Wpływ wezbrań na faunę zamieszkującą aluwia na przykładzie dolnego biegu Dunajca

• Autorzy: Mikuś P. , Uchman A.

Warianty tytułu

EN

The effect of water-level fluctuations on river bank fauna in the Dunajec River

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wahania stanów wód są najważniejszym czynnikiem zaburzającym życie we współczesnych osadach aluwialnych, kontrolującym zróżnicowanie i rozmieszczenie fauny penetrującej aluwia. We współczesnych aluwiach Dunajca największy udział objętościowy mają nory kreta europejskiego (Talpa europaea Linnaeus), dżdżownicy ziemnej (Lumbricus terrestris Linnaeus), kilku gatunków chrząszczy z rodziny biegaczowatych (Carabidae Latreille) i błonkówek (Ammophila Kirby). Zdecydowana większość fauny zamieszkującej osady aluwialne nie wykształciła odpowiednich cech umożliwiających przetrwanie dużych wezbrań, które mogą całkowicie przemodelować brzeg rzeki, czyniąc go nieodpowiednim do rekolonizacji przez kilka miesięcy. Z dużymi wezbraniami najlepiej radzą sobie krety, a ze średnimi – jaskółki brzegówki (Riparia riparia Linnaeus), których głębokie nory umożliwiają zamieszkiwanie przez dłuższy czas, nawet mimo postępującej niewielkiej erozji bocznej brzegów. Dzięki prześledzeniu wywołanych wezbraniami zmian ekosystemu rzecznego Dunajca, zanalizowano wpływ czynników środowiskowych na rozmieszczenie fauny w osadach aluwialnych rzek meandrujących. Ich oddziaływanie zmienia się w zależności od głębokości w profilu aluwiów i odległości od współczesnego koryta rzeki. Na podstawie porównania dwóch profili wczesnoholoceńskich teras Dunajca z osadami deponowanymi na współczesnej równi zalewowej, oceniono przydatność współczesnych struktur bioturbacyjnych w analizie paleośrodowiska aluwialnego.

EN

Water-level fluctuations are the main factor disturbing channel-bank burrowing biota and controlling their diversity and abundance. The most frequently observed burrowers in recent alluvial sediments of the Dunajec River include European mole (Talpa europaea Linnaeus), common earthworm (Lumbricus terrestris Linnaeus), a few species of ground beetles (Carabidae Latreille) and solitary bees (Ammophila Kirby). A large majority of the small organisms inhabiting the alluvial deposits have not developed the appropriate features to survive floods that can completely modify river banks, making them unsuitable to quick re-colonisation for a several months. Best adapted are European mole and bank swallow (Riparia riparia Linnaeus) building their terminal chambers beyond the range of large or medium flood and the progressive erosion of the banks. Changes in the river bank ecosystem of the Dunajec River, caused by floods, were examined in 2010 and 2011. It resulted in an impact of environmental factors on the distribution of fauna in the alluvial sediments of meandering rivers. Their effect varies according to the depth in the alluvial profile and the distance from the recent river channel. Based on comparison of the two Early-Holocene alluvial profiles with the recent deposits of the Dunajec floodplain, an attempt to assess the usefulness of recent bioturbation structures for palaeoenvironmental analysis was made.

Słowa kluczowe

PL

fauna penetrująca aluwia; wezbranie; Dunajec

EN

river bank fauna; flood; Dunajec river

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 454
• Strony: 71--76
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., il.

Twórcy

autor

Mikuś P.

• Polska Akademia Nauk, Instytut Ochrony Przyrody; al. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Uchman A.

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Nauk Geologicznych; ul. Oleandry 2a, 30-063 Kraków

Bibliografia

• [1] ANDERSEN J., HANSSEN O.R., 2005 — Riparian beetles, a unique, but vulnerable element in the fauna of Fennoscandia. Biodiversity and Conservation, 14: 3497-3524.
• [2] BUATOIS L.A., MANGANO M.G., 2007 — Invertebrate ichnology of continental freshwater environments. W: Trace fossils. concepts, problems, prospects (red. W. Miller): 285-316. Elsevier, Oxford.
• [3] CHAMBERLAIN C.K., 1975 — Recent Lebensspuren in nonmarine aquatic environments. W: The study of trace fossils. A synthesis of problems and procedures in ichnology (red. R.W. Frey): 431-458. Springer-Verlag, New York.
• [4] CURRY J., 2004 — Factors affecting the abundance of earthworms in soils. W: Earthworm ecology (red. C.A. Edwards): 91-115. CRC Press, New York.
• [5] HERSHEY A., LAMBERTI G., 2001 — Stream macroinvertebrate communities. W: River ecology and management (red. R.J. Naiman i in.): 169-192. Springer-Verlag, New York.
• [6] KALICKI T., 2006 — Zapis zmian klimatu oraz działalności człowieka i ich rola w holoceńskiej ewolucji dolin środkowoeuropejskich. Pr. Geogr., 204: 247-301.
• [7] KLIMASZEWSKI M., 1937 — Morfologia i dyluwium doliny Dunajca od Pienin po ujście. Pr. Inst Geogr. UJ, 18: 1-54.
• [8] MAGURRAN A.E., 1988 — Ecological diversity and its measurement. Princeton University Press, Princeton.
• [9] ROSENZWEIG M.L., 1995 — Species diversity in space and time. Cambridge University Press, Cambridge.
• [10] SKALSKI T., KĘDZIOR R., RADECKI-PAWLIK A., 2008 — Czynniki kształtujące strukturę zgrupowań biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) na terenach zalewowych rzek górskich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3: 13-21.
• [11] SOKOŁOWSKI T., 1981 — Development of the lover reach of the Dunajec river in the Vistulian and Holocene. W: Evolution of the Vistula river valley during the 1ast 15 000 years, part V (red. L. Starkel). Geogr. Stud., Sp. Issue, 8: 51-71.
• [12] SOKOŁOWSKI T., 1985 — Uwagi o terasach doliny Dunajca koło Tarnowa. Ann. Soc. Geol. Pol., 51: 579-594.