Charter of Historic Cultural Landscapes (CHCL) – proposal

• Autorzy: Niedźwiecka-Filipiak Irena , Sikora Dorota , Woźniak Łukasz , Woźniak Alicja

Identyfikatory

DOI

10.35784/odk.6547

Warianty tytułu

PL

Karta Zabytkowych Krajobrazów Kulturowych (KZKK) – propozycja

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Observation and research of the dynamic processes taking place in the cultural landscape, threatening its historic values, as well as the conviction that the provisions of the European Landscape Convention must be fully implemented in the field of planning, management, as well as landscape policy, inspired the development of a proposal for a “Charter for Historic Cultural Landscapes” (CHCL). The principles outlined in the CHCL are aimed at counteracting the loss and adverse changes in Poland's historic cultural landscapes through their identification, valorization, diagnosis, including the identification of threats, and promotion of values. It was stated that it is not possible to protect cultural landscapes without taking into account their dynamic nature and variability over time. It was suggested that the protection of the values of historic cultural landscapes will be facilitated by their identification and the preservation of their representative features and distinguishing marks in management and planning processes. It also pointed out the need for interdisciplinary cooperation of representatives of all stakeholders in the formulation of conservation landscape policy. The purpose of the Charter is to recommend a balanced relationship between the economic, social, cultural and natural aspects of landscapes, in the processes of their protection, management and planning, taking into account all stakeholders, while ensuring a leading role for the conservation community in issues concerning the historic values of landscapes. The charter was created within the framework of the Conservation Theory Commission of PKN ICOMOS.

PL

Obserwacja i badania dynamicznych procesów zachodzących w krajobrazie kulturowym, zagrażających jego zabytkowym wartościom, a także przeświadczenie o konieczności pełnego wdrożenia zapisów EKK w zakresie planowania, gospodarowania, a także polityki w zakresie krajobrazu stały się inspiracją do opracowania propozycji "Karty zabytkowych krajobrazów kulturowych" (KZKK). Zasady przedstawione w KZKK mają na celu przeciwdziałanie stratom i niekorzystnym zmianom w zabytkowych krajobrazach kulturowych w Polsce, poprzez ich identyfikację, waloryzację, diagnozę, w tym wskazanie zagrożeń oraz promowanie wartości. Stwierdzono, że nie jest możliwa ochrona krajobrazu kulturowego bez uwzględnienia jego dynamicznego charakteru i zmienności w czasie. Zasugerowano, że ochronie wartości zabytkowych krajobrazów kulturowych będzie sprzyjała ich identyfikacja oraz zachowanie ich cech reprezentatywnych i wyróżników w procesach gospodarowania i planowania. Wskazano także na konieczność interdyscyplinarnej współpracy przedstawicieli wszystkich interesariuszy przy formułowaniu konserwatorskiej polityki krajobrazowej. Celem Karty jest rekomendowanie zrównoważonych relacji pomiędzy aspektami ekonomicznymi, społecznymi, kulturowymi i przyrodniczymi krajobrazów, w procesach ich ochrony, gospodarowania i planowania, z uwzględnieniem wszystkich interesariuszy, przy zapewnieniu wiodącej roli środowiskom konserwatorskim w kwestiach dotyczących zabytkowych wartości krajobrazów. Karta Zabytkowych Krajobrazów Kulturowych powstała w ramach Komisji Teorii Konserwatorskiej PKN ICOMOS.

Słowa kluczowe

EN

historic cultural landscape; conservation of historic buildings; landscape values; doctrinal document; landscape features

PL

Zabytkowy Krajobraz Kulturowy; ochrona zabytków; wartość krajobrazu; dokumenty doktrynalne; wyróżnik krajobrazu

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 21
• Strony: 23--50
• Opis fizyczny: Bibliogr. 50 poz., fig.

Twórcy

autor

Niedźwiecka-Filipiak Irena

• Wroclaw University of Life Sciences, Department of Landscape Architecture
• Association of Polish Landscape Architects (SPAK)
• Polish National Commetee of International Council on Monuments and Sites (PKN ICOMOS)

• https://orcid.org/0000-0001-9758-7175

autor

Sikora Dorota

• Warsaw University of Life Sciences, Department of Landscape Art
• Polish National Commetee of International Council on Monuments and Sites (PKN ICOMOS)

• https://orcid.org/000-0002-7775-5722

autor

Woźniak Łukasz

• Lodz University of Technology, Faculty of Civil, Architecture and Environmental Engineering, Institute of Architecture and Construction
• Polish National Commetee of International Council on Monuments and Sites (PKN ICOMOS)

• https://orcid.org/0009-0008-6328-3059

autor

Woźniak Alicja

• Lodz University of Technology, Faculty of Civil, Architecture and Environmental Engineering, Institute of Architecture and Construction

• https://orcid.org/0009-0007-1602-0689

Bibliografia

• 1. Architektura regionalna rzeczywista potrzeba czy iluzja? (2022). pod red. Liżewska, I. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
• 2. Blandford, C. (2023). 35 years of World Heritage in the UK – challenges and opportunities. Protection of Cultural Heritage, 17, 1–16. DOI – 10.35784/odk.5436.
• 3. Bogdanowska, M. (2024). System w działaniu. Wiadomości z pierwszej linii frontu. Protection of Cultural Heritage, 19, 89-98. DOI – 10.35784/odk.5998.
• 4. Court S., Jo E., Mackay R., Murai M., Therivel R. (2023), Wytyczne i zestaw narzędzi do ocen oddziaływania w kontekście światowego dziedzictwa, Warszawa: UNESCO, ICOMOS, ICCROM, IUCN, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
• 5. Deklaracja Amsterdamska, Kongres w sprawie Europejskiego Dziedzictwa Architektonicznego, 21-25 października 1975 r. (2015). W: Vademecum Konserwatora Zabytków, Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury, pod. red. Szmygin, B. (55-60), Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS.
• 6. Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r., Art.1. pkt. c (Dz. U. z 2006 r. nr 14 poz. 98).
• 7. Ewidencja zabytków, https://nid.pl/dzialalnosc/gromadzenie-dokumentacji-rejestru-i-ewidencji/ewidencja-zabytkow/, data dostępu: 10. 08. 2024.
• 8. Forczek-Brataniec, U. (2018). Przestrzeń widziana. Analiza widokowa w planowaniu i projektowaniu krajobrazu, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• 9. García-Esparza, J.A. (2022). Urban Scene Protection and Unconventional Practices — Contemporary Landscapes in World Heritage Cities of Spain. Land 2022, 11, 324. https://doi.org/10.3390/ land11030324, data dostępu: 5.06.2024.
• 10. Jacques, D. (2023). Changing the game: the case of cultural landscapes. Protection of Cultural Heritage, 1(17), 97–104. DOI - 10.35784/odk.5503 data dostępu: 5.06.2024.
• 11. Jaranowska (Woźniak), A., Woźniak, Ł. (2014). Ochrona i kształtowanie układów urbanistycznych i ruralistycznych w terenach nadrzecznych, położonych w Obszarach Chronionego Krajobrazu, na przykładzie wsi Spicymierz w gminie Uniejów, województwo łódzkie. W: Współczesne uwarunkowania gospodarowania przestrzenią – szanse i zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju, Gospodarka Przestrzenna, seria Monografii Naukowych, Tom III, pod red. Maciejewska, A. Warszawa: Oficyna Wyd. Politechniki Warszawskiej.
• 12. Karta Ateńska. Postanowienia konferencji w Atenach w 1931 r., III. Uwypuklenie wartości Zabytków. W: Vademecum Konserwatora Zabytków, Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury, pod. red. Szmygin, B. (2015). (27 - 30): Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS.
• 13. Karta Florencka, Międzynarodowa Karta Ogrodów, Międzynarodowy Komitet ICOMOS – IFLA ds. Ogrodów Historycznych, sporządzona w dn. 21 maja 1981 r. (2015). W: Vademecum Konserwatora Zabytków, Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury, pod. red. Szmygin, B. (81-84): Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS.
• 14. Karta Krakowska. Pryncypia konserwacji i restauracji dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego, „Kraków 2000”. pkt 9. Krajobrazy, W: Międzynarodowe teksty doktrynalne ochrony i konserwacji zabytków, (2023) pod red. Szmygin, B. (174-177): Lublin-Warszawa: Wyd. Politechniki Lubelskiej, PKN Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS Polska.
• 15. Karta Ochrony Fortyfikacji przyjęta uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków PKN ICOMOS w dniu 18 maja 2021 r. https://www.icomos-poland.org/pl/struktura-organizacyjna/komisja-architektury-militarnej/359-karta-ochrony-fortyfikacji-18-maja-2021-r.html, data dostępu: 25.08. 2024.
• 16. Karta Waszyngtońska (1987). Międzynarodowa Karta Ochrony Miast Historycznych, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Waszyngton, https://www.icomos-poland.org/pl/dokumenty-doktrynalne.html, data dostępu: 18.08.2024;
• 17. Karta Wenecka. Międzynarodowa Karta Konserwacji i Restauracji Zabytków i Miejsc Zabytkowych (1964) , https://openarchive.icomos.org/id/eprint/3284/1/Venice_Charter_POL_1966_translation.pdf, data dostępu: 19.08.2024.
• 18. Konwencja Rady Europy o Wartości Dziedzictwa Kulturowego dla Społeczeństwa (2005).
• 19. Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego (1972). (Dz. U. z 1976 r. nr 32 poz. 190).
• 20. Karta Zabytkowych Krajobrazów Kulturowych – propozycja, Konsultacje - https://www.icomos-poland.org/pl/?start=6, data dostępu: 10.08.2024.
• 21. Kochel, L. (2023). Planowanie krajobrazu Berlina, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• 22. Molski, P., Głuszek, C., Klupsz L., Narębski, L., Pałubska, K., Środulska-Wielgus, J., Wielgus K. (2021). Dzieła budownictwa obronnego – wytyczne. https://nid.pl/wp-content/uploads/2021/12/Dziela-budownictwa-obronnego-wytyczne.pdf, data dostępu: 25.08. 2024.
• 23. Myczkowski Z., Marcinek R. (2003), Prof. zw. dr hab. inż. Janusz Bogdanowski, Wiadomości Konserwatorskie 13/2003, 102–103.
• 24. Myczkowski, R. Marcinek, A. Siwek (2017). Park kulturowy jako forma ochrony krajobrazu kulturowego (historycznego), Kraków: OT NID, https://samorzad.nid.pl/wp-content/uploads/2021/05/park-kulturowy-jako-forma-ochrony-krajobrazu-kulturowego.pdf, data dostępu: 10.08. 2024.
• 25. Myga-Piątek, U. (2012). Krajobrazu kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• 26. Niedźwiecka-Filipiak, I. (2009). Wyróżniki krajobrazu Polski południowo-zachodniej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
• 27. Niedźwiecka-Filipiak, I. (2024). Landscape Distinguishing Marks method (LDM) as a tool for protecting and shaping rural landscapes./ Metoda Wyróżników Krajobrazu (MWKraj) jako narzędzie ochrony i kształtowania krajobrazu wiejskiego. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury O/PAN w Krakowie, TOM SPECJALNY.
• 28. Niedźwiecka-Filipiak I., Ozimek, P., Akincza, M., Kochel, L., Krug, D., Sobota, M., Tokarczyk-Dorociak, K. (2019). Rekomendacje w zakresie prowadzenia analiz krajobrazowych na potrzeby wyznaczania stref ochrony krajobrazu, Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
• 29. Ozimek, A. (2019) Miara krajobrazu : obiektywizacja oceny widoków i panoram wspomagana narzędziami komputerowymi, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• 30. Polska Wieś 2024. Raport o stanie wsi. 20 lat w Unii Europejskiej. (2024). red. Poczta W., Hałasiewicz. A. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• 31. Raszeja, E. (2022). Rozdział 11. Tożsamość krajobrazowa i przestrzenna polskiej wsi - koncepcja i rzeczywistość. W: Polska Wieś 2022. Raport o stanie wsi. pod red. Wilkin, J. i Hałasiewicz, A. (187-203): Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• 32. Raszeja E., Szczepańska M., Gałecka-Drozda A., de Mezer E., Wilkaniec A. (2022). Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego w zintegrowanym planowaniu rozwoju. Poznań: Bogucki Wydawnictwo, Naukowe.
• 33. Sieć najciekawszych wsi, http://siecnajciekawszychwsi.pl/12/2/o-sieci.html, accessed: 2.06.2024.
• 34. Sikora, D., Kaczyńska M. (2022). The Cultural Ecosystem Services as an Element Supporting Manor Landscape Protection, Sustainability, 14 (13), 1–33, DOI:10.1080/13574809.2020.1861931.
• 35. Sikora, D., Kaczyńska, M (2021). Landscape in transition: the case of the Royal Axis in Wilanów, Journal of Urban Design, 26 (4), 467-495, DOI:10.1080/13574809.2020.1861931.
• 36. Szmygin B. (2020) System ochrony zabytków w Polsce – próba diagnozy. W: System ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje, Warszawa, Lublin: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Urzędu Miasta Stołecznego, Politechnika Lubelska. 7–16.
• 37. Szmygin, B. (2020a). Ewolucja założeń ochrony zabytków - przykład miast Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ochrona Dziedzictwa Kulturowego, 9, 129–140, DOI 10.35784/odk.2406.
• 38. Szmygin B. (2023). Międzynarodowe teksty doktrynalne ochrony i konserwacji zabytków. Lublin-Warszawa: Wyd. Politechniki Lubelskiej.
• 39. Taylor K., Lennon J. (2012). Managing Cultural Landscapes. London, New York: Routledge. Francis and Taylor Group.
• 40. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, (Dz. U. 2004 Nr 92 poz. 880 ze zm.).
• 41. Ustawa z dnia 12 maja 2022 r. o ratyfikacji Konwencji ramowej Rady Europy o wartości dziedzictwa kulturowego dla społeczeństwa, sporządzonej w Faro dnia 27 października 2005 r., (Dz. U. 2022 poz. 1288).
• 42. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (Dz. U. 2003 Nr 162 poz. 1568, ze zm.).
• 43. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717, ze zm.).
• 44. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. z 2015 r. poz. 774, ze zm.).
• 45. Waloryzacja zabytkowego zasobu wsi województwa opolskiego cele, metody, praktyka, https://ksow.pl/files/Bazy/Biblioteka/files/OPOLSKIE-WALORYZACJA_WSI.pdf, data dostępu: 2.06.2024.
• 46. Woźniak, Ł., Woźniak, A. (2021). Analiza wartości zabytkowych terenu Parku Kulturowego ulicy Piotrkowskiej w Łodzi. Opracowanie identyfikujące i waloryzujące elementy krajobrazu kulturowego, materiał niepublikowany. W: Archiwum Architekta Miasta Łodzi.
• 47. Woźniak Ł. (2018). Znaczenie architektonicznego i urbanistycznego dziedzictwa dla społeczeństwa. W: Samorząd terytorialny, architektura, dzieła sztuki, prawo, pod red. P. Dobosz, P., Górny, W., Mazur, A., Mazurek, B., Kozień, A. (279–299): Kraków: Studio Cubus.
• 48. Wytyczne operacyjne do realizacji Konwencji Światowego Dziedzictwa (2012); https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencje__deklaracje_raporty/Wytyczne_Opereracyjne_do_realizacji_Konwencji_Swiatowego_Dziedzictwa_UNESCO_2012_1_.pdf, data dostępu: 18.08.2024.
• 49. Zachariasz, A. (2022). Greenery design in areas under heritage conservation, on the example of selected Krakow sites. Space & Form |Przestrzeń i Forma 50, 289–314. DOI: 10.21005/pif.2022.50.D-01.
• 50. Zalecenia UNESCO w sprawie historycznego Krajobrazu Miejskiego, (2011). pkt. 5; https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Rekomendacje/Zalecenie_w_sprawie_krajobrazu_miejskiego.pdf., data dostępu: 10.08.2024.