Maurycy Pius Rudzki – twórca polskiej geofizyki

• Autorzy: Dormus K.

Warianty tytułu

EN

Maurycy Pius Rudzki – the pioneer of Polish geophysics

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Maurycy Pius Rudzki jest jednym z twórców rodzącej się u schyłku XIX w., dyscypliny naukowej – geofizyki. Po studiach przyrodniczych na uniwersytetach we Lwowie i Wiedniu pracował na wyższych uczelniach rosyjskich w Charkowie i Odessie. Powróciwszy do kraju osiadł w Krakowie. 1 XI 1895 r. objął kierownictwo Katedry Geofizyki Matematycznej i Meteorologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Była to pierwsza w Europie katedra geofi zyki. W 1902 r. Rudzki został dyrektorem Obserwatorium Astronomicznego w Krakowie, gdzie prowadził systematyczne badania meteorologiczne, magnetyczne i grawimetryczne. Zorganizował tam też jedną z pierwszych stacji sejsmologicznych w Europie. Rudzki jest autorem wielu wybitnych prac z dziedziny fi zyki Ziemi oraz autorem znakomitych podręczników Fizyka Ziemi, Astronomia teoretyczna i Zasady meteorologii.

EN

Maurycy Pius Rudzki was one of the pioneers of geophysics, an academic discipline that came to being towards the end of the 19th century. After completing his science degree at universities in Lviv and Vienna, Rudzki worked at Russian higher education institutions in Kharkiv and Odessa. Afterwards, he came back to his home country and settled in Krakow. On November 1st, 1895, Rudzki took charge of the Chair of Mathematical Geophysics and Meteorology at the Jagiellonian University. It was the fi rst Chair of Geophysics in Europe. In 1902, Rudzki became the director of the Krakow Observatory, where he conducted meteorological, magnetic and gravimetric research. There, Rudzki also set up one of the fi rst seismological stations in Europe. Rudzki wrote numerous prominent works devoted to the physics of Earth. In addition, he authored several distinguished textbooks, including The Physics of Earth, Theoretical Astronomy and The Rules of Meteorology.

Słowa kluczowe

PL

Pius Rudzki Maurycy; geofizyka; historia geologii; fizyka Ziemi; Uniwersytet Jagielloński

EN

Pius Rudzki Maurycy; geophysics; physics of Earth; Jagiellonian University

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2013
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 67--79
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., fot.

Twórcy

autor

Dormus K.

• Katedra Historii Oswiaty i Wychowania, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

Bibliografia

• [1]. Archiwum U] WF II 165, Autobiografia M. P. Rudzkiego.
• [2]. Archiwum U] S II 169 Biografia M. P. Rudzkiego.
• [3]. Archiwum U] WF II165, Pisma Wydziału Filozoficznego U) do Ministerstwa Wyznań i oświecenia w Wiedniu z dn. 10 VII 1894 r. i 2 U 1895 r.
• [4]. Banachiewicz T., 1928, Obserwatorium Astronomiczne w Krakowie 1919-1927. Drukarnia Związkowa, Kraków.
• [5]. Dormus K., 1996, Maurycy Pius Rudzki i początki geofizyki w Polsce i na świecie. Publications of the Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences, M-18 (273).
• [6]. Dormus K., 2011, Fizyka Ziemi i jej światowe początki w Uniwersytecie jagiellońskim. Prace Geograficzne, z. nr 127.
• [7]. Fajklewicz Z., 2007, Grawimetria stosowana. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków.
• [8]. Fajklewicz Z., 1988, Pamięci prof. Maurycego Piusa Rudzkiego. Prz. Geof. 43, 4. Historia nauki polskiej, 1987, t. IV, cz.1-3, red. B. Suchodolski, Zakład Nar. im. Ossolińskich, Wrocław.
• [9]. Hanik J.., 1986, Katedra geofizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego (1895-1919). Prz. Geof., 41, 3.
• [10]. Horbacki W., 1930, Ludwik Antoni Birkenmajer (1855-1929). Drukarnia Państwowa, Łódź.
• [11]. Kamela Cz., 1988, Twórczość Maurycego Piusa Rudzkiego w zakresie geodezji, astronomii i grawimetrii. Prz. Geof., 43, 4.
• [12]. Karliński F., 1864, Rys dziejów Obserwatorium Astronomicznego w Krakowie. Kraków, s.n.
• [13]. Kowalczuk ]., 2001, 100-lecie geofizyki polskiej 1895-1995. Kalendarium. Uczelniane Wyd. Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków.
• [14]. Kowalczuk J., 1996, Rozwój nauk geofizycznych w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym. Technika Naftowa i gazownicza, nr 2.
• [15]. Kowalczuk J., 1996, Uniwersytet Jagielloński i Politechnika Lwowska - współdziałanie w dziedzinie nauk o Ziemi. Publications of the Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences, M-18 (273).
• [16]. Maj S., 1996, Naukowe osiągnięcia Maurycego P. Rudzkiego w geofizyce. Publications of the Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences, M-18 (273).
• [17]. Markowski H., 2002, Krótka biografia Ludwika Antoniego Birkenmajeta. [w:] red. M. Kokowski, Ludwik Antoni Birkenmajer. W stulecie wydania przez Akademię Umiejętności dzielą „Mikołaj Kopernik", PAU, Kraków.
• [18]. Mazur M., 1993, Stacja Sejsmologiczna Uniwersytetu jagiellońskiego (1903-1956). Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, nr 1.
• [19]. Michalczewski ]., 1988, Maurycy Pius Rudzki jako meteorolog. Prz. Geof., 43, 4.
• [20]. Mikulski M., 1988, Działalność naukowa Maurycego Piusa Rudzkiego w dziedzinie fizyki hydrosfery. Prz. Geof., 43, 4.
• [21]. OlczakT., 1983, Pierwsze lata Rudzkiego w Krakowie (1896-1906). Maszynopis.
• [22]. Ołpińska-Warzechowa K., 1988, Instytut Geofizyki i Meteorologii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (1920-1939). Prz. Geof., 43, 1.
• [23]. Ołpińska-Warzechowa K., 1996, Meteorologia i klimatologia w pracach prof. Maurycego Piusa Rudzkiego. Publications of the Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences, M-18 (273).
• [24]. Rosenblatt A., 1916, Maurycy Pius Rudzki jako matematyk. „Kosmos".
• [25]. Rybka E., 1978, Astronomia krakowska za czasów Maurycego Piusa Rudzkiego (1902-1916). Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, seria C, nr 22.
• [26]. Rybka E., 1974, Maurycy Pius Rudzki. Życie i działalność. Muzeum Techniki - Stowarzyszenie Geodetów Polskich, Warszawa.
• [27]. Rybka E., 1964, Zarys historii astronomii UJ. [w:] red. S. Gołąb, Studia z dziejów katedr Wydziału Matematyki, Fizyki, Chemii U], UJ, Kraków.
• [28]. Rybka E., Rybka P., 1983, Historia astronomii w Polsce, t. 11. Zakład Nar. im. Ossolińskich, Wrocław.
• [29]. Smoluchowski M., 1916, Maurycy Pius Rudzki jako geofizyk. „Kosmos".
• [30]. Stajniak]., 1995, 100 lat polskiej geofizyki. Prz. Geol., 10.
• [31]. Staszewski ]., 1962, Badania i teorie geograficzne w spuściźnie naukowej M. P. Rudzkiego. W setną rocznicę urodzin, Prz. Geogr., nr 4.
• [32]. Stenz E., 1953, Ziemia. Fizyka wnętrza Ziemi, mórz i atmosfery. Warszawa, PWN.
• [33]. Stenz E., Mackiewicz M., 1964, Geofizyka ogólna. PWN Warszawa.
• [34]. Średniawa B., 2002, Prace Ludwika Antoniego Birkenmajera z dziedziny fizyki i geofizyki, [w:] red. M. Kokowski, Ludwik Antoni Birkenmajer. W stulecie wydania przez Akademię Umiejętności dzieła „Mikołaj Kopernik", PAU, Kraków.
• [35]. Wąsowicz T., 1932, Życie i działalność Ludwika Antoniego Birkenmajera. s.n., Warszawa.
• [36]. Wójcik Z., 1988, O Maurycym Piusie Rudzkim. Prz. Geof., 43, 4.
• [37]. Wójcik Z., 1977, Polscy badacze przyrody i ich związki z rosyjskimi i radzieckimi instytucjami naukowymi. Prace Muzeum Ziemi, nr 27.