Zagrożenia bezpieczeństwa stwarzane przez materiały pirotechniczne

• Autorzy: Prasuła Piotr , Mazur Izabela , Czerwińska Magdalena , Cieślak Piotr

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0053.9218

Warianty tytułu

EN

Safety risks posed by pyrotechnic materials

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Materiały pirotechniczne to rodzaj materiałów wybuchowych, które są stosowane do produkcji wyrobów wojskowych oraz cywilnych. Wyroby te, w przypadku nieodpowiedniego przechowywania lub użycia niezgodnie z ich docelowym przeznaczeniem, mogą zadziałać w sposób niekontrolowany. W skrajnych przypadkach może wystąpić zjawisko wybuchu masowego obejmującego cały ładunek, magazyn lub pojazd transportowy, co w konsekwencji może doprowadzić do znacznych strat w ludziach lub mieniu. Historia przytacza wiele przypadków, w których wybuch widowiskowych wyrobów pirotechnicznych, powszechnie uznawanych za niegroźne, miał katastrofalne skutki dla życia i zdrowia wielu ludzi. Zagrożenia związane ze stosowaniem materiałów pirotechnicznych mogą wynikać m. in. z zaniedbań ze strony producentów, organizacyjnych władz lokalnych, braku lub niezachowania odpowiedniego stopnia bezpieczeństwa przez sprzedawców, organizatorów imprez masowych oraz samych użytkowników. Szczególnie duże zagrożenie ze względu na ilości składowania w jednym miejscu, materiały pirotechniczne stanowią w miejscach wytwarzania oraz magazynowania. Na przestrzeni lat dochodziło do wielu katastrof związanych z przypadkowym zainicjowaniem energetycznych półproduktów lub gotowych wyrobów. Podano przykłady wypadków w Polsce i zagranicą, związanych z zadziałaniem materiałów pirotechnicznych. Przedstawiono metody określania stopnia zagrożenia stwarzanego przez towary niebezpieczne oraz przykłady testów serii 6 przeprowadzonych dla wyrobów pirotechnicznych.

EN

Pyrotechnic materials are one of the types of explosives which are used to manufacture products for military and civil purposes. These materials, in the event of improper storage or use contrary to their intended purpose, may work in an uncontrolled manner. In extreme cases, the phenomenon of a mass explosion involving the entire load, warehouse or transport vehicle may occur, which in turn may lead to significant losses in people or property. History cites many cases in which the explosion of spectacular pyrotechnic products, generally considered harmless, had catastrophic consequences for the life and health of many people. The risks associated with the use of pyrotechnic materials may result, among others, from: negligence on the part of producers, or organizational local authorities, lack or failure to maintain an appropriate level of security by sellers, organizers of mass events and users themselves. Due to the amount of storage in one place, pyrotechnic materials pose a particularly high risk in the places of production and storage. Over the years, there have been many disasters related to the accidental initiation of energetic semi-finished or finished products. This article describes accidents related to the activation of pyrotechnic materials in Poland and abroad. Methods for determining the degree of hazard posed by dangerous goods and examples of the Test Series 6 carried out for pyrotechnic articles are also presented.

Słowa kluczowe

PL

materiały pirotechniczne; wyroby pirotechniczne widowiskowe; bezpieczeństwo użytkowania; wybuch masowy; klasyfikacja towarów niebezpiecznych

EN

pyrotechnics; fireworks; safety of use; mass explosion; classification of dangerous goods

• Wydawca: Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia
• Czasopismo: Problemy Techniki Uzbrojenia
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 52, z. 165
• Strony: 41--66
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz.,fot.

Twórcy

autor

Prasuła Piotr

• Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia, ul. Pr. St. Wyszyńskiego 7, 05-220 Zielonka

• https://orcid.org/0000-0001-5053-2046

autor

Mazur Izabela

• Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia, ul. Pr. St. Wyszyńskiego 7, 05-220 Zielonka

• https://orcid.org/0000-0001-7362-8243

autor

Czerwińska Magdalena

• Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia, ul. Pr. St. Wyszyńskiego 7, 05-220 Zielonka

• https://orcid.org/0000-0002-7945-1044

autor

Cieślak Piotr

• Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia, ul. Pr. St. Wyszyńskiego 7, 05-220 Zielonka

• https://orcid.org/0009-0004-1171-4903

Bibliografia

• [1] Korzun M., 1000 słów o materiałach wybuchowych, MON, Warszawa 1983, s. 112.
• [2] Witkowski W., Maranda A., Szymańczyk L., Żmuda W., Wyroby pirotechniki widowiskowej jako szczególne towary rynkowe, Chemik, 2012, 66, 1, 64-72.
• [3] Urbański J., Chemia i technologia materiałów wybuchowych, skrypt wyższej szkoły inżynierskiej im. K. Pułaskiego w Radomiu, 1992
• [4] DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2013/29/UE z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku wyrobów pirotechnicznych.
• [5] Ajith S., Sivapragasam C., Arumugaprabu V., A review on hazards and their consequences in firework industries, SN Applied Sciences, 1 (1) (2019), 1-6.
• [6] McIntyre F. L., Rindner R. M., A Compilation of Hazard and Test Data for Pyrotechnic Com-positions, Defense Technical Information Center 1979.
• [7] M Surianarayana, SP Sivapirakasam, and G Swaminathan Accident data analisys and hazard assessment in fireworks manufacture, Sci. Tech. Energetic Materials, Vol.69, No.6, 2008
• [8] Rajaram S., Sivakumar G.D., Assessment of safety culture in fireworks industry. International journal of occupational safety and ergonomics, (2022),1-18.
• [9] Prabavathi R., Nandhini K., Subhash K., Kumar R.. Analysis and Prediction of Industrial Accidents Using Machine Learning. International Journal of Advanced Science and Technology, 29, (04) (2020), 4990-5000.
• [10] Anand Nagar, Machine learning approach on risk assessment for explosion avoidance in fire-work industries, Kalasalingam Academy of Research and Education, praca doktorska, 2022.
• [11] Indumathi Nallathambi, Padmaja Savaram, Sudhakar Sengan, Meshal Alharbi, Samah Al-shathri, Mohit Bajaj, Moustafa H. Aly, Walid El-Shafai, Impact of Fireworks Industry Safety Measures and Prevention Management System on Human Error Mitigation Using a Machine Learning Approach, Sensors 2023, 23, 4365.
• [12] Katoria D., Mehta D., Sehgal D., Kumar S., A review of risks to workers associated with fire-works industry. International Journal of Environmental Engineering and Management, 4 (3) (2013), 259-264
• [13] Vijayakumar A., Veerasimman A., Ramar R., Shanmugavel R., Nallathambi R., I. Fireworks hazards and its consequences–A brief analysis. Materials Today: Proceedings. (2021).
• [14] Indumathi N., Ramalakshmi R., Ajith V., Analysis of risk factors in the Firework Industries:
• Using Decision Tree Classifier, International Conference on Advance Computing and Innovative Technologies in Engineering (ICACITE), 2021.
• [15] Sivapirakasam S.P., Surianarayanan M., Swaminathan G., Hazard assessment for the safe storage, manufacturing and handling of flash compositions, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 22 (2009), 254–256.
• [16] Kasprzak P., Przeciwdziałanie zagrożeniom wynikającym z użycia ładunków wybuchowych wykonanych z elementów dostępnych w sprzedaży niekoncesjonowanej, monografia, 2022.
• [17] http://stevenkeijzer.nl/enschede/after2.htm [data dostępu: 18.02.2023].
• [18] https://www.ad.nl/binnenland/oud-eigenaar-s-e-fireworks-is-gebroken-man-wanneer-houdt-dit-op~a9201d9c/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F/ [data dostępu: 18.02.2023].
• [19] https://www.tubantia.nl/enschede/wat-na-de-ramp-blijft-zijn-de-lijnen-van-roombeek~abe01136/ [data dostępu: 18.02.2023].
• [20] https://www.dw.com/en/india-fireworks-factory-explosion-kills-21/a-50287241 [data dostępu: 18.02.2023].
• [21] http://www.mgrtv.com/102-killed-280-injured-massive-fire-puttingal-temple-kerala-cm.html [data dostępu: 18.02.2023].
• [22] https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/kollam-temple-fire-death-toll-reaches-111-40-badly-wounded/articleshow/51795419.cms [data dostępu: 18.02.2023].
• [23] https://www.herald.co.zw/dozens-killed-in-temple-fireworks-accident/ [data dostępu: 18.02.2023].
• [24] https://www.bbc.com/news/world-asia-india-36008741 [data dostępu: 18.02.2023].
• [25] https://www.wsws.org/en/articles/2021/02/18/indi-f18.html [data dostępu: 18.02.2023].
• [26] http://www.xinhuanet.com/english/2021-02/12/c_139739796.htm [data dostępu: 18.02.2023].
• [27] https://www.aljazeera.com/news/2021/2/12/explosions-in-indian-fireworks-factory-kill-11-injure-34[data dostępu: 18.02.2023].
• [28] https://www.dw.com/en/turkey-fireworks-factory-explosion-kills-several-injures-nearly-100/a-54042927 [data dostępu: 18.02.2023].
• [29] https://www.aysor.am/en/news/2020/07/03/turkey-fireworks/1716361 [data dostępu: 18.02.2023].
• [30] https://www.thestar.com/news/world/2016/12/21/deadly-mexico-fireworks-blast-hit-market-packed-for-holidays.html [data dostępu: 18.02.2023].
• [31] https://www.bbc.com/news/world-latin-america-38387239 [data dostępu: 18.02.2023].
• [32] https://www.dw.com/en/explosion-at-mexican-fireworks-factory-kills-dozens-near-mexico-city/a-44547957 [data dostępu: 18.02.2023].
• [33] https://www.youtube.com/watch?v=z5XjN7Lgl64, Newsweek [data dostępu: 18.02.2023].
• [34] https://www.voanews.com/a/east-asia-pacific_voa-news-china_nitrocotton-blamed-fireworks-factory-explosion-china/6192546.html [data dostępu: 18.02.2023].
• [35] https://www.dailymail.co.uk/news/article-8505403/Massive-explosion-Chinese-firecracker-factory-sends-huge-mushroom-cloud-the.html [data dostępu: 18.02.2023].
• [36] https://newseu.cgtn.com/news/2020-07-09/Explosion-in-China-firecracker-factory-RY8Bu9eNbO/index.html [data dostępu: 18.02.2023].
• [37] https://zachodniemazowsze.info/2017/01/7820/ [data dostępu: 18.02.2023].
• [38] https://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/539145,mazowieckie-17-jednostek-strazy-
• gasi-pozar-budynku-w-lomiankach-fajerwerki.html. [data dostępu: 18.02.2023].
• [39] https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-eksplozja-fajerwerkow-w-lomiankach-na-jutro-zaplanowano-sekc,nId,2331943#crp_state=1 [data dostępu: 18.02.2023].
• [40] https://gs24.pl/po-wybuchu-w-osinowie-dolnym-stracili-dorobek-zycia-otrzymali-pomoc/ar/9888916 [data dostępu: 18.02.2023].
• [41] https://www.tvp.info/24636987/wybuch-w-osinowie-dolnym [data dostępu: 18.02.2023].
• [42] Kadry z nagrania https://www.youtube.com/watch?v=c4MvUQ3TcCo [data dostępu: 18.02.2023].
• [43] https://gs24.pl/wybuch-w-swinoujsciu-eksplodowal-stragan-z-fajerwerkami/ar/9230557 [data dostępu: 18.02.2023].
• [44] https://gs24.pl/wybuch-w-swinoujsciu-eksplodowal-stragan-z-fajerwerkami/ga/9230557/zd/16528085 [data dostępu: 18.02.2023].
• [45] https://unece.org/fileadmin/DAM/trans/danger/publi/manual/Rev7/Manual_Rev7_E.pdf

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).