marzec 2023, https://www.wwf.pl/sites/default/files/inline-files/biala_ksiega_polskich_rzek.pdf
• [13] OECD Principles on Water Governance Welcomed by Ministers at the OECD Ministerial Council Meeting on 4 June 2015, Directorate for Public Governance and Territorial Development, Organization for Economic Cooperation and Development, Paris www.oecd.org/gov/regional-policy/OECD-Principles-on-Water-Governance-brochure.pdf
• NETOGRAFIA:
• [14] https://wody.gios.gov.pl/pjwp/publication/367 dane publiczne dostęp: 28.10.2024
• [15] https://badania.gios.gov.pl/odra/ dostęp: 28.10.2024
• [16] https://www.gov.pl/web/odra dostęp: 28.10.2024
• [17] https://www.gov.pl/web/gios/monitoring-wod-dzialania-gios-dwa-lata-po-sytuacji-na-odrze dostęp: 28.10.2024
• [18] https://gazetapoludniowa.pl/odra-rok-po-katastrofie/ dostęp 10.03.2025
• [19] https://upwr.edu.pl/aktualnosci/eksperci-upwr-o-odrze-scieki-to-problem-ale-nie-jedyny-3868.html dostęp 10.03.2025
• [20] https://www.mkoo.pl/index.php?mid=40&lang=PL dostęp 10.03.2025
• [21] https://portalkomunalny.pl/gios-z-dofinansowaniem-na-modernizacje-monitoringu-jakosci-wod-578556/ dostęp: 20.03.2025
• [22] https://www.stowarzyszenie515.org/mapa-rzek; dostęp: 10.10.2023 r.; https://www.facebook.com/Stowarzyszenie515; dostęp: 11.04.2025 r.
• [23] http://www.ratujmyrzeki.pl/; dostęp: 11.04.2025 r.
• [24] https://odra.pl; dostęp: 11.04.2025 r.