Niezwykle ciepła pogoda w czerwcu 2019 roku w Polsce i jej przyczyny cyrkulacyjne

• Autorzy: Twardosz Robert , Wałach Piotr

Identyfikatory

DOI

10.32045/PG-2020-016

Warianty tytułu

EN

Unusually Hot June 2019 in Poland and its Circulation-Related Causes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Do największych zagrożeń natury meteorologicznej pojawiających się w ostatnich latach w Polsce należy występowanie długotrwałych warunków silnego gorąca, którym zwykle towarzyszy susza, wywołuje groźne skutki w gospodarce, często o charakterze klęski żywiołowej. W tej pracy skoncentrowano się na charakterystyce termicznej i uwarunkowaniach cyrkulacyjnych w wyjątkowo ciepłym czerwca 2019 r. w Polsce. Podstawę badań stanowiły średnie miesięczne wartości temperatury powietrza oraz codzienne wartości temperatury maksymalnej i minimalnej z 69-lecia 1951-2019 z 60 stacji synoptycznych w Polsce, a także kalendarz typów cyrkulacji Lityńskiego (1969). Wykazano, że czerwiec 2019 roku charakteryzował się największymi anomaliami bezwzględnymi (ponad 6°C), jak i względnymi (ponad 4 odchylenia standardowe), jakie zdarzyły się w Polsce począwszy od 1951 roku. O pojawieniu się skrajnych warunków gorąca zadecydował łączny wpływ czynników adwekcyjnych i radiacyjnych.

EN

The study looks at the occurrence of prolonged periods of very hot weather, which have recently emerged as one of the most dangerous natural phenomena in Poland. Spells of sweltering weather are typically accompanied by droughts and have been known to seriously affect the economy, often attaining the scale of a natural catastrophe. This focus of this study is the case of an unusually hot June 2019 in Poland and its related thermal and circulational characteristic. The thermal aspect is analysed using the average monthly air temperatures and the daily maximum and minimum temperatures recorded at the country’s 60 synoptical weather stations over the 69-year period spanning 1951 and 2019. The calendar of circulation types by Lityński (1969) was used to assess the circulation conditions. The study concludes that June 2019 was characterised by both the highest absolute anomalies (of more than 6°C) and the highest relative anomalies (more than 4 standard deviations) recorded in Poland since 1951. This extremely hot weather spell was ultimately produced by the combined influence of the advection and radiation effects.

Słowa kluczowe

PL

gorący czerwiec 2019; cyrkulacja atmosferyczna; Polska

EN

hot June 2019; atmospheric circulation; Poland

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2020
• Tom: Z. 3-4
• Strony: 179--194
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., mapa, rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Twardosz Robert

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Wydział Geografii i Geologii, Kraków, Polska

autor

Wałach Piotr

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, Polska

Bibliografia

• [1] Dole R., Hoerling M., Perlwitz J., Eischeid J., Pegion P., Zhang T., Quan X. W., Xu T., Murray D., 2011, Was there a basis for anticipating the 2010 Russian heat wave?, Geophysical Research Letters, 38 (6), L06702, DOI: 10.1029/2010GL046582.
• [2] Fink A. H., Brücher T., Krüger A., Leckebusch G. C., Pinto J. G., Ulbrich U., 2004, The 2003 European summer heatwaves and drought – synoptic diagnosis and impacts, Weather, 59 (8), 209-216, DOI: 10.1256/wea.73.04.
• [3] Hoy A., Hänsel S., Skalak P., Ustrnul Z., Bochníček O., 2016, The extreme European summer of 2015 in a long-term perspective, International Journal of Climatology, 37 (2), 943-962, DOI: 10.1002/joc.4751.
• [4] IMGW-PIB, 2015a, Biuletyn Monitoringu Klimatu Polski – sierpień 2015, IMGW-PIB, Warszawa.
• [5] IMGW-PIB, 2015b, Biuletyn PSHM, IMGW-PIB, Warszawa.
• [6] Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2017a, Anomalie termiczne w Europie (1951-2010), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 182 s.
• [7] Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2017b, Współczesne anomalie termiczne na historycznych ziemiach polskich, Przegląd Geofizyczny, 1-2, 29-43.
• [8] Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2019, Wielkoobszarowe anomalie termiczne w Europie (1951-2018), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 80 s.
• [9] Krzyżewska A., Dyer J., 2018, The August 2015 mega-heatwave in Poland in the context of past events, Weather, 73 (7), 207-214, DOI: 10.1002/wea.3244.
• [10] Kyselý J., 2010, Recent severe heat waves in central Europe: how to view them in a long-term prospect?, International Journal of Climatology, 30 (1), 89-109, DOI: 10.1002/joc.1874.
• [11] Lityński J., 1969, Liczbowa klasyfikacja typów cyrkulacji i typów pogody dla Polski, Prace PIHM, 97, 3-15.
• [12] Matsueda M., 2011, Predictability of Euro‐Russian blocking in summer of 2010, Geophysical Research Letters, 38 (6), L06801, DOI: 10.1029/2010GL046557.
• [13] Meehl G. A., Tebaldi C., 2004, More intense, more frequent, and longer lasting heat waves in the 21st century, Science, 305 (5686), 994-997, DOI: 10.1126/science.1098704.
• [14] Owczarek M., Filipiak J., 2016, Contemporary changes of thermal conditions in Poland, 1951-2015, Bulletin of Geography. Physical Geography Series, 10, 31-50, DOI: 10.1515/bgeo-2016-0003.
• [15] Pianko-Kluczyńska K., 2007, Nowy kalendarz typów cyrkulacji atmosfery według J. Lityńskiego, Wiadomości Meteorologii, Hydrologii, Gospodarki Wodnej, I(LI) (4), 65-85.
• [16] Pociask-Karteczka J., Kundzewicz Z. W., Twardosz R., Rajwa-Kuligiewicz A., 2018, Natural hazards in Poland, [w:] Exploring natural hazards: A case study approach, D. Bartlett, R. Singh (red.), Taylor & Francis Group, 315-343.
• [17] Schneidereit A., Schubert S., Vargin P., Lunkeit F., Zhu X., Peters D. H. W., Fraedrich K., 2012, Large-scale flow and the long-lasting blocking high over Russia: summer 2010, Monthly Weather Review, 140 (9), 2969-2981, DOI: 10.1175/MWR-D-11-00249.1.
• [18] Sousa P. M., Barriopedro D., Ramos A. M., García-Herrera R., Espírito-Santo F., Trigo R. M., 2019, Saharan air intrusions as a relevant mechanism for Iberian heatwaves: The record breaking events of August 2018 and June 2019, Weather and Climate Extremes, 26, DOI: 10.1016/j.wace.2019.100224.
• [19] Sulikowska A., Wypych A., Woszczek I., 2016, Fale upałów latem 2015 roku i ich uwarunkowania cyrkulacyjne, Badania Fizjograficzne. Seria A, Geografia Fizyczna, 7 (A67), 205-223.
• [20] Tishchenko V. A., Khan V. M., Vil’fand R. M., Roget E., 2013, Studying the development of atmospheric processes associated with blocking and quasistationary anticyclones in the Atlantic European sector, Russian Meteorology and Hydrology, 38 (7), 444-455, DOI: 10.3103/S1068373913070029.
• [21] Tomczyk A. M., Bednorz E., 2019, Heat waves in Central Europe and tropospheric anomalies of temperature and geopotential heights, International Journal of Climatology, 39 (11), 4189-4205, DOI: 10.1002/joc.6067.
• [22] Tomczyk A. M., Bednorz E., 2020, The extreme year-analysis of thermal conditions in Poland in 2018, Theoretical and Applied Climatology, 139 (1-2), 251-260, DOI: 10.1007/s00704-019-02968-9.
• [23] Tomczyk A. M., Sulikowska A., 2018, Heat waves in lowland Germany and their circulation-related conditions, Meteorology and Atmospheric Sciences, 130, 499-515, DOI: 10.1007/s00703-017-0549-2.
• [24] Twardosz R., 2017, Zmiany częstości anomalii termicznych w Polsce w latach 1951-2015, Polish Journal of Agronomy, 31, 3-10.
• [25] Twardosz R., 2019, Anomalously warm months in 2018 in Poland in relation to airflow circulation patterns, Weather, 74 (11), 374-382, DOI: 10.1002/wea.3588.
• [26] Twardosz R., Batko A., 2012, Heat waves in Central Europe (1991-2006), International Journal of Global Warming, 4 (3-4), 261-272, DOI: 10.1504/IJGW.2012.049430.
• [27] Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2015, Exceptionally hot and cold summers in Europe (1951-2010), Acta Geophysica, 63 (1), 275-300, DOI: 10.2478/s11600-014-0261-2.
• [28] Wibig J., 2018, Heat waves in Poland in the period 1951-2015: trends, patterns and driving factors, Meteorology Hydrology and Water Management, 6 (1), 37-45, DOI: 10.26491/mhwm/78420.
• [29] Wyjątki ze źródeł historycznych o nadzwyczajnych zjawiskach hydrologiczno-meteorologicznych na ziemiach polskich w wiekach od X do XVI, 1965, oprac. Girguś R., Strupczewski W., PIHM, WKiŁ, Warszawa.
• [30] Wypych A., Sulikowska A., Ustrnul Z., Czekierda D., 2017, Temporal variability of summer temperature extremes in Poland, Atmosphere, 8 (3), 51, DOI: 10.3390/atmos8030051.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).