Dichlorek cynku : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

• Autorzy: Surgiewicz Jolanta

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0013.2526

Warianty tytułu

EN

Zinc dichloride : determination in workplace air

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dichlorek cynku jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie. Stosowany jest w procesach galwanicznych, do impregnacji drewna, w przemyśle włókienniczym, w syntezie organicznej i do produkcji materiałów wybuchowych, np. świec dymnych. Dichlorek cynku wykazuje działanie: drażniące, żrące i uszkadzające oczy i błony śluzowe dróg oddechowych. Powoduje ciężkie zapalenie płuc, oparzenia skóry oraz ogólnoustrojowe zatrucie. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla frakcji wdychalnej dichlorku cynku wynosi 1 mg/m³ , a wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) – 2 mg/m³ . Celem pracy była nowelizacja normy PN-Z-04367:2008, dotyczącej oznaczania dichlorku cynku w powietrzu na stanowiskach pracy i opracowanie metody oznaczania dichlorku cynku zawartego we frakcji wdychalnej w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości NDS. Opracowana metoda oznaczania polega na: pobraniu próbki powietrza na dwa filtry membranowe, wymywaniu dichlorku cynku z filtrów za pomocą wody dejonizowanej oraz oznaczaniu tego związku jako cynk metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej (F-AAS) z atomizacją w płomieniu powietrze-acetylen. Metoda pozwala na oznaczanie dichlorku cynku w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń 0,07 ÷ 2,17 mg/m³ (dla próbki powietrza o objętości 720 l), co odpowiada 0,1 ÷ 2,2 wartości NDS. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją oraz dokładnością i spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur oznaczania substancji chemicznych. Metoda oznaczania dichlorku cynku została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Zinc chloride is very soluble in water. It is used in galvanic processes, for wood impregnation, in the textile industry, in organic synthesis and for the production of explosives, for example smoke candles. Zinc dichloride has an irritating, corrosive and damaging effect on the eyes, mucous membranes of the airways, causes severe pneumonia, skin burns and systemic poisoning. Maximum allowable concentration value (MAC) for the inhalable fraction of zinc dichloride in Poland is 1 mg/m³ and the short-term exposure limit value (STEL) is 2 mg/m³ . The aim of the study was to amend standard PN-Z-04367:2008 and to develop a method for determining zinc dichloride in workplace air in the range from 1/10 to 2 MAC values. The developed method of determination is based on taking a sample of air into two membrane filters, washing out zinc dichloride from the filters with deionized water and determining that compound as zinc by atomic absorption spectrometry (F-AAS) with atomization in air-acetylene flame. The method allows determination of zinc dichloride in the workplace air in the concentration range of 0.07–2.17 mg/m³ (for an air sample with a volume of 720 L, which corresponds to 0.1–2.2 of the MAC value. The method is characterized by good precision and accuracy and meets the requirements of European Standard PN-EN 482 for procedures for the determination of chemical substances. The method for the determination of zinc dichloride has been recorded in the form of an analytical procedure (see Appendix). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

Słowa kluczowe

PL

cynk; rozpuszczalne związki cynku; absorpcyjna spektrometria atomowa; narażenie zawodowe; nauki o zdrowiu; inżynieria środowiska

EN

zinc; soluble zinc compounds; atomic absorption spectrometry; occupational exposure; health sciences; environmental engineering

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 2 (100)
• Strony: 101--112
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Surgiewicz Jolanta

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa, ul. Czerniakowska 16 POLAND

Bibliografia

• 1. CHEMPYŁ (2018). Baza wiedzy o zagrożeniach chemicznych i pyłowych [Knowledge database on chemical and aerosol hazards]. Warszawa, CIOP-PIB [https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P27600224401410431343241&id_czynn_chem=449].
• 2. HSDB (2018). Hazardous Substances Data Bank. Zinc dichloride. USA, U.S. National Library of Medicine (NLM), Toxicology Data Network (TOXNET).
• 3. Jakubowski M. (2000). Dichlorek cynku – dymy. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego [Zinc chloride]. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy [Principles and Methods of Assessing the Working Environment] 2(24), 15–22.
• 4. Pakulska D., Czerczak S. (2017). Zagrożenia zdrowotne wynikające z narażenia na cynk i jego związki nieorganiczne w przemyśle [Health hazards resulting from exposure to zinc and its inorganic compounds in industry]. Medycyna Pracy 68(6), 779–794.
• 5. Patnaik P. (2002). Handbook of Inorganic Chemicals. Zinc chloride. McGraw-Hill, 985−986.
• 6. PN-C-84905:1998 Gazy techniczne – Acetylen rozpuszczony [Polish standard].
• 7. PN-EN 482+A1:2016 Narażenie na stanowiskach pracy – Wymagania ogólne dotyczące charakterystyki procedur pomiarów czynników chemicznych [Workplace exposure – General requirements for the performance of procedures for the measurement of chemical agents].
• 8. PN-Z-04008-7:2002/Az1:2004 Ochrona czystości powietrza – Pobieranie próbek – Zasady pobierania próbek powietrza na stanowiskach pracy i interpretacji wyników [Air purity protection – Sampling methods – Principles of air sampling in work place and interpretation of results].
• 9. PN-Z-04367:2008 Ochrona czystości powietrza – Badania zawartości dichlorku cynku na stanowiskach pracy metodą płomieniową absorpcyjnej spektrometrii atomowej [Polish standard].
• 10. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU 2018, poz. 1286 [Polish legal act].
• 11. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (zwane rozporządzeniem GHS). Dz. Urz. UE L 353 z dnia 31.12.2008 r. [Regulation (EC) No 1272/2008 of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on classification, labelling and packaging of substances and mixtures, amending and repealing Directives 67/548/EEC and 1999/45/EC, and amending Regulation (EC) No 1907/2006].

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).