Porównanie udziału chronionych i zagrożonych gatunków roślin w kompleksach ich zbiorowisk roślinnych doliny Noteci i Kanału Bydgoskiego

Waldon-Rudzionek, B.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Porównanie udziału chronionych i zagrożonych gatunków roślin w kompleksach ich zbiorowisk roślinnych doliny Noteci i Kanału Bydgoskiego

Autorzy

Waldon-Rudzionek B.

Identyfikatory

Warianty tytułu

The share comparison of protected and threatened plant species in plant community complexes of Noteć River Valley and Bydgoszcz Canal Valley

Języki publikacji

Abstrakty

W obrębie trzech transektów przecinających doliny Noteci i Kanału Bydgoskiego wraz z ich krawędziami w okolicach Ślesina, Nakła nad Notecią i Bielaw, zajmujących łączną powierzchnię 25,11 km2 udokumentowano występowanie 889 taksonów roślin naczyniowych. Wśród nich tzw. gatunki „cenne", czyli gatunki chronione i uwzględnione na krajowych, regionalnych listach i lokalnie rzadkie stanowią 14,52%. Ochroną ścisłą objętych jest 13, a częściową 21 taksonów. Do największych osobliwości analizowanego terenu należą Betula humilis, Carex atherades, Ostericum palustre, Sorbus intermedia i Stipajoannis ujęte w Polskiej Czerwonej Księdze. Aż 24 gatunki znajdują się na liście zagrożonych roślin naczyniowych Polski, 60 należy do zagrożonych w regionie kujawsko-pomorskim, 61 jest zagrożonych w skali Pomorza, a 64 w Wielkopolsce. Na liście zagrożonych chwastów segetalnych znajdujj się 33 gatunki. W obrębie analizowanej grupy do lokalnych nie bardzo rzadkich i rzadkich należy 110 taksonów (12,37% ogólnej flory). Gatunki „cenne" najliczniej występują w obrębie wydzieleń o dużym stopniu naturalności - w kompleksach roślinności lasów zgodnych z siedliskiem oraj półnaturalnych, ekstensywnie użytkowanych - k.r. muraw kserotermicznych i k.r. użytków zielonych. Brana pod uwagę wielkość powierzchni porównywalnych dolin nie ma większego wpływu na ich bogactwo florystyczne. Na znacznie większym obszarze doliny Noteci udokumentowano 786 taksonów, z czego 85 (10,81%) należy do gatunków chronionych i zagrozi nych, natomiast w dolinie Kanału Bydgoskiego wykazl no 751 gatunków, a 94 (12,52%) spośród nich to gatunki „cenne". W dolinie Kanału Bydgoskiego, mimo znacznie wcześniejszego oraz intensywniejszego zagospodarowania, jest znacznie więcej gatunków „cennych". Ma na to wpływ większe zróżnicowanie siedlisk, a także duża liczba wydzieleń reprezentujących kompleks zbiorowisk roślinnych o najwyższym odsetku chronionyc i zagrożonych gatunków - muraw kserotermicznych.

Within three transects intersecting Noteć and Bydgoszcz Canal valleys encompassing the edges thereof near Ślesin, Nakło upon Noteć and Bielawy occupying In total an area of 25,11 km2 the occurrence of 889 vascular plant taxa were documented. Among them so called "valuable" species, i.e. species under protection and included in national, regional lists and locally rare make 14,52%. There are 13 taxa under strict protection and 21 partially protected. Betula humilis, Carex atherodes, Ostericwn palustre, Sorbus intermedia and Stipa joannis are the most valuable spiecies in the study area included in the Polish red data book. As many as 24 species are on the list of threatened vascular plants of Poland, 60 are threatened within Kujawy-Pomorze region, 61 are threatened in Pomorze and 64 in Wielkopolska. On the list of segetal weeds 33 species are found. The analyzed group comprises 110 locally very rare and rare taxa (12,37% of total flora). "Valuable" species occur the most abundantly within delimitated areas natural to a large degree - in complexes of forest vegetation compatible with their habitat and semi-natural, extensively used - v.c. of xerothermic grasslands and v.c. of grasslands. The size of the compared valley area taken into account has no influence on their species abundance. In a distinctly larger area of Noteć valley 786 taxa were documented, of which 85 (10,81%) are protected and threatened species, wheras in Bydgoszcz Channel valley 751 spieces were listed, of which 94 (12,52%) are "valuable" species. In the valley of Bydgoszcz Channel there are a lot more "valuable" species despite much earlier and morę intensive use. It influences a higher habitat diversity as well as a large number of delimitated areas representing complexes of plant communities with the highest percent – age of protected and threatened species – xerothermic glasslands.

Słowa kluczowe

gatunki chronione i zagrożone doliny rzeczne kompleksy zbiorowisk roślinnych Noteć Kanał Bydgoski

protected and endangered species river valleys complexes of plant communities Noteć River Bydgoszcz Channel

Wydawca

Bydgoskie Towarzystwo Naukowe

Czasopismo

Ekologia i Technika

Rocznik

2015

Tom

R. 23, nr 5

Strony

257--268

Opis fizyczny

Bibliogr. 46 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Waldon-Rudzionek B.

Uniwersystet Kazimierza Wielkiego, Zakład Botaniki, Instytut Biologii Środowiska, 85-093 Bydgoszcz, Al. Ossolińskich 12

Bibliografia

1. Aanen P., Alberts W., Bekker G.J. van Bohemen H.D., Melman P.J.M. van der Slujis J., Veenbaas G., Verkaar H.J., van de Watering C.F. 1991. Nature engineering and civil engineering Works. Wageningen, Netherlands, Pudoc: 140.
2. Abromeit J., Jentzsch A., Vogel G. 1898. Flora von Ost- und Westpreussen. In Kommission bei R. Friedlander und Sohn, Berlin: 693.
3. Abromeit J., Neuhoff W., Steffen H. 1940. Flora von Ost- und Westpreussen. Kommissionsverlag; Grafe und Unzer, Berlin-Konigsberg: 1248.
4. Bloch J., Cybulska A., Dobrzyńska A., Jando K., Kowalewska A., Kukwa M. 2000. Materiały do flory obszaru chronionego krajobrazu „Dolina rzeki Dobrzynki" na Pojezierzu Krajeńskim. Acta Bot. Cass. 1: 43-56.
5. Bomanowska A. 2009. Endangered and threatened segetal plants of Kampinoski National Park (Central Poland). W: Mirek Z., Nikel A. (red.). Rare, relict and endangered plants and fungi in Polannd, W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, Kraków: 103-114.
6. Borysiak J. 2002. Szata roślinna lądowych biotopów Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Odry. Monografia Parku Krajobrazowego, STN: 91 -136.
7. Borysiak J., Kasprowicz M., 1998. Mikrokrajobrazy roślinne dorzecza Prosny w okolicach Wieruszowa. Bad. Fiz. Pol. Zach. S.B, 47: 205-225.
8. Braun-Blanquet J. 1964. Pflanzensoziologie. Grundzuge der Vegetationskunde. Springer-Verlag. Wien, New York: 865.
9. Buliński M. 1995. Potrzeba ochrony dolin rzecznych na Niżu jako terenów o szczególnych wartościach przyrodniczych. Przegl. Przyr. VI, 3-4: 227-234.
10. Denisiuk Z., 1978. Ochrona łąk naturalnych. W: MichajłowW., Zabierowski K. (red.). Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego 1. Żaki. Ochr. Przyr. PAN, PWN Warszawa-Kraków: 237-277.
11. Jackowiak B., Celka Z., Chmiel J., Latowski K., Żukowski W. 2007. Red list of vascular flora of Wielkopolska (Poland). Biodiv. Res. Conserv. 5-8: 95-127.
12. Kaźmierczakowa R., Zarzycki K., Mirek Z. 2014. Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Polish Red Data Book of Plants. Pteridophytes and flowering plants. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 895.
13. Kirpluk I. 2011. Najstarsi przybysze we florze ruderalnej opuszczanych wsi Kampinoskiego Parku Narodowego. Acta Bot. Sil. 7: 97-112.
14. Klimko M., Wawrzyniak M. 2004. Flora roślin naczyniowych obiektu „Kacze Doły" (Gmina Dolsk, Województwo Wielkopolskie). Rocz. AR Pozn. 363, Bot. 7: 119-147.
15. Kolasińska A. 2008. Struktura flory naczyniowej przydrożnych korytarzy ekologicznych Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Morasko" w Poznaniu. Praca doktorska, Wydz. Biologii UAM.
16. Kolasińska A. 2011. Struktura i ekologiczne funkcje korytarzy drogowych obszaru „Morasko-Radojewo-Umultowo" w Poznaniu. Ekol. i Tech. 19 (3a): 85-90.
17. Kondracki J., 2000. Geografia fizyczna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
18. Korczyński M., Krasicka-Korczyńska E., Bujarkiewicz A, 2012. Zróżnicowanie fitocenotyczne biochor łąk w ramach programu rolnośrodowiskowego. Ekol. i Tech. 20/5: 289-293.
19. Krasicka-Korczyńska E. 2003. Doliny rzeczne ostoją różnorodności biologicznej. W: Krasicka-Korczyńska E. (red.). Flora i fauna Pomorza i Kujaw. Wydawnictwo Uczelniane ATR, Bydgoszcz.: 55-61.
20. Krasicka-Korczyńska E., 2008a. Effect of the cutting datę and blooming and fruit-bearing of Ostericum polustre Beesser. Acta Agrobot. 61(1): 129-136.
21. Krasicka-Korczyńska E., 2008b. Flora łąk w Dolinie Kanału Bydgoskiego. W: Szumińska D. (red.). Zasoby przyrodnicze i kulturowe drogi wodnej Wisła-Odra. Urząd Marszałkowski Woj. Kuj.-Pom. Inst. Geogr. UKW Bydgoszcz: 38-50.
22. Kryszak A., Grynia M., Kryszak J., Budziński M., Grzelak M. 2004. Zmiany różnorodności florysrycznej nadwarciańskich łąk zalewanych. Woda Śród. Obsz. Wiej. 4/1(10): 209-219.
23. Matuszkiewicz J.M. 1978. Fitokompleks krajobrazowy - specyficzny poziom organizacji roślinności. Wiad. Ekol. 24, 1: 3-13.
24. Matuszkiewicz J.M. 1993. Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski. Prace Geograficzne 158. IGPZ. PAN. Wrocław. Warszawa. Kraków: 1-110.
25. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., 2002. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science. Kraków.
26. Obwieszczenie M.Ś z dn. 30 października 2014, Póz. 1713, w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000.
27. Orłowski W., 1989. Gospodarka wodna w dolinie Noteci - stan obecny i plany. Mat. Konf. Nauk. Zagospodarowanie Doliny Noteci, Piła 22-23 maja 1989 r. Min. Ochr. Śród. i Zasobów Naturalnych, Akad. Roln. w Poznaniu, Urząd Woj. w Pile.
28. Pickett S.T.A., White P.S. (eds.). 1985. The ecology of natural disturbance and patch dynamics. Academic press. New York.
29. Preuss H. 1912. Die pontischen Pflanzenbestande im Weichselgebiet von Standpunkt der Naturdenkmalpflege aus geschildert. W: Conventz H. (ed.). Beitrage zur Naturdenkmalpflege 2(4): 350-540.
30. Ratyńska H., 2003. Szata roślinna jako wyraz antropogenicznych przekształceń krajobrazu na przykładzie zlewni Rzeki Głównej (Środkowa Wielkopolska), Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego. Bydgoszcz.
31. Ratynska H. 2011. Szata roślinna towarzysząca szlakom komunikacyjnym. Ekol. i Tech. 19(3A): 5-15.
32. Ratynska H., Wojterska M., Brzeg A., 2010. Multimedialna encyklopedia zbiorowisk roślinnych Polski. Ver. 1.1. Nar. Fund. Ochr. Śród. i Gosp. Wód. w Warszawie.
33. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 16 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. póz. 1409).
34. Rutkowski L. 2011 (mat. npbl.). Czerwona lista roślin naczyniowych zagrożonych w regionie kujawsko-pomorskim.
35. Smith R.L. 1996. Ecology and field biology. Harper Collins. New York.
36. Solon J. 1983. The local complex of phytocenoses and the vegetation landscape - fundamenta! units of the spatial organization of the vegetation above the phytocenose level, Acta Botanica Acad. Sci. Hungaricae 29, 1-4: 377-384.
37. Stosik T. 2012. Udział przydroży w zachowaniu lokalnej różnorodności gatunkowej na przykładzie dróg powiatowych w Borach Tucholskich. Ekol. i Tech. 20/3: 197-204.
38. Szmidt W.M. 1980. Statisticzeskije mietody w srawnitielnoj floristikie. Izd-wo Leningradskogo Uniw., Leningrad.
39. Szwed W. 1993. Grey sallow bed in the Noteć valley in western Poland. Fragm. Flor. Geobot. 38(2): 549-568.
40. Warcholińska A.U. 1994. List of threatened segetal plant species in Poland. W: Mochnacky S., Terpó A. (red.). Anthropization and environment of rural settlements. Flora and vegetation, Proc. of International Conference. 22-26 August 1994, Satoraljaujhely: 206-219.
41. Wilkoń-Michalska J., 1957. Łąki zasolone w dolinie Noteci na odcinku Mątwy-Nakło. Rocz. Nauk Roln. PWRiL Warszawa. T. 72-F-2: 893-920.
42. Wojterska M. 2000. Chosen traits of structure of vegetation landscapes resulting from natural conditions and from human impact (case study of Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskłe). W: Jackowiak B., Żukowski W. (eds.). Mechanisms of anthropogenic changes of the plant cover. Department of Plant Taxonomy of the Adam Mickiewicz University in Poznań. No 10. Poznań: 99-110.
43. Wrzesień M. 2011. Chwasty pól uprawnych we florze spontanicznej terenów kolejowych środkowo-wschodniej Polski. Ekol. i Tech. 19(3A): 30-36.
44. Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Czerwona lista roślin naczyniowych w Polsce. Redlist of the vascular plants in Poland. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.). Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, Kraków: 11-20.
45. Ziaja W., Churska C., 1957. Próba zastosowania metody typologicznej do inwentaryzacji łąk w rejonie Nakła i Szubina. Rocz. Nauk Roln. PWRiL W szawa. T. 72-F-2: 817-842.
46. Żukowski W., Jackowiak B. (red.) 1995. Giną i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Prace Zakł. Taksonomii roślin UAM. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań. 3: 1-14

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-052afc61-8bb7-482a-b440-d4f0c5ef6579