Tereny po eksploatacji surowców skalnych ostoją bioróżnorodności – na przykładzie wybranych wyrobisk na Pogórzu Cieszyńskim

Beczała, T.; Dorda, A.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Tereny po eksploatacji surowców skalnych ostoją bioróżnorodności – na przykładzie wybranych wyrobisk na Pogórzu Cieszyńskim

Autorzy

Beczała T. , Dorda A.

Identyfikatory

Warianty tytułu

Formal and legal requirements for mining operations in Poland under the new regulations of the Geological and Mining Code

Języki publikacji

Abstrakty

Na Pogórzu Cieszyńskim od ponad 200 lat wydobywa się surowce skalne. Pozostałością po ich pozyskaniu są liczne wyrobiska. Artykuł prezentuje bogactwo przyrodnicze tych obiektów. Mimo iż stanowią siedliska pochodzenia antropogenicznego, są bardzo ważne dla zachowania bioróżnorodności całego Pogórza. Występuje w nich szereg rzadkich i chronionych oraz ustępujących gatunków grzybów, roślin i zwierząt. Do jednych z najważniejszych należą storczykowate, umieszczone w „Polskiej czerwonej księdze roślin”. Dawne kamieniołomy są także miejscem występowania rzadkich na Pogórzu Cieszyńskim zbiorowisk roślinnych, jakimi są np. buczyna storczykowa oraz ciepłolubne murawy.

Cieszyn Foothills form the most westward part of Silesian Foothils. In this area exploitation of mineral resources has been carried out for more than 200 years. Numerous excavations are their remains. The paper presents natural wealth of these objects. Despite the fact of anthropogenic origin they are very important for maintenance of biodiversity of Cieszyn Foothills. There are many rare and protected species of fungi, plants and animals. One of the most valuable are representatives of Orchidaceae family: Epipactis microphylla, Orchis pallens and Malaxis monophyllos, occurring in excavations and listed in Polish Red Book of Plants. The former quarries are also habitats of rare plant communities in the investigated area, as orchid beechwood and xerothermic grasslands.

Słowa kluczowe

bioróżnorodność siedliska antropogeniczne wyrobisko Pogórze Cieszyńskie

biodiversity anthropogenic sites excavation Cieszyn Foothills

Wydawca

Wyższy Urząd Górniczy

Czasopismo

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

Rocznik

2015

Tom

nr 9

Strony

17--25

Opis fizyczny

Bibliogr. 49 poz.

Twórcy

autor

Beczała T.

Szkoła Podstawowa w Goleszowie/Stowarzyszenie
Górecki Klub Przyrodniczy

autor

Dorda A.

odpady@um.cieszyn.pl

Urząd Miejski w Cieszynie
Ustroński Klub Ekologiczny

Bibliografia

1. Beczała T.: Quarries of the Cieszyn Hills as places of flora diversity. [w:] Biodiversity of quarries and pits. Wyd. Opole Scientific Society, Opole-Górażdże 2006, s. 65-69.
2. Beczała T.: Zmiany w szacie roślinnej wyrobisk powapiennych Pogórza Cieszyńskiego w ostatnim ćwierćwieczu. Praca doktorska, Uniwersytet Śląski, Katowice 2009 [niepublik.].
3. Buława W.: Zbiorowiska roślinne nieużytków pokamieniołomowych goleszowskiej fabryki cementu w powiecie cieszyńskim. Praca magisterska, Uniwersytet Łódzki, Łódź 1960 [niepublik.].
4. Buława W.: Flora i zbiorowiska roślinne wyrobisk pokamieniołomowych wapiennych na Pogórzu Cieszyńskim. Praca doktorska, Uniwersytet Łódzki, Łódź 1976 [niepublik.].
5. Bzdon G.: Floristic diversity of gravel-pits of the Siedlce Plateau - an analysis of the flora. Annales UMCS, Biologia 2009, 64(1), s. 35-66.
6. Cempulik P., Góra J., Ochmann A., Skowrońska K., Sochacka M., Wojtczak J.: Płazy, cenne miejsca rozrodu w województwie śląskim. Część II. Wyd. PTPP „pro Natura”, Wrocław-Bytom 2004.
7. Chwastek J., Janusz W.: Kamieniołom - „rana” w krajobrazie czy zabytek przyrody nieożywionej. Zeszyty Nauk. AGH, Górnictwo 1992, z. 16(2), s. 135-143.
8. Chybiorz R. i in.: System informatyczny BIOGEO-SILESIA i bazy danych. Ogólnodostępna Baza Danych. Dane o różnorodności biologicznej i georóżnorodności. Tokarska-Guzik B., Chybiorz R., Parusel J.B. (red.): Baza danych przestrzennych w zarządzaniu zasobami środowiska przyrodniczego województwa śląskiego. Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice 2015, s. 81-114.
9. Domański R., Stebel A. M., Stebel A.: Godne ochrony obiekty przyrodnicze w południowej części województwa katowickiego. Część II. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych. Wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice-Sosnowiec 1995, 18, s. 11-17.
10. Dorda A.: Pozostałości po eksploatacji surowców mineralnych na Śląsku Cieszyńskim atrakcją geoturystyczną regionu. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie 2015, nr 9, s. 45-51.
11. Dulias R., Hibszer A.: Województwo śląskie. Przyroda. Gospodarka. Dziedzictwo kulturowe. Wyd. Kubajak, Krzeszowice 2004.
12. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Un. WE L 206 z 22.07.1992, str. 7, z późn. zm; Dz. Un, UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 2, str. 102, z późn. zm.).
13. Fijałkowski D.: Zbiorowiska synantropijne wyrobisk kredowych w Chełmie i Rejowcu na Lubelszczyźnie. Synantropizacja szaty roślinnej. Mat. Zakładu Fitosocjologii Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego nr 27, Warszawa-Białowieża 1971.
14. Gabzdyl W., Hanak B.: Surowce mineralne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i obszarów przyległych. Przegląd Geologiczny 2005, nr (53)9, s. 726-733.
15. Grzesiak M., Domańska W.: Informacje i opracowania statystyczne. Ochrona środowiska. Wyd. GUS, Warszawa 2006.
16. http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/geostanowiska
17. http://katowice.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody
18. Jędrzejko K., Stebel A.: Flora naczyniowa i zbiorowiska roślinne projektowanego rezerwatu przyrody „Podwarpie” koło Siewierza (Wyżyna Śląska). Arch. Och. Środ. 1998, 24(1), s. 121-140.
19. Kasprowska-Nowak K., Beczała T.: Przemiany krajobrazu w obszarze i otoczeniu piaskowni „Krasna-Bielowiec” (Pogórze Cieszyńskie). Nita J., Chybiorz R. (red.): Wyrobiska i geostanowiska w krajobrazie. Problem adaptacji i udostępnienia. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 2014, nr 26, s. 139-154.
20. Kaźmierczakowa R., Zarzycki K., Mirek Z. (red.): Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków 2014.
21. Kiedrzyński M.: Tendencje dynamiczne roślinności wyrobisk wapiennych i piaskowcowych w północnej części Wyżyny Przedborskiej. Praca doktorska, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2007 [niepublik.].
22. Kobierski P., Ryś R.: Rzadkie i zagrożone rośliny naczyniowe na siedliskach antropogenicznych w okolicach Lubska i Żar. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 2011, 67(6), s. 534-541.
23. Kondracki J.: Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa 2002.
24. Krotoski T.: Chronione i rzadkie gatunki grzybów wielkoowocnikowych Góry Jasieniowa na Pogórzu Cieszyńskim. Natura Sil. Sup. 2009.
25. Kwiatkowski P.: Kamieniołomy wapienia w Górach Kaczawskich ostoją rzadkich i ginących gatunków flory naczyniowej Sudetów. Górnictwo Odkrywkowe 1998, nr 2-3, s. 156-163.
26. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H. (red.): Czerwona Księga Karpat Polskich. Rośliny naczyniowe. Wyd. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków 2008.
27. Młynkowiak E., Kutyna I.: Wyrobiska po eksploatacji piasku i żwiru jako cenne biotopy śródpolne w zachodniej części Pojezierza Drawskiego. Przegląd Przyrodniczy 1999, nr 3-4, s. 85-110.
28. Mowszowicz J., Buława W.: Flora wyrobisk wapiennych Pogórza Cieszyńskiego między Olzą i Wisłą. Zesz. Przyr. OTPN 1976, nr 16, s. 3-8.
29. Nowak A.: Rośliny ustępujące i rzadkie w siedliskach antropogenicznych Śląska. Część I. Studium florystyczno-ekologiczne. Uniwersytet Opolski, Studia i monografie nr 454, Opole 2011.
30. Parusel J. B., Urbisz A.: Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego. Parusel J. B. (red.): Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego. Raporty i Opinie 2012, 6, 2, s. 105-177.
31. Parusel J. B., Cabała S., Hereźniak J., Wika S.. Czerwona lista zbiorowisk roślinnych województwa śląskiego. Parusel J. B. (red): Czerwone listy zbiorowisk roślinnych, mszaków i porostów województwa śląskiego. Raporty i Opinie 2012, 6, 3, s. 7-62.
32. Podgórska M.: Specific remnants of old iron-ore extraction sites as islands of plant species richness. Open Life Sciences 2015, 10(1).
33. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. poz. 1348).
34. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. poz. 1408).
35. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. poz. 1409).
36. Schube T.: Die Verbreitung der Gefässpflanzen in Schlesien. Druck von R. Nischowsky. Breslau 1903.
37. Siemińska J., Bąk M., Dziedzic J. i in.: Red list of the algae in Poland. Czerwona lista glonów w Polsce. Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.): Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Wyd. Instytut Botaniki PAN, Kraków 2006, s. 35-52.
38. Spałek K.: Nieczynne kamieniołomy ostoją flory i fauny na Śląsku Opolskim. Przyroda Górnego Śląska 2004, nr 38, s. 16.
39. Stebel A.: A contribution to the bryoflora of the western part of the Carpathian foothills. Stebel A., Ochyra R. (red): Bryological Studies in the Western Carpathians. Wyd. Sorus, Poznań 2004, s. 135-145.
40. Stojanowska W.: 1973. Flora kamieniołomów Dolnego Śląska. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Botaniczne 1973, No 198, s. 35-54.
41. Tokarska-Guzik B.: Rola hałd zasadowych w utrzymaniu lokalnej bioróżnorodności. Przegląd Przyrodniczy 1996, nr 3-4, s. 261-266.
42. Tokarska-Guzik B.: „Wapniówka” w Jaworznie - fenomen przyrodniczy. Przyroda Górnego Śląska 2008, nr 52, s. 16.
43. Tokarska-Guzik B., Rostański A.: Możliwości i ograniczenia przyrodniczego zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Natura Sil. Sup., Suplement 2001, s. 5-17.
44. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.).
45. Wika S., Kompała-Bąba A., Konieczny M.: The vegetation of the abandoned quarries in the Tarnogórski Prominence (Silesian Upland). Biodiversity of quarries and pits. Wyd. Opole Scientific Society. Opole-Górażdże 2006, s. 7-25.
46. Wilczek R.: 1936. Mchy zespołów leśnych Pogórza Cieszyńskiego. Prace Biologiczne Śląskie 1936, nr 1, s. 79-112.
47. Wilczyńska W.: Mchy kamieniołomów Dolnego Śląska. Acta Universitatis Wratislaviensis No 198, Prace Botaniczne 1973, XVII, s. 55-72.
48. Witkowski Z.: Stan poznania zagrożenia i ochrona fauny województwa bielskiego. Blarowski A. (red.): Przyroda województwa bielskiego. Wyd. Colgraf Press, Poznań 1997, s. 139-191.
49. Wojewoda W.: Checklist of Polish larger Basidiomycetes. Wyd. Instytut Botaniki PAN, Kraków 2003.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-0747f3ea-1eae-467a-bfe8-23a87f947d0c