Przetwarzanie bodźców afektywnych przez ofiary i sprawców wypadków komunikacyjnych

• Autorzy: Ścigała D.

Warianty tytułu

EN

Seeking sensation, alexithymia and processing of the affective stimuli by the victims and causes of the motor vehicle accident

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zasadniczy problem artykułu odnosił się do odpowiedzi na pytania: czy przeżycie sytuacji zagrażających integralności psychicznej i życiu wpływa na proces przypominania bodźców afektywnych, które mogą być skojarzone z minioną traumą? A także czy temperament oraz aleksytymia modyfikują przetwarzanie bodźców afektywnych? O właściwościach zakodowanych doświadczeń wnioskowano na podstawie czasów reakcji badanych na bodźce afektywne skojarzone z minioną traumą. Przyjęto, zgodnie z LeDoux (2002), że im silniejszy afekt (strach, przerażenie) towarzyszył doświadczeniu, tym krótszy czas reakcji na bodziec przypominający traumę. W celu weryfikacji poczynionych założeń zaprojektowano badanie eksperymentalno - kwestionariuszowe z wykorzystaniem programu Superlab 4.0. Ponadto wykorzystano następujące metody diagnostyczne SSS-V - badanie poszukiwania doznań według koncepcji Zuckermana(1990); TAS-26 - pomiar aleksytymii Taylor, Bagby, za Maruszewski, Ścigała, (1998); oraz testy sprawdzające poziom zaburzeń pourazowych zależnie od okresu jaki minął od wypadku: do pomiaru ostrej reakcji stresowej ASD, Bryant, Harvey, (2003); oraz zaburzeń pourazowych PTSD, Foa (1995). W badaniach właściwych wzięły udział 104 osoby sprawcy i ofiary wypadków samochodowych oraz grupa kontrolna. Osoby po wypadkach zdecydowanie szybciej reagowały na bodźce wywołujące afekt negatywny U=668; p<0,001. Ponadto zgodnie z oczekiwaniami wykazano, że najkrótsze czasy reakcji na bodźce wywołujące afekt negatywny wystąpiły w grupie ofiar wypadków komunikacyjnych F(2,101)=6,934; p<0,01) η2= 0,12. Poza tym wykazano moderujący wpływ poszukiwania doznań w grupie badawczej F(2,98)= 4,4; p<0,05 η2= 0,28 oraz aleksytymii F(2,98)=10,672; p<0,001 η2=0,18.

EN

The aim of the experimental and questionnaire research was to look for the answer to the question concerning the influence of previous experience - traumatic in character - on processing affective stimuli associated with the previous trauma. And also if temperament and alexithymia can modify recalling of affective stimuli? It conclude about specificity encoded experiences on base of time reaction of examined on the stimuli affect related to departed traumatic experiences. It set up, according to LeDoux (2002) that stronger affect (fear, horror) accompany to the experience is connected to shorter time of the reaction on stimulus reminiscent the trauma. To verify this affirmations author has design the experimental and questionnaire research using the Superlab 4.0 program and other diagnostic methods as, for example, SSS-V, ASD, TAS-26 and others. At the main research there were examined 104 of person, 34 of the causes, 32 of victims of car accidents and 38 of control group. The participants both, the causes and the victims reacted considerably faster on stimuli associated with trauma. The results of the research clearly point to the permanent existence of negative emotions caused by the trauma as well as the phenomenon of recalling which depends on the state under the influence of which trauma associated stimuli cause faster reactions of the subject.

• Wydawca: Wydawnictwo ITS
• Czasopismo: Transport Samochodowy
• Rocznik: 2012
• Tom: z. 1
• Strony: 69--92
• Opis fizyczny: Bibliogr. 47 poz., rys.

Twórcy

autor

Ścigała D.

Bibliografia

• [1] American Psychiatric Association (APA). (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington, DC: Autor.
• [2] Bloch, V. (1991). Poziomy czujności a uwaga. W: P. Fraisse i J. Piaget (red.), Zarys psychologii eksperymentalnej (s. 362-402). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• [3] Brewin Ch. R. (2001) Memory processes in post-traumatic stress disorder. International Review of Psychiatry, 13, s.159-163.
• [4] Brunetti,M., Sepede, G., Mingoia, G., Catani, C., Ferretti, A., Merla, A., Del Gratta, C., Romani, G.L., Babiloni, C. (2010). Elevated response of human amygdala to neutral stimuli in mild post traumatic stress disorder: neural correlates of generalized emotional response. Neuroscience, 168,3, 670-679.
• [5] Bryant R.A., Harvey A.G. (2003) Zespół ostrego stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• [6] Bryant, R.A., Harvey, A.G., Guthrie, R.M., Moulds, M.L. (2003). Acute psychophisiological arousal and posttraumatic stress disorder: A two - year prospective study. Journal of Traumatic Stress, 16, s. 439-443.
• [7] Cibor, R. (2006). Niektóre poznawcze i emocjonalne uwarunkowania zachowania się uczestników ruchu drogowego. [W:] M. Horst, G. Dahike (red.,), Bezpieczeństwo na drogach. Edukacja i diagnostyka kierujących pojazdami (s.29 - 34). Poznań. Wyd. Instytutu Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej.
• [8] Conway, M. (1996). Autobiographical knowledge and autobiographical memories. W: D. C. Rubin (red.), Remembering our past (s. 67-93). Cambridge: Cambrige University Press.
• [9] Dekel, R. Salomon, Z., Ginzburg, K., Zakin, G., Neria, Y (2004). Radzenie sobie w sytuacji niewoli wojennej. Wpływ osobowości na zespół stresu pourazowego. W: J.Strelau (red.). Osobowość a ekstremalny stres. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Down J. Tuminado i Nathaniel J. Pallone (2003).
• [10] Dębiec, J. (2006). Rola neuroprzekaźnictwa noradrenergicznego w modulacji procesów rekonsolidacji pamięci. Nowe możliwości farmakoterapii zespołu stresu pourazowego Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 3-4, 133-140.
• [11] Foa. E. B. (1995). Posttraumatic Stress Diagnostic Scale Manual. United States of America: National Computer Systems, Inc.
• [12] Franken, R. E. (2005). Psychologia motywacji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [13] Frijda, N. H. (2002). Emocje wymagają procesów poznawczych, choćby prostych. W: P. Ekman i R. J. Davidson (red.), Natura emocji (s. 174-179). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [14] Hopper J.W., van der Kolk B.A. Retrieving, Assesing, and Classifying Traumatic Memories: A Preliminary Report on Three Case Studies of a New Standardized Method, [w:] J.J. Freyd, A.P. DePrince (red.), Trauma and Cognitive Science: A Meeting of Minds, Science, and Human Experience (s. 33-71). New York: The Haworth Maltreatment and Trauma Press.
• [15] Hur, Y. Bouchard, T.J. (1997). The genetic correlation between impulsivity and sensation seeking traits. Behavior Genetics, 27, 455-463.
• [16] Kim, N. (2008). Nadzieja podstawowa, aleksytymia a sposób kodowania zdarzenia traumatycznego oraz siła urazu potraumatycznego. Niepublikowana praca magisterska. Warszawa. SWPS.
• [17] Kolańczyk, A. (2003). Umysł afektywnie zdeterminowany. Jak afekt i nastrój kształtują celowe spostrzeganie? W: Z. Piskorz i T. Zaleśkiewicz (red.), Psychologia umysłu (s. 160-182). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [18] LeDoux, J. E. (2002). Mózgowe interakcje poznawczo-emocjonalne. W: P. Ekman i R. J. Davidson (red.), Natura emocji (s. 190-197). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [19] Lis-Turlejska M. (2002) Stres traumatyczny. Występowanie, następstwa, terapia. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• [20] Łukaszewski, W. i Doliński, D. (2000). Mechanizmy leżące u podstaw motywacji. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 2, s. 441-468). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [21] Maruszewski, T. Ścigała, E. (1998). Emocje - aleksytymia - poznanie. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• [22] Maruszewski, T. (2003). Psychologia poznania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [23] Maruszewski, T. (2005). Pamięć autobiograficzna. Gdańsk. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [24] Mayou, A. Bryant, B., Ehlers, A. (2001). Prediction of psychological outcomes one year after a motor vehicle accident. American Journal of Psychiatry, 158, s. 1231-1238.
• [25] McEwen, B.S., (1999). Stress and hipocampal plasticity. Annual Review neuroscience, 22, s. 105-122.
• [26] McFarlane A.C. (2004) Związek między osobowością a zespołem stresu pourazowego. W: Strelau J. (red.) Osobowość a ekstremalny stres. GWP: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [27] Mogg, K., Bradley, B.P., De Bono, J., Painter, M. (1997). Time course of attentional bias for theart information in non-clinical anxiety. Behavioral Research Therapy, 35,4, 297-303.
• [28] Mogg, K., Mathews, A., & Weinman, J. (1987). Memory bias in clinical anxiety. Journal of Abnormal Psychology, 96, 94-98.
• [29] Nawrocka, K. (2007). Wpływ temperamentu na proces radzenia sobie z konsekwencjami doświadczeń traumatycznych. Analiza na przykładzie sprawców wypadków komunikacyjnych i kierowców rajdowych. Niepublikowana praca magisterska. Warszawa. SWPS.
• [30] Nęcka, E., Orzechowski, J. i Szymura, B. (2007). Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• [31] Strelau J. (2006) Temperament jako regulator zachowania. Z perspektywy półwiecza badań. GWP: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [32] Strelau, J. (2003). Temperament. W: J.Strelau (red.). Psychologia Podręcznik Akademicki (t. 2, s. 705-707). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [33] Strelau J. (1996). Temperament a stres: Temperament jako czynnik moderujący stresory, stan I skutki stresu oraz radzenie sobie ze stresem. [w:] I. Heszen - Niejodek, Z. Ratajczak (red.),. Człowiek w sytuacji stresu: problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 88-132). Katowice. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• [34] Strelau, J., Zawadzki, B., Oniszczenko, W., Sobolewski, A., Pawłowski, P. (2004). Temperament i style radzenia sobie ze stresem jako moderatory zespołu stresu pourazowego w następstwie przeżytej katastrofy. W J. Strelau (red.). Osobowość a ekstremalny stres (s. 48-65). Gdańsk. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [35] Stroop, J. R. (1992). Studies of Interference in Serial Verbal Reactions. Journal of Experimental Psychology: General, 121, 15-23.
• [36] Ścigała, D.K. (2008). Temperament, aleksytymia a przetwarzanie bodźców afektywnych przez ofiary i sprawców wypadków samochodowych. Niepublikowana praca magisterska. Warszawa. SWPS.
• [37] Tuminaro, D.J., Pallone, N.J. (2003). Alexithymia, verbal intellectual deficit and neurological dysfunction in relation to risk - taking behavior. Current Psychology: Developmental, Learning, Personality, Social 22, s. 175-184.
• [38] Van der Kolk B.A., Fisler R. (1995) Dissociation and the fragmentary nature of traumatic memories: overview and exploratory study. Journal of Traumatic stress, 9, s. 505-525.
• [39] Whissell, R.W., Bieglow, B.J. (2003). The speeding attitude scale and the role of sensation seeking in profiling young drivers at risk. Risk Analysis, 23 s. 811-820.
• [40] Zdankiewicz - Ścigała, E. (2004). Jednostka w obliczu traumy. Analiza wybranych mechanizmów radzenia sobie z doświadczeniem traumatycznym. Kolokwia Psychologiczne, 12, 192-216.
• [41] Zdankiewicz-Ścigała E., Przybylska M. (2002) Trauma. Proces i diagnoza. Mechanizmy psychoneurofizjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN i Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
• [42] Zdankiewicz-Ścigała, E., Maruszewski, T. (2006). Trauma - zaburzenia pourazowe - aleksytymia. W: M. Fajkowska- Stanik, M. Marszał - Wiśniewska, G. Sędek, (red.). Podpatrywanie uczuć i myśli. Zaburzenia i optymalizacja procesów poznawczych i emocjonalnych. Gdańsk. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• [43] Zuckerman, M., Kolin, E.A., Price, L., Zoob, I. (1964). Development of a Sensation-Seeking scale. Journal of Consulting Psychology, 28,6,477-82.
• [44] Zuckerman, M. (1971). Dimensions of Sensation Seeking. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 36, 1, 45-52.
• [45] Zuckerman, M., Eysenck, S., Eysenck, H.J. (1978). Sensation seeking in England and America: Cross-cultural, Age, and Sex Comparisons. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 46,1,139-149.
• [46] Zuckerman, M. Buchsbaum, M.S., Murphy, D.L. (1980). Sensation Seeking and Its Biological Correlates. Psychological Bulletin, 88, 1, 187-214.
• [47] Zuckerman,M.(2003). Dobre i złe humory: biochemiczne podłoże osobowości i jej zaburzeń. W: M.Marszał-Wiśniewska, T.Klonowicz, M.Fajkowska-Stanik (red.). Psychologia różnic indywidualnych. Wybrane zagadnienia .Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.