Toponimy dorzecza Giełczwi – zapis historii krajobrazu kulturowego

• Autorzy: Janicki Grzegorz

Warianty tytułu

EN

Toponyms of the Giełczew River catchment – record of the history of cultural landscape

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W wyniku przeprowadzonych badań w dorzeczu Giełczwi (Wyżna Lubelska) zebrano i zweryfikowano ponad 500 nazw geograficznych (toponimy), wśród których dominują nazwy miejscowości lub ich części, tzw. ojkonimy. Wśród nazw terenowych (mikrotoponimy) przeważają nazwy dzierżawcze i patronimiczne oraz pospolite typu: „Zarzecze” czy „Zalesie” – określające lokalizację obiektu. Nazw kulturowych, stanowiących bazę do odtworzenia historii krajobrazu kulturowego, jest stosunkowo mało, ok. 20% wszystkich zidentyfikowanych nazw. Najczęściej są to nazwy związane z gospodarką i kulturą rolną oraz ilustrujące rozwój sieci osadniczej. Zarejestrowano też nieliczne przykłady toponimów nawiązujących do wydarzeń historycznych, które identyfikują, np. pola bitew czy towarzyszące im nekropolie, jak np.: „Zabita Góra”, „Groby”, „Mogiła”, „Mogiłka”. Mało jest również nazw etnicznych (np. Mośkowizna czy Niemiecki Dół), a nazwy służebne i rodowe nie występują.

EN

In the Giełczew river catchment (Lublin Upland) were collected over 500 geographical names as a result of the research. Names of settlements or their parts (oiconyms) are predominant. Among toponyms the possessive and patronymic names are numerous, as well as common names describing e.g. location of an object (“Zarzecze” or “Zalesie”). Cultural names, which are the basis for reconstruction of the cultural landscape history, constitute about 20% of all names. The predominant cultural names are connected with agriculture, agrarian structure and technique, and development of settlement net. Few toponyms describe historical events, e.g. battles, as well as military necropolis − “Zabita Góra”, “Groby”, “Mogiła”, “Mogiłka”. Ethnic names (e.g. “Mośkowizna”, “Niemiecki Dół”) are also not numerous. Domestic and ancestral names are absent in the examined area.

Słowa kluczowe

PL

nazwy geograficzne; toponimy; krajobraz kulturowy; dorzecze Giełczwi; Lubelszczyzna

EN

geographical names; toponyms; cultural landscape; Giełczew River catchment; Lublin region

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 15
• Strony: 75--90
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., ryc., tab., fot.

Twórcy

autor

Janicki Grzegorz

• Uniwersytet Marii Curie‐Skłodowskiej, Instytut Nauk o Ziemi, Lublin, Polska

Bibliografia

• Brückner A., 1927: Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków, s. 1‐807.
• Czopek B., 1988: Nazwy miejscowe dawnej ziemi chełmskiej i bełzkiej (w granicach dzisiejszego państwa polskiego, Wrocław, s 1‐208.
• Górnowicz H., 1983: Nazwy terenowe i ich podział wewnętrzny. [w:] K. Rymut (red.), Geografia nazewnictwa, Materiały z VII Konferencji Onomastyki Słowiańskiej, Wrocław, s. 7‐17.
• Gurba J., Bnasiewicz E., Florek M., Gołub S., Rozwałka A., 1995: Formowanie się wczesnośredniowiecznego osadnictwa Polski środkowowschodniej. [w:] Annals UMCS, sec. F, 50, s. 67‐76.
• Kosyl Cz., 1983: Forma i funkcja nazw własnych, Wyd. Lub., Lublin, s. 1‐148.
• Kosyl Cz., 1978: Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego. [w:] Prace Onomastyczne 27, s. 1‐87.
• Kosyl Cz., 1979: Z toponimii dawnego województwa lubelskiego. [w:] Biuletyn LTN, vol. 21, s. 11‐18.
• Łesiów M., 1972: Terenowe nazwy Lubelszczyzny, LTN, Lublin, s. 1‐214.
• Łesiów M., Olejnik M., 2005: Mikrotoponimia na pograniczach językowo‐kulturowych, Wyd. UMCS, Lublin, s. 1‐245.
• Malec M., 2003: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Wyd. PWN, s. 1‐290.
• Maruszczak H., 1984a: W sprawie opracowania słownika geograficznego PRL. [w:] Czas. Geogr., 55, 1.
• Maruszczak H., 1984a: Wytyczne do opracowania treści haseł słownika geograficznego województwa lubelskiego. [w:] Czas. Geogr., 55, 1.
• Mencel T., (red.) 1974: Dzieje Lubelszczyzny, t. 1, PWN, Lublin, s. 1‐351.
• Myśliński K., 1974a: W państwie piastowskim. [w:] T. Mencel (red.), Dzieje Lubelszczyzny, t. 1, PWN, Warszawa, s. 143‐180.
• Myśliński K., 1974b: W monarchii Jagiellońskiej. [w:] T. Mencel (red.), Dzieje Lubelszczyzny, t. 1, PWN, Warszawa, s. 183‐239.
• Niedźwiedź J., 2003: Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Kresy, Zamość, s. 1‐671.
• Nosek S., 1957: Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu. [w:] Annales UMCS, sec. F, 6, s. 1‐502.
• Rieger J., 1966: Z toponomastyki bojkowskiej i łemkowskiej. Lespedar i inne nazwy wołoskie. [w:] Slavia Orientalia, 15, s. 95‐100.
• Rodzik J., Ciupa T., Janicki G., Kociuba W., Tyc A., Zgłobicki W., 2008: Współczesne przemiany rzeźby Wyżyn Polskich. [w:] A. Kotarba, A. Kostrzewski, K. Krzemień, L. Starkel (red.), Współczesne przemiany rzeźby Polski, Wyd. IGiGP UJ, Kraków, s. 165‐228.
• Skowronek E., 1996: Rozwój osadnictwa na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. [w:] Czas. Geogr., 67, 2, s. 209‐225.
• Sławski F., (red.) 1961: Słownik prasłowiański, t. I, Wrocław, s. 1‐341.
• Świetlicki L. 1999: Dwory nad Giełczwią, Norbertinum, Lublin, s. 1‐136.