Kamień w architekturze zespołu kościelno-klasztornego na Karczówce w Kielcach (Góry Świętokrzyskie)

Złonkiewicz, Z.; Fijałkowska-Mader, A.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Kamień w architekturze zespołu kościelno-klasztornego na Karczówce w Kielcach (Góry Świętokrzyskie)

Autorzy

Złonkiewicz Z. , Fijałkowska-Mader A.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Building stones in architecture of the church and monastery complex on the Karczówka Hill in Kielce (Holy Cross Mts., south-central Poland)

Języki publikacji

Abstrakty

The baroque church and monastery from the 17/18th century, located atop the picturesque Karczówka Hill in SW Kielce (capital of the Holy Cross Mts. region), document a variety of local building stones dominating in architecture of that place by the middle of the 20th century. They were used here also in renovation and modernization works in the 21th century. The high altar and portal of decorative Bolechowice limestones (Upper Devonian) incrusted with Zelejowa ’rose-like’calcite (Upper Permian-Lower Triassic) was built in the early flourishing period of application of these stones. They also include portals made of Kunów sandstones and Szydłowiec sandstones (Lower Jurassic), as well as doorframes, stairs, balustrades and daises composed of Doły Biskupie sandstones and Wąchock sandstones (Lower Triassic) showing high resistance to weathering processes. They were also used in various minor stone details (figures, stoups, candleholders, inscription tables). Stone-floors composed of local stones and Sudetic marbles document reconstruction works in the second half of the 20 century.

Słowa kluczowe

Karczówka architektura budowle kamienne

Karczówka architecture building stones

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2018

Tom

Vol. 66, nr 7

Strony

421--435

Opis fizyczny

Bibliogr. 62 poz., rys,

Twórcy

autor

Złonkiewicz Z.

zbigniew.zlonkiewicz@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Fijałkowska-Mader A.

anna.mader@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

1. ADAMCZYK A. 1995 - Architektura zespołu klasztornego na Karczówce. [W:] Olszewski J.L. (red.), Karczówka. Kiel. Tow. Nauk., Kielce: 51-72.
2. BROMOWICZ J. 2014 - Geologiczna ocena możliwości produkcji bloków skalnych z polskich złóż położonych poza Dolnym Śląskiem. Prz. Geol., 62: 144-147.
3. BROMOWICZ J., FIGARSKA-WARCHOŁ B. 2012 - Kamienie dekoracyjne i architektoniczne południowo-wschodniej Polski - złoża, zasoby i perspektywy eksploatacji. Gosp. Sur. Min., 28: 5-22.
4. CZARNOCKI J. 1931 - Złoża ołowiu w okolicach Karczówki pod Kielcami. Pos. Nauk. Państ. Inst. Geol., 30: 101-103.
5. CZARNOCKI J. 1948 - Przewodnik XX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Górach Świętokrzyskich w r. 1947. Rocz. Pol. Tow. Geol., 17: 237-299.
6. CZARNOCKI J. 1956-Rudy żelaza i kruszce. Pr. Inst. Geol., 5: 1-108.
7. FEIST-BURKHARDT S., GÖTZ A.E., SZULC J., BORKHATARIA R., GELUK M., HAAS J., HORNUNG J., JORDAN P., KEMPF O., MICHALIK J., NAWROCKI J., REINHARDT L., RICKEN W., RÖHLING H.G., RÜFFER T., TÖRÖK Á. & ZÜHLKE, R. 2008 - Triassic. [W:] McCann T. (red.), The Geology of Central Europe. Vol. 2: Mesozoic and Cenosoic:, 749-822.
8. FIJAŁKOWSKI J. 2011 - Ciekawostki z Karczówki. [W:] Fijałkowski J. (red.), Opowieści z Gór Świętokrzyskich, 20: 53-64.
9. FILONOWICZ P. 1971 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz Kielce. Wyd. Geol., Warszawa.
10. FILONOWICZ P. 1973 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Kielce. Wyd. Geol., Warszawa.
11. GĄGOL J., WRÓBLEWSKI T. 1996 - Block building stones in the Holy Cross Mountains region. [W:] Gągol J. (red.), Building stones in Poland. Pol. Geol. Inst., Warszawa-Kielce: 53-64.
12. GĄGOL J., KULETA M., ZBROJA S. 2005 - Odmiany litologiczno-surowcowe dekoracyjnych piaskowców budowlanych dolnego triasu w Górach Świętokrzyskich. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Kielce.
13. GĄGOL J., KULETA M., ZBROJA S. 2007 - Odmiany litologiczno-surowcowe dolnotriasowych piaskowców z regionu świętokrzyskiego. Pos. Nauk. PIG, 63 (za rok 2006; wersja internetowa): 51-52.
14. GĄGOL J., KRÓL P., URBAN J. 2017 - Kartki z dziejów „Marmurów Kieleckich”. Kiel. Tow. Nauk, Kielce.
15. GUTTMEJER K. 2006 - Guido Antonio Longhi. Działalność architektoniczna w Polsce. Neriton, Warszawa.
16. JĘDRYCHOWSKI. J. 2010-Karczówka, góra mocy i kruszców. Georaj, Kielce.
17. JĘDRYCHOWSKI J. 2014 - Kamień w architekturze regionu świętokrzyskiego. Georaj, Kielce.
18. KIEŁCZEWSKA J. 2013a - Świętokrzyskie marmury i wapienie - mały przewodnik po polskich zabytkach, cz. I. http://www.surowce-naturalne.pl/strona/swietokrzyskie-marmury-i-wapienie-%E2%80%93-maly-przewodnik-po-polskich-zabytkach-cz-i.
19. KIEŁCZEWSKA J. 2013b - Świętokrzyskie piaskowce - mały przewodnik po polskich zabytkach, cz. II. http://www.surowce-naturalne.pl/stro- na/swietokrzyskie-piaskowce-%E2%80%93-maly-przewodnik-po-polskich- zabytkach-cz-ii.
20. KOTANSKI Z. 1959 - Przewodnik wycieczkowy po Górach Świętokrzyskich. cz. 2. Wycieczka 10. Niewachlów-Czarnów-Karczówka. Wyd. Geol., Warszawa: 250-267.
21. KOZŁOWSKI S. 1986 - Surowce skalne Polski. Wyd. Geol., Warszawa.
22. KRYZAR., UHLIR C.F., KRYZA G., STRIŠKIENE E., HÖCK V. 2011 - Wapienie Salzburga - „królewskie marmury” w Polsce i na Litwie. Prz. Geol., 59: 137-145.
23. KULETA M., NAWROCKI J. 2002 - Litostratygrafia i magnetostratygrafia pstrego piaskowca w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 58: 109-111.
24. KULETA M., ZBROJA S. 2006 - Wczesny etap rozwoju pokrywy permsko-mezozoicznej w Górach Świętokrzyskich. [W:] Skompski S., Żylińska A. (red.), Przewodnik LXXVII Zjazdu Naukowego PTG. Ameliówka k. Kielc. Mat. konf., 105-125.
25. MATYJA B.A. 1977 - The Oxfordian in the south-western margin of the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 27: 41-63.
26. MIGASZEWSKI Z. 1996 - Synsedymentacyjne utwory hydrotermalne dewonu środkowego i górnego Gór Świętokrzyskich. Pr. Państw. Inst. Geol., 129: 1-55.
27. MIGASZEWSKI Z.M., HAŁAS S., DURAKIEWICZ T., 1996 - Wiek i geneza mineralizacji kalcytowej w Górach Świętokrzyskich w świetle badań litologiczno-petrograficznych i izotopowych. Prz. Geol., 44: 275-281.
28. MORKA M. 1978 - Figura św. Barbary w klasztorze na Karczówce w Kielcach. Biul. Hist. Sztuki, 40: 387-388.
29. NARKIEWICZ M., RACKI G., WRZOŁEK T. 1990 - Litostratygrafia dewońskiej serii stromatoporoidowo-koralowcowej w Górach Świętokrzyskich. Kwart. Geol., 34: 433-456.
30. NARKIEWICZ M., RACKI G., SKOMPSKI S., SZULCZEWSKI M. 2006 - Zapis procesów i zdarzeń w dewonie i karbonie Gór Świętokrzyskich. [W]: Skompski S., Żylińska A. (red.), Przewodnik LXXVII Zjazdu Naukowego PTG. Ameliówkak. Kielc. Mat. konf., 51-77.
31. OLSZEWSKI D. 1995 - Wspólnoty bernardynów i pallotynów na Karczówce. [W:] Olszewski J.L. (red.), Karczówka. Kiel. Tow. Nauk., Kielce: 37-50.
32. PIASECKA A. 1995 - Kronika prac remontowo-konserwatorskich zrealizowanych w zespole kościoła i klasztoru bernardynów na Karczówce w latach 1945-1993. [W:] Olszewski J.L. (red.), Karczówka. Kiel. Tow. Nauk., Kielce: 3-77.
33. PIENIĄŻEK-SAMEK M. 2012 - Kościół i klasztor na Karczówce w dobie nowożytnej: architektura i wyposażenie. Studia Muz.-Hist., 4: 11-31.
34. PIEŃKOWSKI G. 2004 - The epicontinental Lower Jurassic of Poland. Pol. Geol. Inst. Spec. Pap., 12: 1-154.
35. PIEŃKOWSKI G. 2006 - Lower Jurassic of the Holy Cross Mountains. [W:] Wierzbowski A., Aubrecht R., Golonka J., Gutowski J., Krobicki M., Matyja B.A., Pieńkowski G., Uchman A. (red.), Jurassic of Poland and adjacent Slovakian Carpathians. Field trip B4 - Lower Jurassic marginal-marine and continental deposits - sedimentation, sequences and ecosystems. [W:] Field trip guidebook of 7th International Congress on the Jurassic System. Poland, Kraków, September 6-18, 2006, 207-235.
36. PROCYK W. 2001 - Marmury królewskie - problematyka badań i metod konserwacji. Ochr. Zabyt., 54: 252-264.
37. PTASZYŃSKI T., NIEDŹWIEDZKI G. 2006 - Pstry piaskowiec w Górach Świętokrzyskich: chronostratygrafia i korelacja litostratygraficzna z basenem turyńskim. Prz. Geol., 54: 525-533.
38. RACKI G. 1993 - Evolution of the bank to reef complex in the Devonian of the Holy Cross Mountains. Acta Paleont. Pol., 37: 87-182.
39. RAJCHEL J. 2005 - Kamienny Kraków: spojrzenie geologa. Uczelniane Wyd. Nauk.-Dydak. AGH, Kraków: 1-235.
40. RUBINOWSKI Z. 1971 - Rudy metali nieżelaznych w Górach Świętokrzyskich i ich pozycja metalogeniczna. Biul. Inst. Geol., 241: 1-166.
41. RUBINOWSKIZ. 1995 - Geologia, minerały i górnictwo złóż kruszców ołowiu typu karczówkowskiego w okolicach Kielc. [W:] Olszewski J.L. (red.),Karczówka. Kiel. Tow. Nauk., Kielce: 93-104.
42. SENKOWICZOWAH. 1970 - Trias. Pr. Inst. Geol., 61: 7-48.
43. STOBIECKA Z. 1973 - Pobernardyński zespół kościelno-klasztorny na Karczówce. Rocz. Muz. Święt.,8: 275-307.
44. SZCZEPANIK Z. 2015 - Surowce skalne w murach klasztoru na Łysej Górze - walory edukacyjne i estetyczne - propozycja wycieczki geologicznej. Prz. Geol., 63: 485-499.
45. SZULC J. 2000 - Middle Triassic evolution of the northern Peri-Tethys area as influenced by early opening of the Tethys Ocean. Ann. Soc. Geol. Pol., 70: 1-48.
46. TOŁKANOWICZ E. 2003 - Czerwone piaskowce z Gór Świętokrzyskich. Świat Kamienia, 6: 86-91.
47. TOMASZEWSKA-SZEWCZYK A. 2004 - Red limestones from Hungary and Austria as the basic sculpture in the Polish sepulchral art examples of destructive deterioration and proposal conservation techniques. 10th Inter. Congress on Deterioration and Conservation of Stone, Stockholm. Conf. Paper., 1: 1-7.
48. TRELA W. 1998 - Środowisko sedymentacji piaskowców „warstw z Krynek” w rejonie Nietuliska (NE Obrzeżenie Gór Świętokrzyskich). Prz. Geol., 46: 67-70.
49. TRELA W., WOJTYNA H. 2009 - Walory geoedukacyjne stanowisk przyrody nieożywionej w dolinie Świśliny (NE obrzeżenie Gór Świętokrzyskich, Geopark „Dolina Kamiennej”). [W:] Trela W., Złonkiewicz Z. (red.), Perspektywy rozwoju geoparków w regionie świętokrzyskim. Kiel. Tow. Nauk, Kielce: 55-67.
50. URBAN J., GĄGOL J. 1994 - Kamieniołomy piaskowców w dawnych ośrodkach górnictwa kamiennego północnej części regionu świętokrzyskiego, jako zabytki techniki i przyrody. Prz. Geol., 42: 193-200.
51. URBAN J., GĄGOL J. 2009 - Dzieje eksploatacji piaskowców kunowskich i dolskich - świadectwa historyczne i przyrodnicze. Mat. konf. „Kamień w budownictwie”, Kielce, Targi Interkamień, s. 36.
52. WALENDOWSKI H. 2010 - Piaskowce kunowskie i dolskie. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. Nowy Kamieniarz, 45: 82.
53. WARDZYŃSKI M. 2004 - Piękno w kamieniu zaklęte. Spotkania z zabytkami, 2: 6-10.
54. WARDZYŃSKIM. 2009 - The great competitors. The import and use of “red marble” from Hungary, Adnet, Stara Lubowla, Upper Hungary and Transylvania in small architecture and sculpture in the Commonwealth from the fourteenth century to the first half of the seventeenth century. Actes du XVIe Colloque International de Glyptographie de Munsterschwarzach (Extrait), du 18 au 12 juillet 2008, Centre Inter. Recher. Glyptographiques: 333-388.
55. WARDZYŃSKI M. 2014 - „Marmury” świętokrzyskie i ośrodek kamieniarsko-rzeźbiarski w Chęcinach w XVI-XIX wieku. Aedificio et Conservo III. Eskalacja jakości i kształcenia zawodowego w Polsce. 1-40. WARDZYŃSKI M. 2018 - Import i zastosowanie „czerwonych” marmurów w małej architekturze i rzeźbie w Rzeczypospolitej od XIV do 1 połowy XVII w. http://www.fundacja-hereditas.pl/portal/files/czerwony_marmur_w_RP.pdf.
56. WRÓBLEWSKI T. 2014 - Kruszce Karczówki i ich kopalnie. Stud. Muz.-Hist., 6: 11-28.
57. ZBROJA S., KULETAM., MIGASZEWSKI Z. 1998 - Nowe dane o zlepieńcach z kamieniołomu „Zygmuntówka” w Górach Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 379: 41-59.
58. ZDANOWSKI J. 1928 - Karczówka pod Kielcami, Kielce: 5-32.
59. ZŁONKIEWICZ Z. 2009 - Profil keloweju i górnej jury w niecce Nidy. Prz. Geol., 57: 521-530.
60. ZŁONKIEWICZ Z., GUZIK K., OSTROWSKI S. 2016 - Szczegółowa charakterystyka litologiczno-surowcowa blocznych wapieni dewońskich ze złoża Szewce. Gór. Odkr., 5: 14-22.
61. ZYGADŁO-DROŻDŻ J. 2014 - Kamienne detale architektoniczne w historycznych wnętrzach klasztoru na Karczówce. Renow. i Zabytki, 4: 28-33.
62. ŻAK S. 2017 - Karczówka w literaturze, wspomnieniach, pracach naukowych, publicystyce. [W]: Michta J. (red.), Dzieje Karczówki w Kielcach w latach 1624-2024, t. V: 7-305. Muz. Historii Kielc, Kielce.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-04977462-7253-495d-aa58-e14efe33b7b1