Akrylan hydroksypropolu – mieszanina izomerów. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

• Autorzy: Kupczewska-Dobecka M. , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

Hydroxypropyl acrylate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Akrylan hydroksypropylu (HPA) jest mieszaniną dwóch izomerów: akrylanu 2-hydroksypropylu oraz akrylanu 2-hydroksy-1-metyloetylu. Wynika to z dwóch możliwości przyłączenia kwasu akrylowego do propano- -1,2-diolu (glikolu propylenowego). Większość danych dostępnych w piśmiennictwie dotyczy akrylanu 2-hydroksypropylu, jednak w bazach danych występuje znaczna liczba informacji dla mieszaniny izomerów. Niewielka liczba prac oryginalnych i ograniczone dane toksykologiczne spowodowały, że w dokumentacji przedstawiono informacje dotyczące zarówno akrylanu 2-hydroksypropylu, jak i mieszaniny izomerów tego akrylanu. Akrylan hydroksypropylu jest stosowany do produkcji żywic termoutwardzalnych, w syntezie organicznej jako substrat lub półprodukt, w mieszaninie z innymi pochodnymi akrylowymi w przemyśle skórzanym, tekstylnym, papierniczym oraz przy produkcji farb, lakierów i klejów jako czynnik wiążący, a także w produkcji hydrożelowych szkieł kontaktowych. Spolimeryzowany HPA wraz z dodatkiem uretanów stanowi wypełnienia stomatologiczne. Ostre narażenie na pary akrylanu hydroksypropylu może powodować wystąpienie skutków działania żrącego związku na błony śluzowe nosa, oczu, skóry i dróg oddechowych, które przejawiają się bólem gardła, kaszlem, uciskiem w klatce piersiowej, zaburzeniami oddychania oraz wystąpieniem oparzeń oczu i skóry. Kontakt z ciekłym akrylanem hydroksypropylu może powodować oparzenia. Naskórkowe testy okluzyjne, które zostały wykonane u ochotników uskarżających się na powtarzające się stany zapalne skóry, wykazały reakcję uczuleniową na akrylan hydroksypropylu. Głównym skutkiem przewlekłego narażenia zawodowego na akrylan hydroksypropylu jest miejscowe działanie drażniące jego par na górne drogi oddechowe, oczy oraz skórę, przejawiające się bólem głowy, kaszlem, dyskomfortem oraz przekrwieniem błon śluzowych oczu i skóry. U pracowników przetwórstwa tworzyw, w tym żywic akrylowych, narażonych na HPA i inne akrylany obserwowano liczne przypadki podrażnień skóry, zapalenia kontaktowego skóry (ACD) i uczulenia. W pracach nie podano stężeń HPA w powietrzu środowiska pracy. Na podstawie wartości medialnych dawek i stężeń śmiertelnych u zwierząt akrylan hydroksypropylu zaklasyfikowano jako toksyczny po podaniu wszystkimi trzema drogami. Nie znaleziono danych ilościowych pozwalających na ocenę zależności efektu toksycznego od wielkości narażenia u ludzi. W jednym badaniu oszacowano, że wartość NOAEL dla działania drażniącego akrylanu 2-hydroksypropylu u zwierząt wynosi 28 mg/m3 (5 ppm). Wartość tę uwzględniono do wyliczenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS). Przyjęto łączny współczynnik niepewności związany z wrażliwością osobniczą człowieka, różnicami międzygatunkowymi i czasem eksperymentu równy 5 (dla substancji o działaniu drażniącym) oraz współczynnik modyfikacyjny związany z oceną eksperta o niekompletności danych równy 2. Zaproponowano przyjęcie wartości NDS akrylanu hydroksypropylu wynoszącej 2,8 mg/m3 i wartości dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) wynoszącej 6 mg/m3, ze względu na działanie drażniące akrylanu 2- -hydroksypropylu. Proponuje się także oznakowanie substancji w wykazie NDS następującymi symbolami: „Sk” – substancja wchłania się przez skórę, „A” – substancja o działaniu uczulającym oraz „C” – substancja żrąca.

EN

Hydroxypropyl acrylate (HPA) is a mixture of isomers: 2-hydroxypropyl acrylate and 2-hydroxy-1-methylethyl acrylate. HPA has been used in the manufacture of thermosetting resins for surface coatings. HPA is of moderate to low toxicity after oral intubation. The rat oral LD50 was 250 to 500 mg/kg with reports of values as high as 590 to 1300 mg/kg. Rats inhaling saturated HPA vapor generated at room temperature for 7 to 8 hours survived. Marked signs of eye, nasal, and respiratory irritation were noted during the exposure period. When dogs were repeatedly exposed by inhalation at 28 mg/m3 6 hours/day, 5 days/week for a total of 20 or 21 days during a 1-month period, signs of ocular, nasal, and respiratory tract irritation were observed. Rabbits and rats exposed to HPA under an identical protocol developed signs of nasal, respiratory, and ocular irritation. As for dogs, there was no adverse effect on body weight, hematological, clinical chemistry, or urinalysis parameters. A no-effect level for repeated inhalation exposure to HPA was calculated below 28 mg/m3. The material causes moderate burns (even when contacted as a 10% aqueous solution). These materials are of variable sensitization potential. Several publications have described contact allergy in exposed workers. Based on the signs of ocular, nasal and upper respiratory tract irritation documented in animals after repeated HPA inhalation, an 8-h TWA value of 2.8 mg/m3 is recommended. In order to minimize irritation symptoms, STEL of 6 mg/m3 is recommended. The notation of “C” – corrosive – and the skin notation are assigned (DL50s < 1000 mg/kg). HPA can be regarded as a skin sensitizer, hence, a sensitizer, “A”, notation is assigned.

Słowa kluczowe

PL

akrylan hydroksypropylu; NDS; narażenie zawodowe

EN

hydroxypropyl acrylate; OEL; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2005
• Tom: Nr 3 (45)
• Strony: 5--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., tab.

Twórcy

autor

Kupczewska-Dobecka M.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

Bibliografia

• 1. ACGIH (2002) Documentation of the threshold limit values and biological exposure indices. Hydroxypropyl acrylate.
• 2. Bang Petersen N. i in. (1983) Different sensitizing acrylic monomers in NAAP Printing Plates. Contact. Dermatitis. 9, 459-464.
• 3. BASF (2002) MSDS, Canadian Centre for Occupational Health and Safety.
• 4. Bjorkner B. (1980) Allergic contact dermatitis from acrylates in utraviolet curing inks. Contact Dermatitis 6(6), 405-409.
• 5. Bjorkner B. (1984) Contact allergy to 2-hydroxypropyl methacrylate (2-HPMA) in an ultraviolet curable ink. Acta Dermato Venereologica 64 (3), 264-267.
• 6. Clemmensen S. (1984) Cross-reaction patterns in guinea pigs sensitized to acrylic monomers. Drug. Chem. Toxicol. 7, 527-540.
• 7. CHEMINFO d'base (2003). Canadian Centre for Occupational Health and Safety.
• 8. Gingell R., Boatman R.J., Bus J.S. (1994) Glycol ethers and other selected glycol derivatives. W: Patty's Industrial hygiene and toxicology. 4 ed. Vol. II, cz. D. Toxicology. Red.: G.D. Clayton, F.E. Clayton. John Wiley & Sons, INC 2910-2912.
• 9. Grant W.M. (1986) Toxicology of the eye. 3rd ed. Springfield, IL, Charles C. Thomas Publisher 1016.
• 10. Grimalt F., Romaguera C. (1975) New resin allergens in shoe contact dermatitis. Contact Dermatitis 1, 169-174.
• 11. Guide to occupational exposure values (2002) Compiled by ACGIH.
• 12. HSDB (2003), (komputerowa baza danych).
• 13. INCHEM (1998) WHO (komputerowa baza danych).
• 14. Jolanki R., Kanerva L., Estlander T. (1995) Occupational allergic contact dermatitis caused by epoxy diacrylate in ultraviolet light cured paint, and bisphenol A in dental composite resin. Contact Dermatitis 33(2), 94-9.
• 15. Kanerva L. i in. (1988) Sensitization to patch test acrylates. Contact Dermatitis 18(1), 10-15.
• 16. Kanerva L. (1988) Fingertip paresthesia and occupational allergic contact dermatitis caused by acrylates in a dental nurse. Contact. Dermatitis 38(2), 114-116.
• 17. Kieć-Świerczyńska M. (1994) Zawodowa alergia na akrylany – studium przypadków. Medycyna Pracy 4, 297.
• 18. Kieć-Świerczyńska M., Kręcisz B. (1998) Kontaktowe zapalenie skóry spowodwane tworzywami akrylowymi u techników dentystycznych i lekarzy stomatologów. Przegl. Dermatol. 85 (1), 21.
• 19. Lovell C.R. (1985) Contact dermatitis from the irritancy (Immediate and delayed) and allegenicity of hydroxypropyl acrylate. Contact Dermatitis 12(2), 117-118.
• 20. Malten K.E., Bende W.J.M. (1979) 2-Hydroxyethylmethacrylate and di- and tetraethyleneglycaldimethacrylate. Contact sensitizers in a photoprepolymer printing plate procedure. Contact Dermatitis 5, 214-220.
• 21. Mathias C.G.T. i in. (1979) Contact dermatitis and gastro-intenstinal symptoms from hydroxyethylmethacrylate. Br. J. Dermatol. 100, 447-449.
• 22. Olson K.J. (1964) The Dow Chemical Company (dane niepublikowane, cyt. za Gingell i in. 1994).
• 23. Parker D. (1983) Contact sensitivity to acrylate compounds in guinea pigs. Contact Dermatitis 9(1), 55-60.
• 24. Patty’s Industrial hygiene and toxicology (1981) 3rd ed., vol. 2c. Toxicology. W: Esters. 2259. New York, Interscience.
• 25. Rao K.S., Betso J.E., Olson K.J. (1981) A collection of guinea pig sensitization test results grouped by chemical class. Drug. Chemical. Toxicol. 4, 331-351.
• 26. Rinehart W.E. i in. (1967) Chem. Toxicol. Ser. Bull. 6, Industrial Hygiene Foundation of America.
• 27. RTECS (luty 2002), (komputerowa baza danych).
• 28. Saillenfait A.M. i in. (1999) Relative developmental toxicities of acrylates in rats following inhalation exposure. Toxicol. Sci. 48(2), 240-54.
• 29. Smyth Jr. H.F., Carpenter C. (1969) Range-finding toxicity data: list VII. J. Am. Ind. Hyg. Assoc. 30, 470-476.
• 30. Tanii H., Hashimoto K. (1982) Structure-yoxicity relationship of acrylates and methacrylates. Toxicol. Lett. 11, 125-129.
• 31. TLVs and BEIs (2002) Threshold limit values for chemical substances and physical agents biological exposure indices. Cincinnati OH.
• 32. Waegemaekers THJM (1984) Non-mutagenicity of 27 aliphatic acrylate esters in the Salmonella microsome test. Mut. Res. 137(2-3), 95-102.
• 33. van der Walle H.B. i in. (1982) Cont. Dermat. 8,223-235.
• 34. Watanabe K. i in. (1996) Comparisons on chemically induced mutagenicity among four bacterial strains: Salmonella typhimurium TA102 and TA2638 and Escherichia coli WP2/pKM101 and WP2uvrA/pKM101: collaborative study I. Mutat. Res. 361, 143-155.