Kopaliny towarzyszące ze złóż węgla brunatnego znaczącym źródłem surowców mineralnych

• Autorzy: Ratajczak T. , Uberman R.

Warianty tytułu

EN

Accompanying minerals from lignite deposits as a significant source of mineral raw materials

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule, w syntetycznym ujęciu, scharakteryzowano występujące w polskich złożach węgla brunatnego utwory geologiczne posiadające właściwości surowcowe, czyli kopaliny towarzyszące, podając ich lokalizację, charakterystyki jakościowe, szacunkowe zasoby i możliwości zastosowań. Zwrócono też uwagę na przydatność gospodarczą np. w robotach infrastrukturalnych i dla rekultywacji wielu utworów geologicznych występujących w nadkładzie, kwalifikowanych jako tzw. masy ziemne lub skalne. Wykazano przyczyny niezadawalającego dotychczas stopnia wykorzystania kopalin towarzyszących. Opisano stosowane w kopalniach sposoby eksploatacji i przeróbki kopalin towarzyszących, a także obowiązujące w Polsce podstawy prawne dla wydobywania tych kopalin oraz uwarunkowania ekonomiczno-finansowe. Zaakcentowano potrzebę zabezpieczenia wydobywanych, a nie wykorzystanych kopalin towarzyszących przez budowę złóż antropogenicznych. Działalność ta wymaga przede wszystkim uregulowania statusu prawnego tych złóż oraz opracowania i stosowania systemu ekonomiczno-finansowego, stymulującego gospodarkę tymi kopalinami. W podsumowaniu wypunktowano niezbędne działania dla zwiększenia stopnia wykorzystania kopalin towarzyszących i ich udziału w bilansie surowców mineralnych kraju.

EN

The article characterizes geological formations occurring in the Polish lignite deposits having the characteristics of raw materials, i.e. accompanying minerals, giving their location, quality characteristics, estimated resources and potential applications. Attention has also been paid to the economic suitability, e.g. in infrastructure works and for the reclamation of many geological formations found in the overburden, classified as so-called earth or rock mass. There are also raw materials of sorption properties representing a huge potential source of minerals valuable for the economy and environmental protection. This refers to e.g.: beidellite clays from Bełchatów, Poznań clays from the region of Konin and Adamów, lacustrine chalk from Bełchatów, as well as Mesozoic limestone from the lignite bedding in Bełchatów. The reasons for the unsatisfactory use of accompanying minerals have been given. The authors described the methods used in the mining operation and processing of associated minerals, also applicable in Poland, as the legal basis for the extraction of these minerals and the economic and financial conditions. They stressed the need to protect mined not associated minerals used by the construction of anthropogenic deposits. This activity primarily requires regulating the legal status of these deposits and the development and application of an economic and financial system that stimulates the economy of these minerals. In summary, the necessary actions were taken to increase the use of the accompanying minerals and their contribution to the balance of mineral resources in the country.

Słowa kluczowe

PL

kopaliny towarzyszące; węgiel brunatny; złoża antropogeniczne; surowce mineralne

EN

accompanying minerals; lignite; anthropogenic deposit; mineral resources

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2017
• Tom: nr 100
• Strony: 205--220
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Ratajczak T.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

autor

Uberman R.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

• 1. Adamczyk i in. 2012 – Adamczyk, K., Jończyk, M.W., i Skórzak, A. 2012. Kopaliny towarzyszące eksploatacji złóż węgla brunatnego Bełchatów – historia dokumentowania i zagospodarowania. Kalendarium. Górnictwo Odkrywkowe nr 1–2.
• 2. Kasiński i in. 2006 – Kasiński, J.R., Mazurek, S. i Piwocki, M. 2006. Waloryzacja i ranking złóż węgla brunatnego w Polsce. Prace PIG nr 187, s. 1–79.
• 3. Kasiński, J.R. i Piwocki, M. 1992. Metoda ekonomiczno-sozologiczna waloryzacji złóż węgla brunatnego. Przegląd Geologiczny nr 5, s. 346–350.
• 4. Ney, R. red. 1984. Określenie kolejności udostępnienia i kompleksowego wykorzystania złóż węgla brunatnego w Polsce. Ekspertyza Komitetu Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN.
• 5. Nieć, M. 1994. Kopaliny towarzyszące. Przegląd Geologiczny t. 42, nr 5, s. 330–334.
• 6. Hausner, J. red. 2015. Polityka surowcowa Polski. Rzecz o tym, czego nie ma a jest bardzo potrzebne. Kraków: Wyd. Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
• 7. Ratajczak T. i Hycnar E. 2017. Kopaliny towarzyszące w złożach węgla brunatnego. Tom I. Geologiczno-surowcowe aspekty zagospodarowania kopalin towarzyszących. Kraków: Wyd. IGSMiE PAN.
• 8. Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do konsultacji społecznych. Ministerstwo Rozwoju, Warszawa, 2016.
• 9. Uberman, R. i Ostręga, A. 2008. Wykorzystanie metody Analitycznego Procesu Hierarchicznego dla waloryzacji (rankingu) polskich złóż węgla brunatnego. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 24, z. 2–4, s. 74–95.
• 10. Uberman, R. 2017. Kopaliny towarzyszące w złożach węgla brunatnego. Tom II. Prawno-ekonomiczne oraz górnicze aspekty zagospodarowania kopalin towarzyszących. Kraków: Wyd. IGSMiE PAN.
• Ustawy:
• 11. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, poz. 96).
• 12. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 110, poz. 1190).
• 13. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 163, poz. 981 z późn. zm.).

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).