Baseny solne triasu na obszarze Polski

• Autorzy: Czapowski G. , Tomassi-Morawiec H.

Warianty tytułu

EN

Triassic salt basins in the Poland area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na obszarze Polski sole triasu formowały się u schyłku dolnego triasu (ret) oraz w górnym triasie (środkowy kajper; tab. 1). Sole retu, grubości do kilkunastu metrów, rozpoznane w 1 otworze wiertniczym (Ryc. 1A-B), występują jako cienkie (cm grubości) chlorkowe przewarstwienia w sukcesji siarczanowo węglanowej, zaś ich cechy strukturalne i zawartość bromu (48-62 ppm) sugerują powstanie w środowisku okresowo zasolonego zbiornika jeziornego. Sole kajpru, grubości 40-143 m, zarejestrowane w 5 otworach wiertniczych (ryc. 2A-B), budują 1-3 pokłady grubości dcm-m w zdominowanej przez iłowce i mułowce sukcesji dolnych warstw gipsowych. Ich wykształcenie i niska (0-42 ppm) zawartośc bromu wskazują na powstanie soli w środowisku okresowo zasolonego zbiornika jeziornego. Prawdopodobne sole dolnego triasu są produktem naturalnej ewaporacji dolnotriasowego zbiornika morskiego, natomiast w górnym triasie ewaporacja schyłkowego zbiornika środkowotriasowego mogła być wzbogacona ługami z niszczenia odsłoniętych soli kamiennych dolnego triasu i/lub najmłodszych wydzieleń solnych cechsztynu, budujących strop formujących się struktur wysadowych. Pomimo dotychczasowego słabego stopnia poznania omawianych soli triasu należy jednak cieniach ich ekonomiczną wartość jako znikomą ze względu na stosunkowo niewielką grubość serii solnych (kilkanaście m - sole retu, do 90 m – sole kajpru) i dużą głębokość występowania (ponad 1680 m - sole retu, 1200-3250 m – sole kajpru).

EN

Except the well recognized chlorides of Late Permian (Zechstein) and the Neogene (Middle Miocene) age in Poland also the salts were accumulated here within the limited evaporate basins during the late Lower (Upper Bunter = Röt) and in the Upper (Middle Keuper) Triassic (Tab. 1, Figs 1A, 2A). The Röt rock salts with thickness >13 m were developed as interbeds of white to beige, polymorphic to giant secondary halites, cm to 9 m thick, incorporated within the sulphate-dolomitic succession of I Gypsum Beds (Fig. 1B). Their structures and bromine content (48-62 ppm) suggested accumulation in a salt pan of broad sabkha, being the marginal part of shallow marine evaporate basin, existed then in SW Poland area (Fig. 1A). The Middle Kuper salts, 40 to 143 m thick, created 1-3 seams with the profile of Lower Gypsum Beds, dominated by claystones and siltstones with sulphate-carbonate interbeds (Fig. 2B). Chlorides were developed as polymorphic to giant secondary halites, white, beige to honey and pink, with anhydrite aggregates and dispersed clay matter. Their structures and low bromine content (0 to 42 ppm) indicated deposition in a seasonally evaporated continental lake of the playa system, occupied that time the central Poland area (Fig. 2B) and supplied with salt brines from eroded emerged salt of the Lower Triassic and the youngest Zechstein. The commented Triassic salts became hitherto only preliminary studied because of rare core material (5 boreholes). Their economic value seems low because of a relatively small salt bed thickness (up to 9 m of Röt salts and up to 90 m of Keuper ones) and their deep occurrence (depth >1680 m for Röt salts and 1200-3250 m for the Keuper ones).

Słowa kluczowe

PL

sole kamienne; trias; Polska

EN

rock salts; Triassic; Poland

• Wydawca: Polskie Stowarzyszenie Górnictwa Solnego
• Czasopismo: Przegląd Solny
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 12
• Strony: 51--55
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Czapowski G.

• Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Tomassi-Morawiec H.

• Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• BACHMANN G. H., WARRINGTON G., BECKER-ROMAN A., BEUTLER G., HAGDOM H., HOUNSLOW M., NITSCH E., RÖHLING H.-G., SIMON T., EZULC A., 2010. Triassic. [W]: Doornenbal J. C. & Stevenson A. G. (eds), Petroleum Geological Atlas of the Southern Permian Basin Area: 149-173. EAGE Publications b. v. (Houten).
• CZAPOWSKI G., PERYT T.M., RAUP O.B., 1992. Carbonate anhydrite-halite cycles in the Roet (Lower Triassic) of western Poland. Bull. Pol. Academ. des Sciences, Earth Sciences, 40 (2):1-4. Warsaw.
• DADLEZ R., MAREK S., POKORSKI J. (eds), 1998. Palaeogeographic Atlas of the Epicontinental Permian and Mesozoic in Poland, scale 1:2 500 000. Warsaw.
• GAJEWSKA I., 1964. Ret, wapień muszlowy i kajper w zachodniej i środkowej części monokliny przedsudeckiej. Kwart. Geol., 8(3): 598-608.
• GAJEWSKA I., 1983. Trias. [W]: I. Gajewska (red.), Ośno IG 2. Profile Głębokich Otworów Wiertniczych IG, 57:40-47. Warszawa.
• GAJEWSKA I., PERYT T. M., TOMASSI-MORAWIEC H., 1985. Bromine content of the Keuper (Upper Triassic) salts in Central Poland indicates their marine (mainly second cycle) origin. N. Jb. Geol. Paläont. Mh., 6:349-356. Stuttgart.
• KRZYWIEC P., 2012. Mesozoic and Cenozoic evolution of salt structures within the Polish Basin – an overview. [W]: Alsop G.I., Archer S.G., Hartley A.J. Grant N.T., Hodgkinson R., (eds.), Salt Tectonics, Sediments and Prospectivity. Geological Society, London, Special Publications, 363: 381-394.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).